Ο κ. Νίκος Χρ. Αλιπράντης, από το πανέμορφο νησί της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, την Πάρο, είναι φιλόλογος, ιστορικός, λογοτέχνης, δημοσιογράφος, συγγραφέας δεκάδων βιβλίων (το παρόν είναι το 51ο) και μελετών σχετικών με την Πάρο και την ιστορία της και από το έτος 1979 και εκδότης του έγκριτου επιστημονικού περιοδικού «Παριανά» (Έπαινος Ακαδημίας Αθηνών), με το οποίο – σύμφωνα με το σκεπτικό της Ακαδημίας – προβάλλεται η Πάρος και σύνολη η Κυκλαδική ιστορία και παράδοση. Είναι, «ειρήσθω εν παρόδω», άξιος κάθε τιμής ο κ. Αλιπράντης για την ολοκληρωτική αυτήν, «ψυχή τε και σώματι», επί δεκαετίες, αφοσίωσή του στην ανάδειξη και προβολή της Ιστορίας και του πολιτισμού του νησιού του, της Πάρου.
Του κ. Ν. Αλιπράντη, πριν λίγες μέρες, μαζί με το εξαίρετο περιοδικό «Παριανά», γίναμε αποδέκτες και μιας νέας ιστορικής μελέτης του για το νησί του, την Πάρο, που κυκλοφορήθηκε πρόσφατα, στις αρχές του 2022. Ο λόγος για το βιβλίο του «Λυρική Τοπογραφία της Πάρου», που αποτελεί συνέχεια στο προηγηθέν (50ο στον αριθμό!) βιβλίο του, υπό τον τίτλο: «Προσκυνητές στα ιερά σεβάσματα της λατρείας των Παριανών προγόνων» και υπότιτλο: «Η συμφωνία των ερειπίων 13ος– 18ος αι.», που είχαμε, επίσης, παρουσιάσει σε προηγούμενη βιβλιοπαρουσίασή μας.
Πρόκειται για ένα σύγγραμμα 190 σελίδων, το οποίο λειτουργεί ως συμπλήρωμα και ως συνέχεια στο προηγούμενο, στο οποίο ο κ. Αλιπράντης παρουσιάζει και αναδεικνύει τα ερημοκκλήσια, τα ιερά αυτά σεβάσματα της παλαιάς κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής και λατρείας της γης της Πάρου, στα οποία καταλεπτώς και ως προσκυνητών ευσεβών καθοδηγεί τα βήματά μας, κατά τρόπο αυτήν τη φορά υμνολογικό και ποιητικό, τωόντις λυρικό, προσθέτοντας και κάποια νέα, άγνωστα εξωκλήσια με σχετικές πληροφορίες και φωτογραφίες, που είχαν παραλειφθεί στην προηγούμενη καταγραφή ή, ακόμα, και διορθώνοντας κάποιες αβλεψίες που είχαν παρεισφρήσει και τις οποίες του υπέδειξαν φίλοι εκλεκτοί και καλοπροαίρετοι.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που με πολλήν, ομολογουμένως, χάρη υμνεί την ελληνική φύση μαζί με τα ξωκκλήσια, τα πανέμορφα έργα λαϊκής νησιωτικής τέχνης, που για ολόκληρους αιώνες κλείνει μέσα της και προσπαθεί να τονίσει τη σημασία και να αναδείξει τον ρόλο που έπαιξαν κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, στα δίσεκτα, δηλαδή, χρόνια της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας στο νησί.
Κι ο συγγραφέας δικαίως διερωτάται. πόση χαρά νιώθουμε, αλήθεια, όταν στις ευσεβείς οδοιπορίες μας συναντούμε ιερά ησυχαστήρια, ξωκκλήσια, όλα κομψά και χαρίεντα, ολόλευκα σαν περιστέρια, να υψώνονται αγέρωχα, ασάλευτα, σιωπηλά, καμαρωτά στις κοιλάδες με φόντο το βαθύ γαλάζιο του διαυγούς ουρανού ή τις αναπάλσεις τής κυανής θάλασσας, στις κατηφοριές των λοφίσκων, ανάμεσα σε μυρτιές και πεύκα και φρύγανα, θυμάρια και σχοίνα και ανελισφακιές.
Και πολύ ορθά διερωτάται και πάλι ο εκλεκτός συγγραφέας μας και καταλήγει: ναι ίσως η Πάρος να έχει περισσότερα εξωκκλήσια από άλλα μέρη της Ελλάδας, αλλά αυτό οφείλεται στην παρουσία στην Πάρο, στο ανατολικό τμήμα της πόλεως, της Παροικιάς, από τον Δ΄ αι. του κορυφαίου προσκυνήματος της Ορθοδοξίας, του μεγαλοπρεπούς ναού της Παναγιάς της Εκατονταπυλιανής, κτίσματος των θεοσέπτων αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου του Μεγάλου (285-337) και Ιουστινιανού (527-565). Ο ναός αυτός, θεωρεί δίκαια ο συγγραφέας ότι επηρέασε σημαντικά την ψυχολογία και γιγάντωσε την πίστη των Παριανών ανά τους αιώνες.
