Μετά από κάποια ηλικία η νοσταλγία για κάποια πράγματα και οι αναμνήσεις για τα νεανικά μας χρόνια είναι πολλές. Προχθές ξεφυλλίζοντας κάποια παλιά άλμπουμ με εκείνες τις κλασσικές κιτρινισμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, γιατί τότε έγχρωμες δεν υπήρχαν, ταξίδεψε η μνήμη μου στα σχολικά χρόνια, τότε που η εκπαίδευση ήταν αλλιώς…
Τότε στο τέλος κάθε χρονιάς κάθε γονέας, πέρα από τον προβιβασμό των παιδιών του στην επόμενη τάξη, περίμενε το γεγονός της χρονιάς που ήταν η μέρα που θα γίνονταν οι γυμναστικές επιδείξεις, βασισμένες στο κλασσικό ρητό που εξέφραζε γενικότερα την παιδεία τότε στη χώρα μας, το «Νους υγιής εν σώματι υγιεί» και το οποίο διαχρονικά δεν έχει αλλάξει στο ελάχιστο σήμερα και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο πλέον. Οι επιδείξεις στα δημοτικά γίνονταν στον αύλειο χώρο τους, ενώ των γυμνασίων αρρένων και θηλέων της πόλης στο γήπεδο της Σοχώρας. Κάποια σχολεία χρησιμοποιούσαν τον αύλειο χώρο της χωροφυλακής. Οι μαθητές ντυμένοι με γυμναστική ενδυμασία. Κυριαρχούσε το μπλε σορτσάκι με άσπρο φανελάκι και τα αθλητικά παπούτσια της εποχής, τα άσπρα ελβιέλα, αλλά υπήρχαν και φορές που το ντύσιμο των μαθητών ήταν ολόλευκο. Στους θεατές πάντα εξέχουσα θέση είχαν οι αρχές της πόλης με τον Μητροπολίτη και τους στρατιωτικούς. Ντυμένοι άπαντες με επίσημες ενδυμασίες. Ήταν η μεγαλύτερη σχολική εκδήλωση για πολλές δεκαετίες και την περίμεναν με αρκετή αγωνία και προσμονή, όχι μόνο όσοι εμπλέκονταν, αλλά ολόκληρη η πόλη, αφού τότε οι τρόποι διασκέδασης ήταν περιορισμένοι.
Πριν την τελική παρουσίαση των επιδείξεων στο κοινό, η μουσική του δήμου, χωρισμένη σε ομάδες, για να προλάβει όλα τα σχολεία, πήγαινε 1-2 φορές τα απογεύματα σε κάθε σχολείο, για γενική πρόβα. Η μεγάλη στιγμή για μαθητές γονείς, αλλά και εκπαιδευτικούς καθορίζονταν συνήθως Κυριακή απόγευμα στο κάθε σχολείο και μετά το τέλος τους υπήρχε η καθιερωμένη βόλτα με τους γονείς στην προκυμαία, για την απόλαυση ενός γλυκού ή παγωτού.
Το πρόγραμμα περιλάμβανε ασκήσεις συγχρονισμού και δεξιότητας, χορούς και παιχνίδια σε δημοτικά και γυμνάσια και επιπλέον αγώνες στίβου στα γυμνάσια. Στα δημοτικά οι ασκήσεις γίνονταν ανά δυο τάξεις Α΄ και Β΄ μαζί Γ΄ και Δ΄, και Ε΄ με ΣΤ. Στα γυμνάσια γίνονταν από τις τάξεις Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄
Με τις γυμναστικές επιδείξεις οι μαθητές μυούνταν στην πειθαρχία και τον συγχρονισμό κινήσεων για την άψογη εκτέλεση των ασκήσεων, την ευγενική άμιλλα μέσα από τα παιχνίδια και τα αγωνίσματα, αλλά και τη διασκέδαση μέσα από τους χορούς και τα παιχνίδια.
