Μουριά, (ΜΟΥΡΝΙΑ) ένα υπέροχο φυλλοβόλο δένδρο

Ανε τα πχιάσεις στύβεσε, α ντα γευτείς γλυκαίνεις

Κι΄ ανε τα φας μέχρι σκασμού στο τσιλασιό πηγαίνεις.

Ακλάδευτη άσπρη μουριά (μουρνιά) Αρμένοι

Το αγαπημένο δένδρο των παιδικών μας χρόνο, το γλύκισμα της τότε εποχής. Στα κλέφτικα χωρίς να μας δουν οι ιδιοκτήτες των δένδρων εφορμούσαμε πιτσιρικάδες στα πιο γλυκά μούρνα , στύβαμε τα χέρια ,τα ρούχα και τα χείλη από τον ζουμερό χυμό. Εικόνες άγνωστες στις σημερινές γενιές. Δυστυχώς η κακώς νοούμενη εξέλιξη έβγαλε από την διατροφή μας αλλά και από τη ζωή μας το δένδρο αυτό ως καρποφόρο. Σήμερα προτιμούμε τις άγονες ποικιλίες για σκιά και τις γόνιμες τις κλαδεύουμε αυστηρά μετατρέποντας της σε άκληρες. Η ποικιλία της αγριομουρνιάς με τους μεγάλους γλυκόξινους καρπούς που ήταν η πιο κατάλληλη για την παραγωγή μουρνόρακης έχει σχεδόν χαθεί. Η Μουριά (Μουρνιά ανήκει στην τάξη των Κνιδωδών (Urticales) και στην οικογένεια των Μορεοειδών (Moraceae) με 10 είδη φυλλοβόλων δέντρων αλλά και θάμνων, με καταγωγή από τις περιοχές της Β. Αμερικής και της Ασίας

Στην Κρήτη η μουριά λέγεται μουρνιά, στην Άρτα σκαμνιά ενώ στην Κύπρο στην Ικαρία και στη Χίο συκαμινιά. Στην Κύπρο ονομάζεται επίσης βαβατσινιά, ενώ τα μούρα του δέντρου βαβάτσινοι.

Η μουριά (Morus alba και M. nigra, Moraceae) είναι φυλλοβόλο πλατύφυλλο δέντρο με πολύ διακοσμητικό φύλλωμα και φημίζεται για τη σκιά του. Είναι διαδεδομένη σε πολλές χώρες καλλιεργείται για τους καρπούς, το ξύλο ή τα φύλλα της που αποτελούν τροφή για τους μεταξοσκώληκες. Χρησιμοποιείται συχνά στην αρχιτεκτονική τοπίου εξαιτίας της μεγάλης ανάπτυξης και της πυκνής σκίασης που δημιουργεί. Από τις πολλές ποικιλίες μουριάς, η κρεμοκλαδής (Morus alba “pendula”) παλαιότερα υπήρχε στο Δημοτικό κήπο,παρουσιάζει ιδιαίτερο κηποτεχνικό ενδιαφέρον.

Τα πιο γνωστά είδη είναι η λευκή (Morus alba) και η μαύρη μουριά (M. nigra), ενώ υπάρχουν και άλλα είδη όπως η ερυθρή (M. rubra) και η κελτιδόφυλλη μουριά (Μ. celtidifolia).

Η μουριά, στο μεσογειακό κλίμα δεν ξεπερνάει σε ύψος τα 8-10 m και διάμετρο 6-8 m. Τα φύλλα στη λευκή μουριά (Morus alba) είναι μεγάλα, λεπτά, με γυαλιστερή επιφάνεια, έντονες νευρώσεις και ανοιχτό πράσινο χρώμα. Στη μαύρη μουριά (M. nigra) είναι πιο πλατιά, χνουδωτά και έχουν σκούρο πράσινο χρώμα.

Η μουριά ανθίζει νωρίς την άνοιξη πριν εμφανιστούν τα φύλλα. Τα άνθη είναι μικρά, λευκά χωρίς καλλωπιστική αξία. Οι καρποί ωριμάζουν το καλοκαίρι Ιούλιο-Αύγουστο. Στη λευκή μουριά είναι λευκοί ή ρόδινοι ενώ στη μαύρη έχουν σκούρο κόκκινο χρώμα και είναι πιο γευστικοί.

Καλλιεργητικές φροντίδες της μουριάς

Η μουριά μπορεί να φυτευτεί σε όλους τους τύπους εδαφών, σε γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία. Το χώμα πρέπει να είναι νωπό, χωρίς να κρατά υπερβολική υγρασία. Φυτεύεται σε ηλιόλουστες θέσεις όπου δημιουργεί πυκνή σκιά και προτιμά τα υπήνεμα σημεία του κήπου. Είναι ανθεκτική στην ξηρασία και κατάλληλη για φύτευση σε παραθαλάσσιες περιοχές.

Είναι ανθεκτική και στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Αντέχει σε περιοχές με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση. Σε πολλές περιπτώσεις η μουριά κλαδεύεται πολύ αυστηρά, όπου αφαιρούνται ακόμα και οι βραχίονες. Ωστόσο η συνήθεια αυτή έχει προέλθει από τις καλλιέργειες μουριάς για παραγωγή φύλλων, με σκοπό την εκτροφή του μεταξοσκώληκα.

Πολλαπλασιασμός της μουριάς

Η μουριά πολλαπλασιάζεται κυρίως με σπόρο. Τα σπορόφυτα στη συνέχεια εμβολιάζονται με την επιθυμητή ποικιλία, προκειμένου να πάρουν τα χαρακτηριστικά της. Πολλαπλασιασμός μπορεί να γίνει και με μοσχεύματα, τα οποία συλλέγονται το καλοκαίρι η χειμώνα και τοποθετούνται σε υγρό αμμώδες έδαφος με χρήση ορμόνης ριζοβολίας.

Εχθροί και ασθένειες που προσβάλλουν τη μουριά

Είναι ανθεκτικό φυτό, χωρίς να προσβάλλεται έντονα από έντομα του κήπου ή ασθένειες. Αποικίες αφίδων (μελίγκρες) αναπτύσσονται πάνω στα φύλλα, ιδίως στα μέσα της άνοιξης, αλλά οι πληθυσμοί τους δεν είναι σημαντικοί και συνήθως ελέγχονται από τα ωφέλιμα έντομα. Σπάνια προσβάλλεται από μύκητες που προκαλούν σήψη στις ρίζες ή προβλήματα στον κορμό.

Σε σοβαρό εχθρό για τη μουριά εξελίσσεται η προσβολή από το ξυλοφάγο έντομο Xylotrechus chinensis (Coleoptera: Cerambycidae), του οποίου οι προνύμφες μπαίνουν μέσα στον κορμό της μουριάς και ανοίγουν στοές προκαλώντας προβλήματα στην μεταφορά του νερού και των θρεπτικών στοιχείων. Σε έντονες προσβολές παρατηρούμε ξήρανση των δένδρων. Το έντομο ήρθε στη χώρα μας, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης (Ισπανία, Γαλλία), μέσω μεταφοράς εμπορευμάτων σε προσβεβλημένες παλέτες.

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΑΚΑΡΠΗΣ ΜΟΥΡΝΙΑΣ

ΚΑΡΠΟΙ ΜΟΥΡΝΙΑΣ

Οι καρποί της μουρνιάς είναι ώριμοι ανάλογα με την ποικιλία από Ιούνιο – έως και Αύγουστο. Τα μούρα (άσπρα ή μαύρα) ήταν όπως προείπαμε η αγαπημένη τροφή των πιτσιρικάδων και όχι μόνο πριν από 40 χρόνια. Σήμερα λίγοι γεύονται τους εκπληκτικούς καρπούς της μουρνιάς. Τα μούρα φημίζονται για τη γλύκα τους και παρασκευάζονται με αυτά υπέροχες μαρμελάδες ο ιδιαίτερα ευαίσθητος αυτός καρπός κρύβει σημαντικά οφέλη για την υγεία. Η κατανάλωσή τους, δε, πρέπει να είναι άμεση, αν θέλει κανείς να τα γευτεί και να τα απολαύσει πραγματικά.

ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ

Η αντιοξειδωτική ικανότητα των μούρνων οφείλεται στις φαινολικές ενώσεις και ειδικότερα τα φλανοειδή από τα οποία οι ανθοκυανίνες παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο. Τέλος στην αντιοξειδωτική δράση των μούρνων συνεισφέρουν και άλλες μη φαινολικές ενώσεις. Τα μούρνα έχουν μεγάλη διαιτητική αξία και λειτουργούν ως φαρμακευτικά. Είναι πολύ ευεργετικά για το πεπτικό σύστημα. Τα άγουρα – έχουν στυπτική γεύση και είναι σε θέση να απομακρύνουν την καούρα και τα ώριμα – είναι υπέροχα απολυμαντικά σε περίπτωση δηλητηρίασης από τροφή. Επιπλέον, τα ώριμα φρούτα είναι ένα καλό διουρητικό. Τα μούρα βοηθούν στην ανάκαμψη κατά τη μετεγχειρητική περίοδο και κατά τη διάρκεια έντονης σωματικής άσκησης.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΟΥΡΝΙΑΣ

Το φυτό γενικά έχει αντιβακτηριακή και αντιμυκητιακή δράση. Στην Ευρώπη χρησιμοποιούσαν το φλοιό και τα φύλλα της μαύρης μουριάς για θεραπευτικούς σκοπούς από τον 16ο αιώνα. Ως θεραπευτικό βότανο, η βοτανολογία χρησιμοποιεί όλα τα μέρη της μουριάς με τα φύλλα της να πρωταγωνιστούν σήμερα για τις σπάνιες αντιδιαβητικές τους ιδιότητες.

