Β’ ΜΕΡΟΣ
Στο Ά Μέρος παρουσιάστηκαν οι θεωρούμενοι ως οι πρώτοι Πολιτικοί του Ρεθύμνου, δηλαδή, οι Καπεταναίοι Αρχηγοί των επαρχιών στις Κρητικές επαναστάσεις, καθώς και οι Πληρεξούσιοι των επαρχιών από τότε που εφαρμόστηκε ο θεσμός των Πληρεξουσίων, το 1868.
Οι πρώτες εκλογές επί Κρητικής Πολιτείας-Οι Ρεθύμνιοι βουλευτές
Τον Δεκέμβριο του 1898, εγκαθιδρύθηκε το καθεστώς της Αυτόνομης Διοίκησης της Κρήτης, της Κρητικής Πολιτείας όπως ονομάστηκε, με Διοικητή τον Αρμοστή Πρίγκιπα Γεώργιο.
Οι πρώτες εκλογές επί Κρητικής Πολιτείας έγιναν τον Ιανουάριο του 1899, όπου εκλέχθηκαν 188 βουλευτές (138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι), και τον Μάρτιο ψηφίστηκε το 1ο Σύνταγμα. Οι εκλογές επαναλήφθηκαν το 1901, με βάση το Σύνταγμα αυτό και η πρώτη αυτή βουλή της Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας, είχε 74 εκλεγμένους και 10 διορισμένους από τον Αρμοστή, βουλευτές. Επίσης εκλογές διεξήχθηκαν και το 1902, το 1903, το 1904, το 1906, το 1907, το 1909, το 1910, το 1911 και το 1912. Ως βουλευτές του Ρεθύμνου στις εκλογικές αυτές αναμετρήσεις αναφέρονται οι παρακάτω:
Βενιανάκης Γεώργ., Ζαχαράκης Εμμ., Πορτάλιος Εμμ., Σπανδάγος Βασίλειος, Πλουμής Γ., Κεφαλογιάννης Μιχ., Κεφαλογιάννης Νικ., Πετυχάκης Μίνως, Τσουδερός Εμμ., Παπαμιχελάκης Μιχ., Ψαρουδάκης Ευστράτιος, Κωστογιάννης Στυλ., Δημητρακάκης Μιχ., Μαραγκουδάκης Στυλ., Λαγουδάκης Κ., Χατζηδάκης Κ., Δασκαλάκης Μιχ., Λίτινας Αντ., Παπαμαρκάκης Ν., Καλοειδάς Χαράλαμπος, Σγουρός Μιχ., Παπαδάκης Θεμιστοκλής, Παπαδονικολάκης Νικ., Καλογέννητος Νικ., Προκοπάκης Ι., Βαβουράκης Αδάμ., Παπαδάκης Θεμιστοκλής. Μανουσάκης Πέτρος, ο οποίος διετέλεσε και υπουργός το 1916 στη κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, Σαουνάτσος Γεώργιος, Τρουλινός Νικ., Φωτάκης Ευστράτιος, Χατζηγρηγοράκης Γεωργ., Γοβατζιδάκης Ι., Σαουνάτσος Θεμιστοκλής, Κωστογιάννης Στυλ., Βούλγαρης Ι., Χαμαράκης Γ., Παπαδάκης Ν., Βαβουράκης Ι., Παπαδογιάννη Εμμ., Δεληγιαννάκης Ηλίας, Μπιράκης Κυριάκος, Βούλγαρης Ιωάν., Δρανδάκης Βασίλειος, Καυγαλάκης Ιωάν., Σκουλάς Β., Σαββάκης Σάββας, Τσουδερός Ι., Σαουνάτσος Ι. Παπαδάκης Αριστείδης, Πρεβελάκης Ευάγγελος, Φωτάκης Στυλ., Κυριακάκης Αντ., Δημητρακάκης Μάρκος, Σκουλάς Γεώργ., Γενεράλης Ι., Ψαρουδάκης Γεώργ., Περακάκης Γρηγ., Κορνιλάκης Β., Παπαντωνάκης Στυλ.
Παρατηρούμε ότι κάποιοι που είχαν εκλεγεί παλαιότερα πληρεξούσιοι, εξελέγησαν και βουλευτές της Κρητικής Πολιτείας αργότερα.
Η περίοδος μετά την Ένωση το 1913-Οι εκλεγέντες βουλευτές του Ρεθύμνου από το 1915 έως και το 1964
Τον Δεκέμβριο του 1913 και επίσημα πια έληξε το καθεστώς της Κρητικής Πολιτείας. Ανακηρύχθηκε η Ένωση με την Ελλάδα, και υψώθηκε η Ελληνική σημαία στο φρούριο Φιρκά των Χανίων. Η Κρήτη πια ήταν Ελληνική επικράτεια!
Για πρώτη φορά εκλέγονται βουλευτές από την Κρήτη για την Ελληνική βουλή τον Μάιο του 1915 και από το Ρέθυμνο εξελέγησαν οι: Παπαμιχελάκης Μιχαήλ, Σκουλάς Βασίλειος, Ανδρεαδάκης Γεώργιος και Τσουδερός Εμμανουήλ.
Στις επόμενες εκλογές τον Δεκέμβριο του 1915 εκλέγονται οι: Τσουδερός Εμμ., Σκουλάς Β., Φωτάκης Ευστρ., Φραγκιουδάκης Γ.
Στις εκλογές του 1916 οι: Mανουσάκης Πέτρος, Μοάτσος Θεμιστοκλής.
Στις εκλογές του 1920 οι: Τσουδερός Γ., Σκουλάς Β., Φραγκιουδάκης Γ., Παπαμιχελάκης Μιχ.
Στις εκλογές του 1923 οι: Ασκούτσης Ν., Δημητρακάκης Μάρκος, Σκουλάς Β., Τσαγρής Γ., Γοβατζιδάκης Γ.
Στις εκλογές του 1926 οι: Σκουλάς Β., Φωτάκης Ευστράτιος.
Στις εκλογές του 1928 οι: Σκουλάς Β., Γοβατζιδάκης Ι., Ασκούτσης Ν.
Στις εκλογές για γερουσιαστές του 1929 εκλέγεται Γερουσιαστής ο Φωτάκης Ευστράτιος.
Στις εκλογές του 1932 οι: Ασκούτσης Ν., Σκουλάς Β., Τρουλινός Ν.
Στις εκλογές του 1933 οι: Aσκούτσης Ν., Γοβατζιδάκης Γ., Τσουδερός Εμμ.
Στις εκλογές του 1935 οι: Παπαδογιάννης Εμμ., Σγουρός Ι., Τρουλινός Ν.
Στις εκλογές του 1936 οι: Τσαγρής Γ., Ασκούτσης Ν., Φωτάκης Ευστρ., Μπιράκης Ν.
Το 1944 ορίζεται Πρωθυπουργός της Ελλάδας ο Τσουδερός Εμμανουήλ.
Στις εκλογές του 1946 οι: Δασκαλάκης Ευάγγ., Τσουδερός Γ., Παπαδογιάννης Εμμ., Σκουλάς Μιχ.
Στις εκλογές του 1950 οι: Δασκαλάκης Ευάγγ., Τσουδερός Γ., Προκοπάκης Ι., Παπαδογιάννης Εμμ.
Στις εκλογές του 1951 οι: Δασκαλάκης Ευάγγ., Τσουδερός Γ., Βουλγαράκης Γ.
Στις εκλογές του 1952 οι: Λίτινας Αντ., Μπίρης Σταύρος, Σκουλάς Μιχ.
Στις εκλογές του 1956 οι: Βαρδινογιάννης Παύλος, Σκουλάς Μιχ., Τρουλινός Γ.
Στις εκλογές αυτές για πρώτη φορά ψήφισαν και οι γυναίκες!
Στις εκλογές του 1958 οι: Βαρδινογιάννης Π., Κεφαλογιάννης Ι., Παπαδογιάννης Εμμ.
Στις εκλογές του 1961 οι: Βαρδινογιάννης Π., Κεφαλογιάννης Ι., Τσουδερός Ι.
Στις εκλογές του 1963 οι: Βαρδινογιάννης Π., Κεφαλογιάννης Ι., Τσουδερός Ι.
Τέλος στις εκλογές του 1964, εκλέχτηκαν, οι: Βαρδινογιάννης Π., Στεφανάκης Κ. και Τσουδερός Ι.
Τα πολιτικά γεγονότα της αποστασίας του 1965 και της δικτατορίας του 1967
Ακολουθεί η «πολιτική αποστασία του 1965», που ήταν από τα δραματικότερα πολιτικά ατοπήματα της νεότερης κοινοβουλευτικής ιστορίας της χώρας μας. Η κίνηση αυτή, του να στραφούν δηλαδή κάποιοι από τους βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου, του κόμματος που κυβερνούσε με Πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου και οποίος είχε επιτύχει ποσοστό 53% στις εκλογές του 1964, εναντίον της κυβέρνησής τους ήταν γεγονός που δηλητηρίασε την πολιτική ζωή της χώρας μας. Οι ιστορικοί και πολιτικοί αναλυτές θεωρούν ότι η κίνηση αυτή ήταν ο κύριος λόγος για τη σοβαρότατη απαξίωση της πολιτικής και των πολιτικών. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το ότι αμαυρώθηκαν τα πολιτικά πρόσωπα και οι Δημοκρατικές διαδικασίες στη συνείδηση του Ελληνικού λαού και έτσι προλειάνθηκε το κλίμα για την κήρυξη της δικτατορίας 1,5 χρόνο μετά. Όταν κηρύχθηκε η δικτατορία, στη πραγματικότητα δεν υπήρξε σοβαρή αντίδραση του λαού, αφού είχε χαθεί η εμπιστοσύνη του στους πολιτικούς. Επτά! χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 1974 η δικτατορία θα καταρρεύσει, και η χώρα μας θα περάσει στη νεότερή της κοινοβουλευτική εποχή που καθιερώθηκε να αποκαλείται ως η περίοδος της «Μεταπολίτευσης».
Η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του Ρεθύμνου και η επαναληπτικότητα
Τα παραπάνω πολιτικά πρόσωπα υπήρξαν στο σύνολό τους οι πολιτικοί εκπρόσωποι του Ρεθύμνου λειτουργώντας στους θεσμούς της αντιπροσώπευσης καταρχήν, την περίοδο των Κρητικών Επαναστάσεων και της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας αργότερα. Χαρακτηριστικό όλων αυτών των χρόνων είναι ότι ουδέποτε υπήρξε γυναίκα βουλευτής αλλά και ούτε καν υποψήφια βουλευτής! Επίσης αξιοσημείωτο είναι το ότι οι Ρεθύμνιοι πολιτικοί εκπρόσωποι στην Ελληνική βουλή, από το 1915 όπου για πρώτη φορά συμμετείχαν, στη πλειοψηφία τους εκλεγόταν κατ’ επανάληψη αρκετές φορές. Παρατηρούμε δηλαδή μια επαγγελματική σχεδόν σχέση με την πολιτική εκπροσώπηση, με ελάχιστες περιπτώσεις ανανέωσης.
Η διαφορά στη σύνθεση του θεσμού των πληρεξουσίων
Το φαινόμενο αυτό της επαναληπτικότητας δεν υπήρχε σε τέτοιο βαθμό τις περιόδους των Κρητικών Επαναστάσεων, καθώς και της περιόδου που εφαρμόστηκε ο θεσμός των πληρεξουσίων. Εκτιμούμε πως αυτό εξηγείται με το ότι, οι σκληρές συνθήκες της υποδούλωσης δεν άφηναν περιθώρια στο να δημιουργηθούν κατεστημένες καταστάσεις τις οποίες θα εκμεταλλεύονταν τα ηγετικά στελέχη των κινημάτων. Οι ηγέτες εκείνων των περιόδων χαρακτηρίζονταν από την πραγματική ανδρεία των προσώπων ή την πραγματική αυτοδιάθεση εκείνων οι οποίοι είχαν πραγματοποιήσει σπουδές με τις αφάνταστες δυσκολίες και τις στερήσεις που χαρακτήριζαν τα χρόνια εκείνα.
Πολλοί από τους πληρεξούσιους αυτούς ήταν γιατροί όπως, ο Γεώργιος Ανδρεαδάκης, ο Βασίλειος Σκουλάς, ο Κωνσταντίνος Λαγουδάκης, ο Γεώργιος Χατζηγρηγοράκης, ο Ιωάννης Τσουδερός, ο Γεώργιος Σαουνάτσος, ο Νικόλαος Κεφαλογιάννης, ο Μιχαήλ Παπαμιχελάκης, ο Δημήτριος Τζαννιδάκης, ο Στυλιανός Λαμπρόπουλος, ο Γεώργιος Καυγαλάκης και o Σάββας Σαβάκης.
Επίσης αρκετοί ήταν και οι απόφοιτοι Νομικών ή φιλοσοφικών σπουδών, όπως ο Μίνως Πετυχάκης, ο Νικόλαος Τρουλινός, ο Εμμανουήλ Ζαχαράκης, ο Ευστράτιος Φωτάκης, ο Πέτρος Μανουσάκης, ο Ιωάννης Σαουνάτσος, ο Ιωάννης Γενεράλης, ο Στέργιος Μανουράς, ο Εμμανουήλ Τσουδερός, ο Θεμιστοκλής Μοάτσος, ο Γεώργιος Πλουμής, ο Γεώργιος Βαρδιάμπασης και ο Νικόλαος Παλιεράκης.
Το παράδειγμα και η ευχή
Είθε η στάση των πολιτικών αυτών προσώπων των χρόνων των Κρητικών επαναστάσεων, όπου το κίνητρό τους για την ενασχόλησή τους με την πολιτική ήταν η αγάπη τους για το λαό και η επιθυμία τους για προσφορά προς τον τόπο τους, να αποτελέσει το παράδειγμα και για τους σύγχρονούς μας πολιτικούς!
* Ο Γιώργος Ουρανός είναι γεωλόγος
ouranosgeo@gmail.com
