Το «Ν ο ΗΜΑ» του δικού του Λαβύρινθου της τέχνης ξετυλίγει μοναδικά ο Νίκος Σταμπολίδης μέσα από τα ανεκτίμητης αξίας καλλιτεχνήματα
Μόνον ο καθηγητής κ. Νικος Σταμπολίδης διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης κι εννοείτε ο δικός μας mr Αρχαία Ελεύθερνα, θα μπορούσε να επινοήσει με την ευφυΐα του αυτήν την μεγαλειώδη έκθεση, με τον μονολεκτικό τίτλο της έκθεσης «Νο ΗΜΑΤΑ» δηλαδή με κεφαλαία τα έξι από τα επτά γράμματά της και μικρογράμματο το δεύτερο, που παραπέμπει στα νοήματα της θεματικής της πλοκής, που την διατρέχουν ως διαχρονικά νήματα.
«Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα» μια μοναδική πρόκληση συναρπαστικής συνομιλίας μεταξύ γλυπτών και ζωγραφικών πινάκων, που παρουσιάζει μαζί τέσσερις διαφορετικές περιόδους της τέχνης, την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο, την Αναγέννηση και Νεότερη Τέχνη.
Ένα μοναδικό εγχείρημα προτροπής όπως έγινε στην αρχαιότητα καθώς ο Πλούταρχος γράφει ότι η Αριάδνη έδωσε στον Θησέα ένα κουβάρι κλωστή, τον περίφημο «μίτο», και του δίδαξε με ποιον τρόπο θα βγει από τον λαβύρινθο, κάτι αντίστοιχο μας προκαλεί, μας προτρέπει να εξερευνήσουμε, εξιχνιάσουμε ο Νίκος Σταμπολίδης κρατώντας αυτό το Ν ο ΗΜΑ, σε αυτήν την εξαιρετική έκθεση που υπογράφει φυσικά ο ίδιος.
Αν κανείς διασχίσει αυτόν τον λαβύρινθο των καλλιτεχνημάτων που κατάφερε και συγκέντρωσε ο Νίκος Σταμπολίδης, κρατώντας το Ν ο ΗΜΑ για να βρει διέξοδο μέσα από τις αλληγορίες, τα αινίγματα, τις ειρωνείες, τις υπόνοιες, τις υπερβολές, τις μεταφορές, όροι που συναντά κανείς σε κείμενα ποιητικά, φιλοσοφικά κ.ά. και κάνοντας συνδυασμούς, τότε θα βγει κερδισμένος ψυχικά.
Έτσι κι εγώ «αγαλομμένω ποδί» με τη σύζυγό μου σπεύσαμε προς την πηγή του φωτός της τέχνης στην αυστηρώς προσωπική πρόσκληση που λάβαμε από τον καλό φίλο μας κ. Νίκο Σταμπολίδη.
Τα επίσημα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν προχθές βράδυ 7-12-23 από την Εξοχότατη Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού κας Λίνας Μενδώνη, της υπουργού Τουρισμού κ. Όλγας Κεφαλογιάννη, αλλά κι ενός υψηλού επιπέδου προσωπικοτήτων ακόμη και του εξωτερικού. Διέκρινα τον Παν. Αρχ. Θεολόγο Αλεξανδράκη ως εκπρόσωπο του Αρχιεπισκόπου Αθ., τον Γ. Διδασκάλου Γεν. Γραμ. υπουργείου Πολιτισμού, τον μέγα χορηγό αυτής της έκθεσης κ. Αντώνιο Κομνηνό εφοπλιστή, το ζεύγος Αθανασίου Μαρτίνου, την Οδύσσεια Σηφουνάκη, το ζεύγος Γ. Νταλάρα, την κα Λαιμού, την Ηρώ Σαια κ.ά.
Ο κ. Σταμπολίδης ξεκίνησε την παρουσίαση της έκθεσης -που σημειωτέον την αφιερώνει στον δάσκαλό του Γιώργο Δεσπίνη– με μία ρήση του Ιταλού φιλοσόφου και ιστορικού Pier Giovanni Guzzo που έχει πάντα στο νου του όταν δημιουργεί μια έκθεση: «μια έκθεση για να δοθεί στο κοινό πρέπει να στηρίζεται στην επιστημονική της τεκμηρίωση, χωρίς την οποία δεν είναι παρά ένα κουλτουροκοσμικό γεγονός, πολλές φορές και αγοραίο», ενώ τόνισε ότι θα αποτελέσει πόλο έλξης τουριστικού προορισμού, καθώς έτσι γίνεται στα μεγάλα μουσεία άλλων χωρών.
Η έκθεση περιλαμβάνει ένα παλίμψηστο υλικών με 164 έργα, τα μισά από τα οποία βγήκαν για πρώτη φορά από τα μουσεία τους -εγχείρημα δύσκολο αν μιλάμε για σχεδόν 30 ιδρύματα του εξωτερικού.
Στην ξενάγηση της έκθεσης είδαμε επίσης πολλά και ενδιαφέροντα έργα και λεπτομέρειες. Όπως ότι στο αριστούργημα του Ρούμπενς «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τα παιδιά του» (1636-1638), που ήρθε από το Πράδο, ο Κρόνος είναι ταυτόχρονα και ο Χρόνος που καταβροχθίζει ανθρώπους και θεούς, ενώ το έργο μπορεί σήμερα να συνδεθεί ακόμη και με «το παρελθόν που τρώει το παρόν και το μέλλον» ή την ενδοοικογενειακή βία. Στον πίνακα του Γιάκοπο Τζούκι «Έρως και Ψυχή» (1589), που ταξίδεψε από την Γκαλερία Μποργκέζε, βλέπουμε την Ψυχή να παρακούει τον Έρωτα και να προσπαθεί να τον αντικρίσει υπό το φως ενός λυχναριού, ενώ σε έναν αττικό αμφορέα του 520 π.Χ., ο οποίος ήρθε από τη Βιέννη, η Δικαιοσύνη ετοιμάζεται να χτυπήσει την Αδικία με ένα σφυρί. «Αυτό και αν λέει πολλά σε όλες τις εποχές», σχολίασε ο κ. Σταμπολίδης, προσθέτοντας ότι στην απεικόνιση η Αδικία φέρει δερματοστιξία στα χέρια της, κάτι ασυνήθιστο για τους Αθηναίους και το οποίο σημαίνει ότι τη θεωρούσαν «ξένη».
Επίσης η περίφημη Υδρία του Μειδία (420 π.Χ.), ένα από εκείνα τα οκτώ αγγεία του Βρετανικού Μουσείου (το οποίο μάλιστα δεν έχει βγει από τις πύλες του ιδρύματος για 250 χρόνια), δεν είναι αγγείο καθημερινής χρήσης, τόνισε ο κ. Σταμπολίδης, και κυρίως μοιάζει, με τις υδρίες της παράστασης των Παναθηναίων στη ζωφόρο του Παρθενώνα. Όσο για τη «Συκοφαντία του Απελλή» (1530), από το εργαστήριο του Μποτιτσέλι, είναι «η αλληγορία των αλληγοριών», είπε ο διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, προτού εξηγήσει ότι ο απεικονιζόμενος βασιλιάς φέρει αυτιά γαϊδάρου γιατί «ακούει ό,τι του πουν» και ότι την προσωποποίηση της Συκοφαντίας τη σέρνει από το χέρι ο Φθόνος και τη φτιασιδώνει η Απάτη.
Είναι έργα με προσωποποιήσεις, συμβολισμούς και αλληγορίες των εννοιών που αποτελούν και τις έξι ενότητες της έκθεσης: Χρόνος, Φύση, Θεότητες, Άνθρωπος και Ανθρώπινη Φύση, Θεσμοί, Αλληγορίες, ενώ υπάρχει και ο Επίλογος.
Ο επίλογος, πάντως, γράφεται με μια Χίμαιρα, ένα μοναδικό χάλκινο γλυπτό του 400 π.Χ. που μετακινείται για πρώτη φορά από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας. «Το τέρας με το υβριδικό σώμα από ετερόκλητα ζώα φαίνεται ότι εκλαμβανόταν στην αρχαιότητα ως αλληγορία του κακού και της καταστροφής», επισημαίνει ο καθηγητής Σταμπολίδης. «Στην Πολιτεία του Πλάτωνα, φαίνεται να παίρνει πολιτική χροιά, καθώς συνδέεται με την τυραννία -ως εκφυλισμένο παράδειγμα διακυβέρνησης-, όπως άλλωστε και στην Αινειάδα του Βιργιλίου, όπου γίνεται αλληγορία της αναρχίας και του χάους που προκύπτουν από εμφύλιους πολέμους. Σήμερα, βέβαια, η αλληγορική σημασία της Χίμαιρας σημαίνει το φανταστικό, το ονειρικό και το ουτοπικό, το αδύνατο και το απραγματοποίητο. Ως έκφραση αυτοειρωνίας και η ίδια η έκθεση θα μπορούσε να εκληφθεί σαν μια χίμαιρα», καταλήγει.
Έτσι μέσα σε μια ταραγμένη περίοδο ανά το κόσμο πλήρης προκλήσεων, με εν ενεργεία απαράδεκτους πολέμους, με δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες αλλά και με σπουδαία επιτεύγματα, όπως επετείους της Μαρίας Κάλλας, τη 50ετια του νομπελίστα Σεφέρη, τη συμπλήρωση 50 ετών από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Κρήτης, έρχεται αυτή η έκθεση να μας μυήσει στα άδυτα της τέχνης, η οποία τελικά έχει Ν ο ΗΜΑ, τέτοιο που κρατεί γερά και σταθερά.
Σας προτρέπω λοιπόν να επισκεφτείτε αυτήν την μοναδική έκθεση και να πιάσετε το «Ν ο ΗΜΑ» αυτών των μοναδικών καλλιτεχνημάτων που σφύζουν από αλληγορία, αινιγματικότητα με σκοπό να αισθανθείτε το φως της τέχνης, από έναν επιστήμονα αρχαιολόγο τον Νίκο Σταμπολίδη που ξέρει να αναδεικνύει το κάλλος, διότι αυτό ομορφαίνει την ζωή μας.
