Μέτρα και παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον δήμο Ρεθύμνου

Εξοικονόμηση ενέργειας, καλύτερα κτίρια και περισσότερο πράσινο, είναι τα άμεσα μέτρα που μπορούν να ληφθούν από τις πόλεις, προκειμένου να θωρακιστούν απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και στις νέες συνθήκες που αυτή δημιουργεί. Αυτό τόνισε χθες ο Κωνσταντίνος Καρτάλης, καθηγητής ΕΚΠΑ, που ήταν ομιλητής σε ημερίδα με θέμα «Προστατεύοντας την πόλη απέναντι στα έντονα καιρικά και κλιματικά φαινόμενα».

Ο καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Κωνσταντίνος Καρτάλης, είναι επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος «Adapt2CC» με συντονιστή το πανεπιστήμιο Αθηνών και εταίρους το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και την εταιρεία GET.

Αντικείμενο του έργου είναι η διάκριση των αστικών περιοχών σε επιμέρους αστικές κλιματικές ζώνες, η ανάπτυξη ενός Δείκτη Τρωτότητας στη θερμική επιβάρυνση λόγω της Κλιματικής Αλλαγής (και η διαμόρφωση ενός Πολυκριτηριακού συστήματος (πλατφόρμα) για την εκτίμηση της αποδοτικότητας των μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή ανά αστική κλιματική ζώνη.

Όπως είπε, ο δήμος Ρεθύμνου βρίσκεται σε καλύτερα επίπεδα από άλλους δήμους της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας, ωστόσο υπάρχουν ακόμα πολλά να γίνουν έτσι ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της πόλης απέναντι στις υψηλές θερμοκρασίες και τα φαινόμενα των καυσώνων. Τα μέτρα αυτά είναι απαραίτητα, σύμφωνα με τον ίδιο, στον τομέα της πρόληψης, με δεδομένο ότι όπως δείχνουν τα στοιχεία η κλιματική αλλαγή θα συνεχίζει να έχει επιπτώσεις και οι πόλεις πρέπει να είναι προετοιμασμένες:

«σε όλο τον άξονα της Μεσογείου οι εκτιμήσεις που υπάρχουν τα επόμενα χρόνια μιλούν για καιρικά φαινόμενα και κλιματικά φαινόμενα, τα οποία θα είναι περισσότερο συχνά, πιο έντονα και θα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια. Άρα λοιπόν χρειάζεται να έχουμε έναν προληπτικό σχεδιασμό. Αυτά τα πράγματα έρχονται, έρχονται ταχύτερα από ότι πιστεύουμε, και το είδαμε αυτό στην περίπτωση της Θεσσαλίας και όχι μόνο, άρα το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να προλάβεις τις εξελίξεις κάνοντας μια σειρά από παρεμβάσεις.

Ο δήμος Ρεθύμνου στέκεται ικανοποιητικά απέναντι σε μία νέα κλιματική συνθήκη που έχει διαμορφωθεί. Σίγουρα υπάρχει πάντα περιθώριο για βελτίωση. Τα σχέδια που παρουσιάζουμε έχουν δύο ορίζοντες. Έναν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, δηλαδή γρήγορα μέτρα τα οποία εκτονώνουν σε έναν βαθμό το πρόβλημα και έναν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, γιατί η πόλη έχει ζωή, δεν θα τελειώσει η ζωή της σε δύο χρόνια, άρα λοιπόν θα πρέπει να ανανεώνει τις υποδομές της. Εμείς αυτό που θα δείξουμε είναι το πως να κάνεις στοχευμένες παρεμβάσεις και πως η κάθε παρέμβαση, δηλαδή να αυξήσεις το πράσινο, να αλλάξεις τα υλικά στην πόλη, να βελτιώσεις τον τρόπο με τον οποίο εξοικονομούν ενέργεια τα κτίρια, αλλάζουν και τη θερμοκρασία που αποκτά η πόλη. Από εκεί και πέρα νομίζω ότι ένας δήμος, όπως ο δήμος Ρεθύμνου που έχει σημαντικό μέγεθος, μπορεί να εντάξει αυτά σε έναν προγραμματικό σχεδιασμό που δεν χρειάζεται να είναι δεκαετιών για να αποδώσει», ανάφερε χαρακτηριστικά ο κ. Καρτάλης.

