Του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ Β. ΑΓΓΕΛΑΚΗ*
Τον Ιούνιο του 1571 ο Οθωμανικός στόλος κατέπλευσε στην Κρήτη πολιορκώντας και λεηλατώντας τα Χανιά και το Ρέθυμνο, στα πλαίσια του Δ΄ Ενετοτουρκικού πολέμου που οδήγησε στην πτώση της Κύπρου στους Οθωμανούς και στην ναυμαχία της Ναυπάκτου, γεγονότα λίγο πολύ γνωστά.
Ένα σχετικά άγνωστο γεγονός είναι ότι στα πλαίσια της συγκέντρωσης εφεδρειών από την κρητική ύπαιθρο για την υπεράσπιση των φρουρίων στα αστικά κέντρα, δόθηκε αφορμή για μια αγροτική εξέγερση στα χωριά του Ρεθύμνου ενάντια στις αυθαιρεσίες των Βενετών φεουδαρχών. Στα χωριά Καρέ, Αμπελάκι και σε άλλα γειτονικά χωριά, με επικεφαλής τον παπά Λέοντα Ροδάκινο, τον παπά Δημήτρη Ασπρέα, τον Παπά Μιχελή Ροδάκινο και τον λαϊκό Λέοντα Κονίδη, οι χωρικοί προέβαλαν σθεναρή αντίσταση κατά της επέλασης των Οθωμανών στην ύπαιθρο του Ρεθύμνου μεν, όμως τους δόθηκε η ευκαιρία να συντονιστούν και να κινηθούν εναντίων των Βενετών ευγενών. Οι χωρικοί κινήθηκαν κυρίως εναντίον των φεουδαρχών του οίκου Chioza, υποστηρίζοντας ότι έχουν υποστεί πολλά δεινά από αυτούς, καθώς και ότι έδωσαν πρώτοι την αφορμή αφού τραυμάτισαν σοβαρά στο κεφάλι τον παπά Δημήτρη Ασπρέα και έναν συγγενή του χωρίς λόγο.
Στην εξέγερση εκείνη σκοτώθηκαν μερικοί από την οικογένεια αυτή και λεηλατήθηκαν σπίτια και περιουσίες, όπως και κάποιοι άλλοι ευγενείς που βρήκαν καταφύγιο σε χωριά του Αμαρίου. Στην συνέχεια όμως οι χωρικοί φοβήθηκαν αντίποινα των ευγενών, καθώς η οικογένεια αυτή είχε δεσμούς συγγένειας και με την οικογένεια των Καλλεργών. Τότε, ένας άλλος παπάς, ο παπά Λέων Κακαβέλλας, μεσολάβησε στα αδέρφια Φραντζέσκο (γαμπρό των Chioza) και Τζώρτζη Καλλέργη ώστε να μην κινηθούν εναντίον τους και το κατάφερε, καθώς και στον ρέκτορα Ρεθύμνου, όπου πέτυχε εξάμηνη αμνηστία απέναντί τους από τις αρχές.
Ο άρχοντας Ματθαίος Καλλέργης του Βίκτωρα, στη συνέχεια, συγγενής των αδερφών Καλλέργη που συνδέονταν με τους Chioza, κλήθηκε από την Βενετική Διοίκηση να ανακαλύψει τους αρχηγούς της εξέγερσης και να τους τιμωρήσει. Αυτός ξεκινώντας από τον Χάνδακα, έφτασε στις 28 Ιουνίου 1571 στον Μέρωνα, όπου διέθετε κατοικία και φέουδο κι εκεί κάλεσε όλους τους πρωτεργάτες της εξέγερσης να δώσουν εξηγήσεις. Για δύο μέρες, καταγράφεται ότι μεγάλος αριθμός χωρικών, αρχοντορωμαίων και παπάδων κατέφθασε στον Μέρωνα όπου ο Ματθαίος Καλλέργης τους καλούσε σε ιδιωτική ακρόαση σε ένα εκ των ιδιαιτέρων δωματίων του. Μετά την ακρόαση όλων, αντιλαμβανόμενος την κατάσταση προσπαθώντας να επιτύχει συμβιβασμό τους επέπληξε μεν, αλλά πήρε εξουσιοδότηση από τον Γενικό Προβλεπτή Cavalli και τους έδωσε συγχώρεση για την απόπειρα εξέγερσης τους.
Στον Μέρωνα παράλληλα, καλείται εκ μέρους του ρέκτορα Ρεθύμνου να πάει ο καγκελάριος της διοίκησης Ρεθύμνου Luca Dotto, για να συναντήσει τον Ματθαίο Καλλέργη και να του ζητήσει τη συνδρομή του ώστε να βοηθήσει τις Βενετικές αρχές να επιστρέψουν στο λεηλατημένο Ρέθυμνο. Από τον Μέρωνα, στις 3 Ιουλίου ξεκίνησαν ο ρέκτορας Ρεθύμνου, οι δύο σύμβουλοι του και οι καπετάνιοι Spinelli και Gerardo Alfieri μαζί με στρατό Ενετών και των ντόπιων που είχαν έλθει εκεί, για να επιστρέψουν στο Ρέθυμνο. Αφού έφτασαν και εγκαταστάθηκαν στο πυρπολημένο Ρέθυμνο, ο Ματθαίος Καλλέργης τους άφησε τρόφιμα και χρήματα για την πληρωμή των στρατιωτών, ενώ ήρθαν σε συνεννόηση με τις ενετικές αρχές για τον ορισμό καπετάνιου ασφάλειας της υπαίθρου και έφυγε για τον Χάνδακα. Στη θέση αυτή ορίστηκε ο Φραγκίσκος Καλλέργης καθώς και καπετάνιος Μυλοποτάμου ο Μάρκος Καλλέργης και Αμαρίου ο Γιάννης Πεκατόρο, άτομα της απόλυτης εμπιστοσύνης του Ματθαίου Καλλέργη.
Βέβαια, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ο Γενικός Προβλεπτής Cavalli παρά τις διαβεβαιώσεις προς τον Καλλέργη και μετά τον αιφνίδιο θάνατο του τελευταίου, ενώ είχε εκλεγεί μέλος τη Βενετικής γερουσίας και θα αναχωρούσε για αυτήν, έστειλε τον κόμη Piero Avocadro με χίλιους άντρες με πρόφαση ότι η εξέγερση δεν είχε ακόμα κατασταλεί για να τιμωρήσει τους πρωταίτιους. Πηγές αναφέρουν ότι απαγχονίστηκαν οκτώ παπάδες και ένας λαϊκός ενώ πολλοί αιχμαλωτίστηκαν και στάλθηκαν στα κάτεργα μετά από διάφορες δίκες.
Πηγές:
Γιαννόπουλος, Ι., 1978, Η Κρήτη στον Δ΄Βενετοτουρκικό Πόλεμο (1570-1571)
Τσακίρη Ρομίνα, 2010, Έγκλημα στην Επαρχία Αμαρίου, (1571-1572), Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου επαρχίας Αμαρίου
*Ο Χαράλαμπος Αγγελάκης είναι οικονομολόγος, εκπαιδευτικός και Υποψήφιος Διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας
