Η Πάρος, στον θαλάσσιο δρόμο πολλών περιοχών του ελλαδικού νησιωτικού χώρου ευρισκομένη, ανέπτυξε, διαχρονικά, σχέσεις με πολλούς τόπους. Πολύ σημαντικές, στο σημείο αυτό, είναι, φυσικά, οι σχέσεις που η Πάρος ανέπτυξε με τα λοιπά Κυκλαδικά νησιά, αλλά ιδιαίτερα σημαντικές και ενδιαφέρουσες είναι, θεωρούμε, και οι σχέσεις που- σε όλες τις εποχές- η Πάρος ανέπτυξε και με την Κρήτη.
Έτσι, κατά την περίοδο της ακμής του Μινωικού Πολιτισμού (1900 – 1600 π.Χ.), η Πάρος έπαιζε σημαντικό ρόλο στις θαλάσσιες μεταφορές των Κρητών. Τη Μινωική κυριαρχία στο Αιγαίο διαδέχθηκε, η Μυκηναϊκή (1600- 1100 π.Χ.), με κέντρο τις «Κουκουναριές» της Πάρου.
Η περίοδος της Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας και ιδιαίτερα η περίοδος τού Κρητικού Πολέμου (1645- 1669), έχουν να επιδείξουν, επίσης, συχνές σχέσεις Πάρου – Κρήτης. Από αυτήν την τελευταία περίοδο προέρχονται και τα πολεμικά γεγονότα της ναυμαχίας του Δριού, μιας από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις τού Κρητικού Πολέμου, την οποία έχει απαθανατίσει στους στίχους του και ο περίφημος Ποιητής τού ποιήματος ο «Κρητικός Πόλεμος», Μαρίνος Τζάνε, ο λεγόμενος Μπουνιαλής, από το Ρέθυμνο (εικ. 1)1.
Η Ναυμαχία του Δριού
Στις 10 Ιουλίου 1651 έγινε μία από τις μεγαλύτερες ναυτικές επιχειρήσεις του Κρητικού πολέμου. Σημειώθηκε στα νερά του Δριού (Ντριού), μεταξύ Πάρου, Νάξου και Φολεγάνδρου. Η ναυμαχία αυτή, παρότι οι στόλοι των εμπολέμων αναμετρήθηκαν στο στενό Πάρου – Νάξου, νοτιοανατολικά του Αγίου Αντωνίου, Πάρου, έχει επικρατήσει να αποκαλείται «Ναυμαχία του Δριού». Ο περίφημος ποιητής του Κρητικού πολέμου, Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής, απαθανατίζει τη στιγμή στους παρακάτω στίχους:
«Εγίνη μέγας τσακισμός εις των Τουρκών τη μέση,
και κύτταζες στο πέλαος άνθρωποι για να πλέσι,
κεφάλια επέφτα στο γυαλό και χέργια να βουλούσι,
κι’ οι Παριανοί ετρέμανε τόσα για να θωρούσι,
οπούτονε εις τα βουνά απάνω και κυττάζαν,
και λέγαν Κύρι’ ελέησον και τον Θεόν εκράζαν,
στον φόνον τον αμέτρητον κι’ εις την ματοχυσίαν,
που θέλαν να πα να καύσουνε κατόπι τα νησία».
Την ίδια περίοδο, με το τέλος τού Κρητικού Πολέμου (1669), πολλοί πρόσφυγες, Κρητικοί και Βενετσιάνοι της ερημωμένης Κρήτης, έρχονται στην Πάρο και στις Κυκλάδες, όπως σήμερα δηλώνεται αυτό από πολλά επώνυμα και παρωνύμια Παριανών, ενώ κατά την Ελληνική Επανάσταση τού Εικοσιένα, και ειδικότερα κατά το έτος 1827, εξακόσιοι και πλέον Κρητικοί πρόσφυγες πειρατές πολιόρκησαν την Παροικιά και τη Μονή τής Λογγοβάρδας, δημιουργώντας πολλά προβλήματα στο νησί. Το 1831 οι Κρητικοί τής Πάρου, 107 συνολικά, στέλνουν αναφορά στον Κυβερνήτη Καποδίστρια «με πολλά παράπονα και αιτιάσεις εναντίον του», ζητώντας εθνική συνέλευση και σύνταγμα2.
Πολλοί, επίσης, είναι και οι Κρητικοί που, στα επόμενα χρόνια -μετά τον Κρητικό Πόλεμο και την ελληνική επανάσταση του 1821- εργάστηκαν, κατά διαστήματα, στην Πάρο [Γεώργιος Βλαστός και Παρθένιος (ιερομόναχος) Βλαστός (αγιογράφοι, από τη γνωστή κρητική οικογένεια των Βλαστών), Τζάνες Καλλέργης (νοτάριος), ο πολύς Ιωάννης Μόσκος [αγιογράφος (17oς αι.) από το Ρέθυμνο], ο γνωστός ιερομόναχος και διδάσκαλος Ζαχαρίας Τσιριγώτης Πρακτικίδης (1784-1845), από το Ηράκλειο (ως βοηθός επάρχου Νάξου, Πάρου και Αντιπάρου και δάσκαλος στην πρωτεύουσα τού νησιού, την Παροικιά)] κ.ά3.
- Ο Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής γεννήθηκε επί Ενετοκρατίας, το έτος 1613, στο Ρέθυμνο. Μετά την κατάληψη του Ρεθύμνου από τους Τούρκους, το 1646, κατέφυγε στην Κέρκυρα και από εκεί στη Βενετία, όπου και πέθανε το 1686 σε ηλικία 73 ετών.
Το ποίημα περιγράφει, με αφηγηματικό τρόπο και κατά χρονολογική σειρά, τα γεγονότα του πολέμου από την απόβαση των Τούρκων στην Κρήτη ως τη συνθηκολόγηση της πόλης του Ηρακλείου (1645-1669). O ποιητής αναφέρεται στον αγώνα των Κρητών και επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην άλωση της Κρήτης.
- Νίκος Χρ. Αλιπράντης, Χρονολογικό Πανόραμα της Ιστορίας της Πάρου (5000- 1850 μ.χ., Αθήνα 2011, 150, 260 και 277).
- Βλ. περισσότερα ό.π., 142, 175, 283 και Γεώργιο Μαστορόπουλο, «Υπογραφές ζωγράφων σε εικόνες της κεντρικής Νάξου», Δελτίον XAE 12 (1984), Περίοδος Δ’, στην εκατονταετηρίδα της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (1884-1984), σ. 473-500.