Ιστορικά οι γυμναστικές επιδείξεις στη χώρα μας ξεκίνησαν το 1883. Φτάνοντας όμως στη θύελλα της μεταπολίτευσης και στα πλαίσια των σαρωτικών μεταπολιτευτικών μεταρρυθμίσεων στην παιδεία, κρίθηκαν αναχρονιστικές και καταργήθηκαν. Οι τελευταίες επιδείξεις των γυμνασίων στο Ρέθυμνο, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχω στο αρχείο μου, έγιναν στη Σοχώρα το 1975, στις οποίες πήρε μέρος και η δική μου γενιά. Την επόμενη χρονιά αντί αυτών, έγιναν ενδοσχολικά κάποια αγωνίσματα στην αυλή του Β΄ γυμνασίου και στη συνέχεια καταργήθηκαν οριστικά.
Όπως γίνεται πάντα στη χώρα μας υπήρξαν οι λάτρεις των επιδείξεων αλλά και οι αρνητές. Οι μεν υποστήριζαν ότι καλώς γίνονταν και έπρεπε να συνεχιστούν και οι δε ότι είναι αναχρονιστικές,, δημιουργούν πολλά προβλήματα στη γενικότερη λειτουργία του σχολείου, άλλαζαν εντελώς τη φιλοσοφία του μαθήματος της φυσικής αγωγής! Και γι’ αυτό έπρεπε να καταργηθούν!
Δεν θυμάμαι πάντως να παρακώλυαν τη λειτουργία του σχολείου, αφού περίπου 20 μέρες πριν την κεντρική εκδήλωση στο γήπεδο, κάναμε τις πρόβες πηγαίνοντας το πρωί στις 6:30 μέχρι να χτυπήσει το κουδούνι για μάθημα, ούτε και μας αποπροσανατόλιζαν από το μάθημα της φυσικής αγωγής, αφού μαθαίναμε σημαντικά πράγματα, πέρα από την όποια διασκέδαση μας. Όπως και να ’χει πάντως η ουσία είναι ότι οι γυμναστικές επιδείξεις διέγραψαν μια σημαντική πορεία σε πολλές γενιές της χώρας και στο τέλος καταργήθηκαν, όπως και η κλασσική μπλε ποδιά με το πηλήκιο, οδηγώντας την ελληνική παιδεία σε μια νέα εποχή.
Μπορεί οι γυμναστικές επιδείξεις να αποτελούν πλέον ένα μακρινό παρελθόν, οι μνήμες τους όμως είναι ακόμα ζωντανές, υποθέτω όχι μόνο σε μένα, αλλά και σε όλους τους μαθητές που τις έζησαν.
Τώρα πλέον κάθε τέτοια εποχή στο τέλος της σχολικής χρονιάς, αντί γυμναστικών επιδείξεων των μαθητών παρακολουθούμε μεταξύ τους αγώνες με μπουγελώματα, πέταγμα αυγών υποθέτοντας ότι έτσι δεν παρακωλύεται η εκπαιδευτική διαδικασία και μαθαίνουν τι άραγε;
Με τόσες αναβιώσεις που γίνονται, από πολλούς φορείς και για διάφορα θέματα, κάνω τη σκέψη ότι ίσως δεν θα ήταν άσχημη ιδέα, κάποιοι εκπαιδευτικοί να δοκιμάσουν να ξεκινήσουν, ειδικότερα στα δημοτικά σχολεία, μια εκδήλωση τέτοιου είδους, αναβιώνοντας κατά κάποιο τρόπο ένα σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης προηγούμενων δεκαετιών, για να δούμε και τι αποτελέσματα θα έχουν στο σημερινό μαθητικό δυναμικό. Άλλωστε υπάρχουν πλέον σχολικά προγράμματα που μάλλον ευνοούν τέτοιου είδους εκδηλώσεις.
Σημείωση: οι φωτογραφίες είναι από το οικογενειακό αρχείο.
* Ο Βαγγέλης Παπαδάκις είναι π. διευθυντής του 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου – Ε:11 Φυσικής αγωγής