ΦΥΛΛΑ ΜΟΥΡΙΑΣ

Η παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποίησε εντατικότατα τα φύλλα για δαγκώματα ερπετών . Τα φύλλα κοπανισμένα σε αλοιφή με ελαιόλαδο ήταν χρήσιμα για πληγές από εγκαύματα. Καθαρίζουν το ήπαρ και τα μάτια, είναι αντιοξειδωτικά, αντιβακτηριδιακά, ιδρωταγωγά, αποχρεμπτικά.Τα φύλλα μουρνιάς μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση προβλημάτων βρογχίτιδας.

Τα φύλλα σε έγχυμα 40-80 γραμμάρια ανά λίτρο, είναι καλό αντιπυρετικό, ενώ το ίδιο έγχυμα πιο συμπυκνωμένο με γαργάρες καταπραΰνει τον πονόδοντο. Αποξηραμένα φύλλα μουρνιάς που έχουν μαζευτεί νωρίς την άνοιξη πίνονται ως τσάι για την μείωση των προβλημάτων της εμμηνόπαυσης.

Το εκχύλισμά των φύλλων βρέθηκε να παρεμποδίζει τη δράση εντερικών ενζύμων που μεταβολίζουν τα σάκχαρα και να συμβάλλει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στη διατήρηση χαμηλών επιπέδων γλυκόζης.

Στη Κινέζικη λαϊκή ιατρική τα φύλλα της λευκής μουριάς σε μορφή σκόνης χρησιμοποιούνται για θεραπεία του διαβήτη, της χοληστερόλης, της υψηλής αρτηριακής πίεσης, του κρυολογήματος, για πόνους στις αρθρώσεις, τη δυσκοιλιότητα και την απώλεια μαλλιών.

ΦΛΟΙΟΣ ΚΑΙ ΡΙΖΑ

Ο φλοιός της ρίζας είναι κατασταλτικός, διουρητικός, αποχρεμπτικός και αντιυπερτασικός.. Το αφέψημα του φλοιού της ρίζας βοηθά στο άσθμα. Ο φλοιός χρησιμοποιείται για τον πονόδοντο. Τα μικρά κλαδιά τονώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, είναι αντιρρευματικά, αντιυπερτασικά και αναλγητικά. Το έγχυμα των μικρών κλαδιών είναι χρήσιμο σε πόνους στις αρθρώσεις, σε οιδήματα και ρίχνει την πίεση.Ο φλοιός είναι ένα εξαιρετικό φάρμακο κατά των εντερικών παρασίτων.Βοηθά στη θεραπεία των εντέρων και του στομάχου. Βοηθά επίσης σε τροφικές δηλητηριάσεις, είτε από αλκοόλ είτε από μανιτάρια. Ο φλοιός παράγει επίσης μια σκόνη που χρησιμοποιείται για εξωτερική χρήση σε πληγές.Η ζωή για τους διαβητικούς σίγουρα δεν είναι εύκολη. Πρέπει να παρακολουθούν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους κάθε μέρα. Το τσάι από φύλλα μουριάς μπορεί να βοηθήσει πολλούς με διαβήτη .

ΜΟΥΡΑ (ΜΟΥΡΝΑ)

Τα μούρα τα χρησιμοποιούσαν σε φλεγμονές και ως αιμοστατικά. Επίσης τα μούρα τονώνουν την λειτουργεία των νεφρών. Από τους καρπούς παρήγαγαν και σιρόπι θεραπευτικό που το χρησιμοποιούσαν σε στοματίτιδες και φαρυγγίτιδες. Τα άγουρα μούρα τα χρησιμοποιούσαν ως ανθελμινθικά.

Τα μούρα αυξάνουν την HDL (καλή χοληστερόλη στο αίμα), έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες ενώ από άποψη διατροφή, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνες και χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Τα λευκά μούρα έχουν περισσότερη περιεκτικότητα σε κάλιο από μια μπανάνα (776mg ανά 100γρ). Μια μικρή ποσότητα αποξηραμένων λευκών μούρων καλύπτει σχεδόν το 10% των ημερησίων αναγκών του οργανισμού σε ασβέστιο. Βοηθούν στην πρόληψη νευρικών δυσλειτουργιών όπως της νόσου του Alzheimer και του Πάρκινσον. Μπορούν επίσης να αυξήσουν μέχρι και κατά 73% την ικανότητα λιπόλυσης, δηλαδή τη διάσπαση του σωματικού λίπους ενώ βελτιώνουν τη λειτουργία του εντέρου. Τα λευκά μούρα χρησιμοποιούνται συχνά στη φυτοθεραπεία. Όπως είπαμε, είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ανθοκυανίνες και ρεσβερατρόλη, καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, ρυθμίζουν τα επίπεδα χοληστερόλης και ενισχύουν την προστασία από τις καρδιοπάθειες και τον καρκίνο. Το εκχύλισμα τόσο των καρπών όσο και των φύλλων ή του φλοιού της λευκής μουριάς θεωρείται ότι συμβάλλει στον έλεγχο του διαβήτη. Λόγω της βιταμίνης C που περιέχουν, θωρακίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα και οι διαιτητικές ίνες βοηθούν στη βελτίωση της υγείας του πεπτικού συστήματος, μειώνοντας τα φουσκώματα, τις κράμπες και τη δυσκοιλιότητα. Περιέχουν ακόμη υψηλά επίπεδα βιταμινών Α και Ε, που με τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες, καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες και συμβάλλουν στην υγεία των μαλλιών και του δέρματος.

Το ξύλο της, ανθεκτικό και εύκαμπτο, βρίσκει ειδικές χρήσεις στην κατασκευή παιχνιδιών, ρακετών τένις, βαρελιών, παραδοσιακών έγχορδων οργάνων, βαρκών αλλά και επίπλων. Την περίοδο που υπηρετούσα στην υπηρεσία πρασίνου το ξύλο της μουρνιάς που ήταν γερό και χωρίς προσβολές γινόταν μήλο της έριδος από τους κατασκευαστές παραδοσιακών οργάνων και τους τορναδόρους ξύλου.

Εχθροί και ασθένειες που προσβάλλουν τη μουριά

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΡΝΙΑ

Δυστυχώς και για τη μουρνιά ισχύει ο γενικώς κανόνας απαξίωσης της γνώσης και των συνήθειών των παλαιών ανθρώπων, το καταστάλαγμα της λαϊκής σοφίας . Η φύση απλώνει γύρω μας τροφές-φάρμακα τα οποία απαξιώνουμε προς χάρη των χημικών σκευασμάτων προκαλώντας κακό στην υγεία μας. Η τροφή μας δεν είναι το φάρμακο μας. Όλα τα μέρη του φυτού είναι χρήσιμα για την υγεία αρκεί να γνωρίζουμε τον τρόπο χρήσης.

Ο φλοιός, τα κλαδιά, οι ρίζες, οι καρποί και τα φύλλα είναι καλά για ιατρικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, το βάμμα του φλοιού ή της ρίζας είναι καλό ως γενικό τονωτικό, καθώς και για βρογχίτιδα, άσθμα και υπέρταση. Ένα μείγμα φυτικού ελαίου και θρυμματισμένου φλοιού θεραπεύει αξιοσημείωτα εγκαύματα, έκζεμα, πυώδεις πληγές, ψωρίαση και δερματίτιδα.

Ένα αφέψημα των φύλλων είναι ένα καλό ανοσοενισχυτικό στον διαβήτη, για τον πυρετό και ως αντιπυρετικό. Ο χυμός μούρων ξεπλένει το λαιμό και το στόμα. Η καθημερινή κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων μούρων την ημέρα (300 g, τέσσερις φορές την ημέρα) βοηθά στη θεραπεία της δυστροφίας του μυοκαρδίου και εξαλείφει τα συμπτώματά της. Τα μούρα διεγείρουν την αναγέννηση των ιστών, συμπεριλαμβανομένων των οργάνων της όρασης. Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες και οι φαρμακευτική αξία των μούρνων διαφέρει από ποικιλία σε ποικιλία. Συνήθως οι πιο σκούρες ποικιλίες είναι καλύτερες.

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ

Πρέπει να αποφεύγουμε την υπερβολική κατανάλωση των μούρων γιατί θα μας προκαλέσουν διάρροια. Αποφεύγουμε τα φύλλα και τον φλοιό αν έχουμε αδύναμους πνεύμονες. Ο γενικός κανόνας για την χρήση όλων των παρασκευασμάτων με προσοχή και κατόπιν συνεννόησης με το γιατρό μας, ισχύει πάντα, για όλα τα παρασκευάσματα από τα φυτά.

ΑΝΘΟΙ ΜΟΥΡΝΙΑΣ