Όπως πρόσθεσε ο κ. καθηγητής πόλεις προετοιμάζονται ώστε να αντιμετωπίσουν υψηλότερες θερμοκρασίες αφενός και καυσωνικά επεισόδια από την άλλη. Και στις δύο περιπτώσεις, τονίζει, πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που λειτουργεί μια πόλη.«Δηλαδή, ποια είναι η αστική της μορφολογία, πως τα κτίρια δηλαδή επηρεάζονται ή επηρεάζουνε τις θερμικές συνθήκες, τι υλικά χρησιμοποιείς, πόσο πράσινο έχεις, πως διαμορφώνεις τη λειτουργία της πόλης. Η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή είναι ένα ζήτημα το οποίο έχει πολύ μεγάλη σημασία, στη διεθνή τουριστική αγορά μεταξύ των άλλων.

Υπάρχει μια τάση να επιλέγονται τουριστικοί προορισμοί, οι οποίοι έχουν αντιμετωπίσει ζητήματα σαν κι αυτό μέσα από ένα σχέδιο. Και έχει μεγάλη σημασία μια πόλη σαν το Ρέθυμνο, που είναι και μια πόλη με πολύ σπουδαίο ιστορικό κέντρο, να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες».

Υπενθυμίζεται ότι από την μελέτη που έχει γίνει μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα στη νέα πόλη του Ρεθύμνου, εξαιτίας της απουσίας βλάστησης (πρασίνου), αλλά και της χρήσης του αυτοκινήτου, με αποτέλεσμα η τρωτότητα να είναι μεγάλη, ενώ μέτρια είναι στην παλιά πόλη εξαιτίας της απουσίας μεγάλου αριθμού ΙΧ και της θάλασσας.

«Η κατάσταση του δήμου αυτή τη στιγμή είναι σχετικά καλή. Δεν είναι από τους δήμους που έχουν τα μεγάλα προβλήματα στην Ελλάδα, όπως βρίσκουμε σε άλλες περιοχές κυρίως προς την κεντρική Ελλάδα και την ηπειρωτική χώρα. Από την άλλη μεριά οι απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα είναι καλύτερα κτίρια, περισσότερη εξοικονόμηση ενέργειας, περισσότερο πράσινο, λιγότερο αστική κυκλοφορία, καλύτερα υλικά στην πόλη, ώστε να απορροφούν λιγότερη θερμότητα και να μειώνεται η θερμοκρασία της πόλης. Υπάρχουν λύσεις, οι λύσεις αυτές μπορούν να ταιριάξουν με έναν βιώσιμο αστικό σχεδιασμό και να προστατεύσουν την υγεία των πολιτών και να υπάρχει ανθεκτικότητα της πόλης στην κλιματική αλλαγή.

Σε λειτουργία το σύστημα παρακολούθησης έντονων καιρικών φαινομένων

Στη διάρκεια της χθεσινής εκδήλωσης ο Κώστας Λαγουβάρδος, μετεωρολόγος, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών), παρουσίασε το σύστημα παρακολούθησης των έντονων καιρικών φαινομένων, που εγκαταστάθηκε και λειτουργεί πλέον στον δήμο του Ρέθυμνου.

Ήδη, όπως είπε ο κ. Λαγουβάρδος, επτά μετεωρολογικοί σταθμοί έχουν εγκατασταθεί σε διάφορα σημεία του δήμου Ρεθύμνης, συμπληρώνοντας το δίκτυο που υπήρχε ήδη στην περιοχή. Έχουν εγκατασταθεί επίσης και δύο σταθμήμετρα, όργανα τα οποία μετράνε ανατολικά της πόλης το ύψος του νερού σε δύο μεγάλα ρέματα/χείμαρρους. Υπάρχει και η διαδικτυακή εφαρμογή που παρουσιάζει όλα τα αποτελέσματα σε πραγματικό χρόνο, τις μετρήσεις όλων των σταθμών και φυσικά τις προγνώσεις και τις ειδοποιήσεις. Η εφαρμογή είναι ελεύθερη σε όλους αυτήν τη στιγμή, είναι κάτω από το meteo.gr/rethymno. «Μέσα από την εφαρμογή μπορεί κάποιος να προσεγγίσει και να δει τις πραγματικές μετρήσεις των σταθμών και τις προγνώσεις που δίνουμε σε διάφορες περιοχές, όπως είναι η πρόγνωση καιρού, πρόγνωση μεταφοράς σκόνης που αυτό το θέμα αφορά πάρα πολύ την περιοχή, πρόγνωση δεικτών επικινδυνότητας πυρκαγιάς που είναι επίσης μεγάλο θέμα που έχουμε στην Κρήτη με τις δασικές πυρκαγιές. Όλη αυτή η πληροφορία δίνεται από εμένα και είναι προσβάσιμη σε όλους, ενώ ειδοποιήσεις στέλνονται αυτόματα σε στελέχη του δήμου και της περιφέρειας, οι οποίοι έχουν ζητήσει να παίρνουν σχετικές ειδοποιήσεις όταν περιμένουμε ή όταν έχουμε ένα έντονο καιρικό φαινόμενο σε εξέλιξη».

Στη διάρκεια της χθεσινής εκδήλωσης παρουσιάστηκε η εφαρμογή στον δήμαρχο, στους αντιδημάρχους Γ. Σκορδίλη, αρμόδιο για θέματα πολιτικής προστασίας, Θ. Κρεβετζάκη, αρμόδιο για θέματα πολιτισμού και Π. Μπιρλιράκη, αρμόδια για θέματα τουρισμού, τον πρόεδρο της Δ.Ε.Υ.Α.Ρ. Βασίλη Θεοδωράκη, καθώς και τον υπεύθυνο για θέματα πρασίνου, δημοτικό σύμβουλο, Κώστα Ηλιάκη. Παρόντες ήταν επίσης μέλη του ΤΕΕ όπως ο Στέλιος Λαμπρινός, αλλά και μέλη της εθελοντικής ομάδας πολιτικής προστασίας του δήμου Ρεθύμνου «Ένα».

«Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η συνεργασία με τα στελέχη του δήμου και της περιφέρειας, αλλά και των εθελοντικών οργανώσεων, ώστε η εφαρμογή να γίνει εύχρηστη για αυτούς τους ανθρώπους. Είναι ήδη πλήρως λειτουργική η εφαρμογή. Εκπαίδευση των στελεχών του δήμου έχουμε κάνει ήδη από τον Μάιο. Αυτό που είναι σημαντικό να δούμε με τους χρήστες είναι εάν οι πληροφορίες που δίνουμε, δίνονται με τον τρόπο που θέλουν. Διότι διαφορετικά το σκεφτόμαστε εμείς και διαφορετικά ο τελικός χρήστης. Αυτό που έχουμε φτιάξει είναι ότι υπάρχει αυτήν τη στιγμή μια αυτόματη αποστολή email στα στελέχη του δήμου, της περιφερειακής ενότητας, αλλά και εθελοντών όταν παρατηρούμε σε κάποιους σταθμούς μια τιμή που είναι ακραία, είτε αφορά τον άνεμο, είτε τη θερμοκρασία, είτε τη βροχή. Όμως, ο σκοπός είναι όταν περιμένουμε ή όταν εξελίσσεται κάτι έντονα να έρθει αυτή η ειδοποίηση. Έτσι μπορούν να μπουν και να δουν τι συμβαίνει. Στο τέλος της ημέρα και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, λόγω της σχέσης που έχουμε αναπτύξει με τον δήμο, όταν υπάρχει κάτι πολύ έντονο να μιλάμε και δια ζώσης ή τηλεφωνικά ή διαδικτυακά, ώστε να μπορούμε να δίνουμε και περαιτέρω χρήσιμες πληροφορίες για το πως θα εξελιχθεί ένα φαινόμενο»  τόνισε ο κ. Λαγουβάρδος.