Το βιβλίο δομείται σε τρία Μέρη. το 1ο Μέρος είναι ένας φιλοσοφικός, λογοτεχνικός και λυρικός ύμνος του τόπου και των ναυδρίων της Πάρου μέσα από την παράθεση μιας σπάνιας σειράς «παράλληλων» αποσπασμάτων σπουδαίων λογοτεχνών και ανδρών του πνεύματος. νομπελιστών, Ακαδημαϊκών, Ποιητών, Πατέρων της Εκκλησίας, θεολόγων, φιλολόγων, αρχαιολόγων, λογοτεχνών, καθώς και αυτού του ίδιου του συγγραφέα. Στο Μέρος αυτό έχουμε έναν αληθινό Ύμνο, κόσμημα, στους δημιουργούς αυτών των ναυδρίων, που λησμονήθηκαν στο διάβα των αιώνων και έμειναν τα ίχνη μόνο της φιλοπονίας τους και του πολιτισμού τους «μη δυνάμενοι, πάντως, ημείς να τους γνωρίζωμεν σήμερα, διά να ευλογήσωμεν το όνομά των». Κι όμως, παραμένουν τα έργα των χειρών τους, τα εκκλησάκια αυτά, ως ιδιαίτερα μνημεία πολιτισμού και αναπόσπαστο κομμάτι του νησιωτικού κυκλαδικού τοπίου. Και η θεία απλότης που τα διακρίνει, να σημειωθεί, δεν είναι καθόλου απουσία τέχνης αλλ’ ακριβώς αποτέλεσμα αυτής. διότι η απλότης των αυτή προκύπτει από την αλήθειαν της κατασκευής των. Έτσι, όπως τα βρίσκουμε σήμερα, με τα χωματένια καλντερίμια τους ανάμεσα στις φασκομηλιές, τις ρίγανες, τα σκινάρια, τα φρύγανα και τις μαργαρίτες και με τις «ποδαμαλιές» (πατημασιές) εκείνων των ιδίων που τα δημιούργησαν και των βαριών χωριάτικων παπουτσιών των συγχωριανών τους. Κι ακόμα, τις πεζούλες παραδίπλα τους και τις ξερολιθιές στα πλάγια, πνιγμένα όλα μέσα στην απεριόριστη ομορφιά του τοπίου και τη βαθιά νοσταλγία του παλιού και της παράδοσης. Και μπορεί τα έργα αυτά, κάποια στιγμή, να ξανακτιστούν, όμως δεν θα θυμίζουν ποτέ πια το ύφος, το πνεύμα, την ομορφιά και την τεχνική που είχαν τα αρχικά εκείνα δημιουργήματα των προγονικών μαστόρων, δημιουργών έργων καλών λίαν, εύμορφων και αρμονικών, δοξαζόντων την αγάπη και μακροθυμία του Θεού μετ’ ευχαριστίας και ευφροσύνης στην τέλεση, μέχρι και σήμερα, των θείων και ιερών ακολουθιών από συγγενείς, συγχωριανούς και φίλους.
Το 2ο Μέρος του βιβλίου περιέχει έναν Συμπληρωματικό (του προηγηθέντος βιβλίου, των «Προσκυνητών») Περιγραφικό Κατάλογο των Εξωκλησιών της Πάρου, με προσθήκες και διορθώσεις αλλά και με πολλές ιστορικές, αρχαιολογικές, λαογραφικές, τοπωνυμικές και ονοματολογικές πληροφορίες. Από αυτές τις τελευταίες, τις ονοματολογικές, κρατάμε δειγματικά δυο- τρεις για το ξεχωριστό ονοματικό τους ενδιαφέρον [Αγγελοχαιρέτιστη, άγιος Ιωάννης ο Δάσειος (γιατί το εκκλησάκι του είναι μέσα στο δάσος), άγιος Θελλένης (άγιος Θαλλέλαιος) Σα Μπαστιάς (Άγιος Σεβαστιανός, με το καθολικό του όνομα), Παναγιά η Φλουριά (από το ιταλογενές γυναικείο όνομα Φλώρα = λουλούδι, πβ., εδώ, και τον μεγάλο κεντρικό ναό της Φλωρεντίας)].
Στο 3ο Μέρος συνεχίζονται οι σπάνιες ποιητικές- λυρικές εξάρσεις στα εξωκλήσια της Πάρου, που εξακτινώνονται, τώρα πια, και φθάνουν στη μορφολογία, την τέχνη, τον τόπο και τα υλικά δόμησής τους, στις γιορτές και στους δρόμους που οδηγούν σε αυτά, στην ομορφιά και στη θεία αισθητική και θαυμαστή μουσική αρμονία που πλούσια αποκαλύπτεται στην γρηγορούσα και νήφουσα ψυχή του ανθρώπου.
Και το βιβλίο ολοκληρώνεται με εκτενέστατους Πίνακες και Ευρετήρια και Κατάλογο δεκάδων εικόνων και φωτογραφιών προσώπων, ξωκλησιών και τοπίων.
Πρόκειται για ένα βιβλίο μεγάλης, θεωρούμε, ιστορικής, θρησκευτικής και εθνικής σημασίας, που ναι μεν αναφέρεται ειδικά στην ανεμόεσσα Πάρο, το νησί του Αρχιλόχου, του Σκόπα και της Παναγιάς της Εκατονταπυλιανής, όμως αφορά και σύνολο τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία, που κοινό χαρακτηριστικό τους έχουν αυτά τα διάσπαρτα ανά την ελληνική γη ερημοκλήσια. Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο και δόκιμο συγγραφέα κ. Νίκο Αλιπράντη και του ευχόμαστε να έχει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του τόσο στον χώρο της ιστορίας της αγαπημένης του Πάρου, όσο και των Ελληνικών Γραμμάτων, γενικότερα, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική, γι’ αυτό και πολλαχώς αναγνωρισμένη, είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.
www.ret-anadromes.blogspot.com
* Ο Κωστής Ηλ. Παπαδάκης είναι φιλόλογος – θεολόγος
