Εντυπωσιακή η ιστορική προσέγγιση από τον δρ Γεώργιο Καλογεράκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Από τις τόσες δραστηριότητες του Πολιτιστικού Συλλόγου Ηρακλείου που διατηρούν άρρηκτες τις σχέσεις με τη γενέτειρα και η καθιέρωση μιας εκδήλωσης κάθε χρόνο εκ περιτροπής σε χωριά της ιστορικής επαρχίας.
Φέτος είχε σειρά ο μαρτυρικός Αβδελάς, του οποίου η δικαίωση είναι σε καλό δρόμο. Ο φάκελος που επιμελήθηκε ο δρ Γεώργιος Καλογεράκης, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, από τους πλέον ειδικούς στο αντικείμενο αυτό, είναι ήδη στο υπουργείο και αναμένεται η απόφαση όταν συγκροτηθεί η επιτροπή να εξετάσει και άλλα παρεμφερή αιτήματα.
Για μια ακόμα φορά το χωριό τιμώντας την επίσκεψη αυτή, ετοιμάστηκε όπως επιτάσσουν οι παραδόσεις της Κρήτης. Με απόλυτη καθαριότητα παντού κι ένα μνημείο σημαιοστολισμένο, υποδέχτηκε τους επισκέπτες.
Με την εμπειρία της κάλυψης παρόμοιων εκδηλώσεων κατά καιρούς, θα μας επιτραπεί να παρατηρήσουμε ότι στον Αβδελά και οι καθιερωμένες τελετές αποκτούν μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα.
Η αίσθηση αυτή έγινε εντονότερη στον ιερό ναό που έγινε η θεία Λειτουργία προεστώτος του Παν. Αρχιμανδρίτου Παρθενίου, ηγουμένου της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Αττάλης – Μπαλί.
Κατά κοινή ομολογία ο π. Παρθένιος έχει το θείο χάρισμα να τελεί τη Θεία Λειτουργία με τρόπο που εμπνέει για τη μέθεξη των πιστών χωρίς να την επιβάλει. Και με τη συμμετοχή των συλλειτουργών του το κατάφερε για μια ακόμα φορά και στον Αβδελά.
Εντύπωση μας προκάλεσε η ευσέβεια και των λοιπών αρχών που με τόση σεμνότητα παρακολουθούσαν όπως, ο δήμαρχος Μυλοποτάμου κ. Γεώργιος Κλάδος, ο κ. Μιχάλης Βάμβουκας αντιπεριφερειάρχης επιχειρηματικότητας, ο κ. Μιχάλης Σαρρής εντεταλμένος περιφερειακός σύμβουλος Πολιτικής Προστασίας, ο κ. Γιώργος Κιαγιάς πρόεδρος του Δ.Σ. του δήμου Μυλοποτάμου αντιδήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι ο κ. Στυλιανός Φακιδάρης πρόεδρος τοπικής κοινότητας Αγίου Μάμαντος, αντιπροσωπεία από το φορέα «Μνήμη ολοκαυτωμάτων και μαρτυρικών χωρίων Ρεθύμνου» που αποτελούσαν η κ. Εύα Λαδιά ο κ. Βασίλης Αποστολάκης Ανώτερος Αξιωματικός Ελλάς ε.α και ο κ. Γιάννης Νικολούδης.
Ήταν ιδιαίτερα συγκινητική η επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο των πεσόντων, όπου έγινε και η κατάθεση στεφάνων.
Θεωρώ πως δεν υπήρχε μεγαλύτερη ένδειξη τιμής στους ηρωικούς πεσόντες από την πρωτοβουλία των κ. κ. Μιχάλη Βάμβουκα και Μιχάλη Σαρρή να καταθέσουν μαζί το στεφάνι. Μήνυμα ενότητας και αγαστής συνεργασίας των θεσμικών παραγόντων για το γενικό καλό.
Η συνέχεια δόθηκε στον αύλειο χώρο του δημοτικού σχολείου όπου ο ιστορικός δρ Γεώργιος Καλογεράκης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων έκανε μια ιστορική προσέγγιση των γεγονότων, εστιάζοντας στα σημεία που ο Αβδελάς παραμένει η μαρτυρική περιοχή χωρίς δικαίωση.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά αναβιώνοντας τα γεγονότα «Ένα τμήμα του γερμανικού στρατού κινήθηκε από τη Μονή Αρκαδίου στον Ψηλορείτη με εντολή να εξερευνήσει την τοποθεσία Αραβάνες και να κατευθυνθεί στο οροπέδιο της Νίδας.
Στην ορεινή περιοχή του χωριού Αβδελλάς την Πέμπτη 2 Σεπτεμβρίου 1943, έπεσαν στα χέρια των Γερμανών δώδεκα κτηνοτρόφοι και δυο παιδιά ο Γιάννης Λαμπρινός από τον Αβδελλά και ο Μιχάλης Πρινάρης από τους Αβδανίτες. Οι κτηνοτρόφοι ήταν έξι από τον Αβδελά, δύο από τον Άγιο Μάμα, τρεις από την Κάλυβο και ένα από τους Αβδανίτες.
Οι Γερμανοί τους πήραν μαζί τους. Την επομένη μέρα Παρασκευή 3 του Σεπτέμβρη 1943 τους οδήγησαν στην περιοχή Γουρνόλακκος. Αφού έδιωξαν τα παιδιά Λαμπρινό και Πρινάρη τους εκτέλεσαν με τη δικαιολογία ότι παραβίασαν τη νεκρή ζώνη».
«Την Κυριακή όμως κορυφώθηκε η τραγωδία …
Συγκεκριμένα την Κυριακή 5 Σεπτεμβρίου 1943 συγγενείς από τον Αβδελλά των εκτελεσθέντων που έμαθαν τα γεγονότα από δυο διασωθέντες και βαριά τραυματίες τον Ιωάννη Νικηφόρο του Εμμανουήλ και τον Ελευθέριο Σαρρή του Μιχαήλ που πέθανε αργότερα, αναζήτησαν ιερέα από τα χωριά Κάλυβος Άγιος Μάμας, Αβδανίτες, Λιβάδια, Αβδελλά, με σκοπό να πάνε να θάψουν τους νεκρούς. Ανταποκρίθηκε ο γενναίος ιερέας του χωριού Λιβάδια Ανδρέας Βαρδιάμπασης και τον ακολούθησε ο δάσκαλος του Αβδελλά Νικόλαος Δετοράκης από την Κριτσά Μεραμβέλου. Όλοι μαζί ήταν 25 άνθρωποι. Οι Γερμανοί που δεν είχαν απομακρυνθεί τους αντιλήφθηκαν και τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ. Ούτε η θέα του ιερέα με το πετραχείλι που μαρτυρούσε τον ιερό τους σκοπό τους σταμάτησε. Δεν μπορούσαν οι ήρωες εκείνοι, να αφήσουν άταφους τους νεκρούς και χωρίς μια δέηση. Και το πλήρωσαν ακριβά με τη ζωή τους.
- Τελικά δεν αποδόθηκε κατηγορία στον Μπρόγερ. Κατά παράδοξο τρόπο δεν του αποδόθηκε κατηγορία για τις εκτελέσεις του Γουρνόλακου αν και η απόφαση του Στρατοδικείου που τον καταδικάζει σε θάνατο αναφέρει τα 33 άλλα χωριά που κρίθηκε ένοχος για τις εκτελέσεις των κατοίκων. Ανάμεσα σ’ αυτά και τα καμένα χωριά του Αμαριώτικου Κέντρους».
Συγκινητική ήταν και η εισήγηση του κ. Γιάννη Νικολούδη που είχε ακούσει από τον θείο του Χαράλαμπο, Μακεδονομάχο τα γεγονότα. Είχε κι ο ίδιος να θυμηθεί πολλά. «Δεν μπορώ να σας περιγράψω αυτά που έζησα μικρό παιδί. Τόνισε μεταξύ άλλων. Το χωριό μας είχε μόνο χήρες και ορφανά. Ήταν όλοι μαυροφορεμένοι και μοιρολογούσαν τους δικούς τους. Γλέντι δεν έγινε πάνω από 10-15 χρόνια και ήταν ένα δράμα που ζούσε όλο το χωριό. Όταν ήμουν μικρός, στην Πλάκα, όπως λέγεται η γειτονιά στο πάνω χωριό, μαζεύονταν οι γυναίκες τα καλοκαίρια και κάθονταν και βεγγέριζαν. Ξεκινούσαν με τα του σπιτιού τους, πως πάνε οι δουλειές τους, και μετά κατέληγαν σε μοιρολόγια. «Το παιδί μου, ο άντρας μου, ο αδερφός μου» και έκλαιγαν. Εγώ έβλεπα το χωριό μου μαυροφορεμένο και έλεγα «Δεν έχουν μάλλον άλλο χρώμα ρούχα να φοράνε οι άνθρωποι». Αυτά είναι μαρτυρίες, βιώματα, τα οποία ζήσαμε όλοι οι μετέπειτα που γεννηθήκαμε. Ήταν πράγματα τα οποία τα κουβαλάμε μέχρι και σήμερα».
Και η τελευταία πινελιά που πρόσθεσε χρώμα παράδοσης στον πίνακα του προσκυνήματος αυτού ήταν το πλούσιο γεύμα που παρετέθη με την προσωπική επιμέλεια των κυριών του χωριού.
Φαίνεται πως η πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου κ. Μαρία Λαμπρινού εμπνέει τα μέλη της και το βλέπουμε στις δράσεις τους των τελευταίων μηνών. Είναι όλοι τους άξιοι επαίνου.
Κλείνοντας, ας μας επιτραπεί να προσθέσουμε και τα δικά μας συγχαρητήρια στην πρόεδρο κ. Ελένη Βιδάκη και στα μέλη του συλλόγου Μυλοποταμιτών νομού Ηρακλείου για την πρωτοβουλία τους αυτή.
Ο Αβδελάς μας χρειάζεται, ιδιαίτερα τώρα που με τη δραστήρια πρόεδρο του συλλόγου κ. Μαρία Λαμπρινού και τον δρα Γεώργιο Καλογεράκη ιστορικό, πασχίζουν για τη δικαίωση των τόσων αναίτια νεκρών. Κι είμαστε βέβαιοι ότι θα τα καταφέρουν.