Σύμφωνα με τον κ. Λαγουβάρδο η προετοιμασία όλων των περιοχών με την αξιοποίηση της επισήμανσης, είναι αναγκαία για την καλύτερη δυνατή θωράκισή τους με δεδομένο ότι τα τελευταία χρόνια τα έντονα καιρικά φαινόμενα παρουσιάζουν αύξηση:

«Θα πρέπει να προετοιμαστούμε καλύτερα αξιοποιώντας την επιστημονική γνώση με τον ορθό τρόπο, ώστε να μπορούμε να δίνουμε τα καλύτερα εργαλεία στην πολιτεία. Έχουμε πολλά έντονα φαινόμενα τα τελευταία χρόνια, θυμίζω μεγάλες πλημμύρες στην Κρήτη τον Φεβρουάριο 2019, στη συνέχεια τον Ιανουάριο 2020 πάλι στη Θεσσαλία, τα φετινά που βλέπουμε στη Θεσσαλία και σε άλλες περιοχές. Επομένως έχουμε μπει σε μια νέα εποχή που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Η τελευταία κακοκαιρία Δανιήλ με τις μεγάλες καταστροφές στη Θεσσαλία ήταν ένα κομβικό σημείο, που δείχνει ότι πλέον πρέπει να αναδιοργανώσουμε τον τρόπο σκέψης και λειτουργίας μας όσον αφορά τα έντονα καιρικά φαινόμενα. Πρέπει να αλλάξουμε τα μοτίβα και τον τρόπο σκέψης και λειτουργίας που είχαμε μέχρι τώρα, να πάμε σε κάτι πιο μοντέρνο, το οποίο αξιοποιεί την επιστημονική έρευνα, πάντα όμως σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς. Χωρίς αυτούς δεν θα μπορέσει να γίνει δουλειά» σημείωσε ο κ. Λαγουβάρδος.

Ο δήμος Ρεθύμνου αξιοποιεί κάθε εργαλείο για την πρόληψη και την ενίσχυση της πολιτικής του προστασίας

Ο δήμαρχος Ρεθύμνου, Γιώργος Μαρινάκης, τόνισε ότι η αξιοποίηση των επιστημονικών εργαλείων, που πλέον έχει στη διάθεσή του ο δήμος, θα ενισχύσει την πολιτική του προστασία τονίζοντας χαρακτηριστικά:

«Χαιρόμαστε που ο δήμος Ρεθύμνου για άλλη μια φορά έδειξε εξαιρετικά αντανακλαστικά και είναι έτοιμος να απαντήσει στις ανάγκες των καιρών. Το σύστημα του δήμου Ρεθύμνου είναι διασυνδεμένο με το Εθνικό Αστεροσκοπείο και τη μετεωρολογική υπηρεσία. Έτσι με δεδομένο ότι η έγκυρη ενημέρωση πολλές φορές είναι η μισή λύση του προβλήματος, όπως αυτή τη στιγμή που μιλάμε βλέπετε ότι είμαστε «οπλισμένοι» και γίνεται μια προσπάθεια στη Θεσσαλία να μην επαναληφθούν οι καταστροφές που έγιναν πριν δύο εβδομάδες, κάτι ανάλογο στον δήμο Ρεθύμνης είναι εγκατεστημένο και λειτουργεί. Εύχομαι ποτέ να μην καταλάβουμε την χρησιμότητα αυτού του συστήματος όμως ο δήμος μας προσπαθεί να προσαρμόζεται κάθε φορά. Εμείς θα προσπαθήσουμε να διεκδικήσουμε ανασχεδιασμό των χρηματοδοτικών εργαλείων με σύνθημα ότι θέλουμε ασφαλείς δήμους με ανθεκτικές υποδομές και να μπορούν σε πλαίσια ασφάλειας και ηρεμίας να αναπτύσσεται η οικονομική και κοινωνική ζωή στον δικό μας δήμο».

Ο αντιδήμαρχος κλιματικής αλλαγής και πολιτικής προστασίας, Γιώργος Σκορδίλης, ανέφερε ότι ο δήμος θα συνεχίζει με κάθε τρόπο να ενισχύει την πολιτική του προστασία για να θωρακιστεί με αποτελεσματικό τρόπο απέναντι στα έντονα καιρικά φαινόμενα αξιοποιώντας σε αυτή την κατεύθυνση κάθε εργαλείο. Ειδικότερα, ο κ. Σκορδίλης, είπε:

«Πέρα από τα γνωστά εργαλεία που είχαμε μέχρι τώρα, δηλαδή τα σχέδια που είχαμε μελετήσει και που έχουν περάσει ήδη από το δημοτικό συμβούλιο, ψάχνουμε και άλλα εργαλεία που να έχουν σχέση από την επιστημονική κοινότητα για να μπορούμε με τρόπο σύγχρονο και όχι με τους παραδοσιακούς τρόπους να δούμε πως θα εμπλουτίσουμε τη φαρέτρα που έχουμε για να αντιμετωπίσουμε τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό το πρόγραμμα είναι μια σοβαρή προσπάθεια που θα έχει και συνέχεια, ευελπιστούμε σε συνέχιση της συνεργασίας με τους συγκεκριμένους φορείς, το Αστεροσκοπείο και τα πανεπιστήμια και θεωρώ ότι είμαστε έτοιμοι το επόμενο χρονικό διάστημα να ανακοινώσουμε και άλλες συνεργασίες και άλλα θέματα που θα τρέξουν σχετικά με την πολιτική προστασία για να θωρακίσουμε την πόλη μας και τον δήμο μας από τα καιρικά φαινόμενα στο μέτρο που μπορούμε, με την οικονομική βοήθεια που θα έχουμε, και με τη νέα μορφή της πολιτικής προστασίας που θεωρώ ότι αποδεδειγμένα πρέπει να έχει άλλη μορφή, δεν μπορεί να είναι κατακερματισμένη και σε πολλά επίπεδα να παίρνονται οι αποφάσεις, η πολιτεία πρέπει να το δει, πρέπει να αποφασίσει και η τοπική αυτοδιοίκηση στον ρόλο της κλιματικής αλλαγής πρέπει να παίξει αποφασιστικό ρόλο και ο πρώτος βαθμός και ο δεύτερος βαθμός».

Από την πλευρά του ο αντιδήμαρχος πολιτισμού, Θωμάς Κρεβετζάκης, ανέφερε: «Σε μια περίοδο που όλη η Ελλάδα ετοιμαζόταν να γιορτάσει τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, ο δήμος Ρεθύμνης επέλεξε να εστιάσει στο κομμάτι της πρόληψης και της ενημέρωσης, οπότε διεκδίκησε και κατάφερε να εντάξει σε χρηματοδότηση τα καινοτόμα πληροφοριακά συστήματα, τα οποία, το πρώτο τους σκέλος αφορά το κομμάτι της έγκυρης ενημέρωσης σε σχέση με τα ακραία καιρικά φαινόμενα και το δεύτερο κομμάτι έχει να κάνει με τον έλεγχο της ηχορύπανσης στο ιστορικό κέντρο και σε ένα μεγάλο κομμάτι έξω από αυτό. Δυστυχώς τα τελευταία γεγονότα στη Θεσσαλία επιβεβαιώνουν το πόσο βασικό είναι να έχουμε στα χέρια μας αυτά τα στοιχεία, τα οποία θα καταφέρουν να μας ενημερώσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα και να έχουμε μια πρόβλεψη των καιρικών συνθηκών προκειμένου να καταφέρουμε να προσαρμοστούμε, έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε τις όποιες μεγάλες δυσκολίες πρόκειται να υπάρξουν. Σε ό,τι αφορά το κομμάτι της πρόγνωσης των καιρικών συνθηκών ευελπιστούμε ότι θα μας βοηθήσει όχι μόνο στην πολιτική προστασία αλλά και στο κομμάτι της γεωργίας όσο και στο κομμάτι του τουρισμού. Σε βάθος χρόνου θα έχουμε όλα τα απαραίτητα στοιχεία γιατί νομίζω ότι αυτό προκύπτει, είναι πλέον με όλα αυτά τα δεδομένα τα οποία συλλέγουμε, είναι η προσαρμογή ενός μεγάλου μέρους του τεχνικού έργου στις σύγχρονες απαιτήσεις που χρειάζεται για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή».