Του ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΔΑΚΗ*
Η σημαντικότερη παράμετρος στις υπηρεσίες μεταφοράς είναι η ασφάλεια των ανθρώπων και των αγαθών που διακινούνται. Η ασφάλεια εξαρτάται από τους παρακάτω παράγοντες: την ποιότητα των πάσης φύσεως μεταφορικών δικτύων (δρόμοι, σιδηροδρομικό δίκτυο, λιμάνια, αεροδρόμια). Την επαρκή ειδίκευση των επαγγελματιών των μεταφορών. Τα καλά συντηρημένα μέσα μεταφοράς. Τέλος, την παιδεία του καθενός πολίτη είτε είναι οδηγός, είτε επιβάτης, είτε πεζός.
Σε όλες αυτές τις παραμέτρους δυστυχώς υστερεί η χώρα μας. Τα πάρα πολλά τροχαία δυστυχήματα σε αναλογία πληθυσμού αλλά και τα σιδηροδρομικά και τα ακτοπλοϊκά πρέπει να μας ταρακουνήσουν. Τα μαθήματα οδικής συμπεριφοράς και τήρησης του Κ.Ο.Κ. είναι ανύπαρκτα έως ελάχιστα στα σχολικά προγράμματα.
Το μεγάλο πρόβλημα στις μεταφορές εντός Κρήτης είναι η ανυπαρξία σύγχρονου κεντρικού οδικού άξονα. Όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με το θέμα, θέλησα να πάρω τη γνώμη ενός ειδικού, κατά τη γνώμη μου, τον φίλου μου τον Μικέ, του οποίου όλος ο εργασιακός βίος αναλώθηκε στα οδικά έργα.
Ο Μικές γεννημένος στις αρχές του ’50 έκανε τα πρώτα του μεροκάματα στην κατασκευή της «Νέας Εθνικής Οδού» της Κρήτης το 1968. Εργάτης στην αρχή. Στη συνέχεια μαθητευόμενος χειριστής χωματουργικών μηχανημάτων (Χ.Μ.), ενώ παράλληλα σπούδαζε στην σχολή εργοδηγών δομικών έργων. Με όπλο τη μεγάλη όρεξη για μάθηση και την εργατικότητά του έγινε χειριστής Χ.Μ. Στο στρατό υπηρέτησε στο Μηχανικό στην ίδια ειδικότητα, απ’ όπου πήρε το ανάλογο πτυχίο. Πολίτης πια δούλεψε σαν χειριστής Χ.Μ. και κατόπιν σαν εργοδηγός σε μεγάλες εταιρείες. Ήταν περιζήτητος για την επάρκειά του. Σήμερα συνταξιούχος από χρόνια, έχει ένα μικρό τρακτέρ με όλα τα παρελκόμενα και ασχολείται με τα χωράφια του.
Γνωρίζοντας τις γνώσεις που απέκτησε με την εμπειρία κατασκευής τόσων δρόμων, τις σχέσεις του με το στελεχιακό δυναμικό των κατασκευαστικών εταιρειών, τις δεκάδες χιλιάδες ώρες πάνω στα εκσκαπτικά μηχανήματα, σκέφτηκα ότι ήταν ο καταλληλότερος να με κατατοπίσει.
Βρεθήκαμε σε ένα καφενείο.
- Πες μου, ρε Μικέ, τι θυμάσαι από την εποχή που φτιάχτηκε ο Β.Ο.Α.Κ.;
- Κοίταξε φίλε. Αυτή η οδική αρτηρία παλιά λεγόταν «Νέα Εθνική Οδός». Οι ταμπέλες έτσι την αναφέρουν ακόμη. Β.Ο.Α.Κ. άρχισε να λέγεται, όταν πια πέρασε τα 30 χρόνια ζωής. Είχε παλιώσει. Μόνο «Εθνική οδός» δεν ήταν πια, ούτε είναι. Οι σύγχρονες εθνικές οδοί στην Ευρώπη έχουν τρεις ή παραπάνω λωρίδες κυκλοφορίας, ανά κατεύθυνση, συν την ΛΕΑ και με διαχωριστικό στηθαίο στη μέση. Οι -ακόμη καλύτερα- μελετημένες έχουν στη μέση σιδηρόδρομο. Β.Ο.Α.Κ. ονομάστηκε γιατί όταν έχεις Βόρειο Οδικό Άξονα, έχεις στο μυαλό σου πως, κάποια στιγμή θα φτιάξεις και Νότιο…
- Πότε σχεδιάστηκε, πότε μελετήθηκε, πόσα χρόνια χρειάστηκαν για να φτιαχτεί;
- Το πρώτο μισό της δεκαετίας ’60 επί κυβερνήσεων Γεωργίου Παπανδρέου, έγιναν οι πρώτες μελέτες. Η παλιά «Εθνική Οδός» περνούσε ακόμη μέσα από χωριά!!!
Χρειαζόταν ένας δρόμος γρήγορος και ασφαλέστερος. Ρέθυμνο – Χανιά θέλαμε πάνω από δυο ώρες… και ήσαν τόσο λίγα τ’ αυτοκίνητα τότε. Έγιναν οι απαλλοτριώσεις και μέσα στο ’66 άρχισε η κατασκευή του. Παράλληλα δεσμεύτηκαν τα απαραίτητα κονδύλια στον κατ’ έτος προϋπολογισμό του κράτους.
- Μερικοί λένε πως την «Εθνική» την έφτιαξε ο Παπαδόπουλος.
- Λάθος. Η Χούντα βρήκε τα πάντα έτοιμα. Δεν μπορούσε ν’ ακυρώσει τίποτα. Ήθελε βλέπεις να φανεί ότι αποτελούσε νόμιμη συνέχεια του κράτους. Ήθελε και να δικαιολογήσει το σύνθημα πως «η χώρα είναι ένα απέραντο εργοτάξιο». Ας μην ξεχνούμε πως στις θέσεις επί κεφαλής οργανισμών, είχε βολέψει τους «ημέτερούς» της απόστρατους. Αλλά και μέσα σε μερικές εργοληπτικές εταιρείες είχαν συμφέροντα συγγενείς των συνταγματαρχών.
- Μπορούσε να σχεδιαστεί καλύτερα τότε;
- Μμμ… ίσως… Δεν μπορώ να το πω εύκολα. Με τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής και τα διαθέσιμα κονδύλια μάλλον επαρκής ήταν. Το πρόβλημα είναι πως πριν περάσουν τα 30 χρόνια της λειτουργίας της, έπρεπε να γίνει μια νέα, ευρωπαϊκών προδιαγραφών εθνική οδός. Πάρε για παράδειγμα την Κύπρο. Όλες οι μεγάλες πόλεις της Πάφος, Λεμεσός, Λάρνακα, Λευκωσία, ενώνονται μεταξύ των με εθνική οδό 2 λωρίδων κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση (κοντά στη Λευκωσία είναι τρεις), συν την ΛΕΑ και με στηθαίο στη μέση.
Α! να μην το ξεχάσω. Πουθενά δεν πληρώνεις διόδια στην Κύπρο… Ακόμη και στα Κατεχόμενα υπάρχει μια γραμμή σύγχρονης εθνικής οδού…
- Πως τα βλέπεις τα πράματα σήμερα; Τι προβλέπεις;
- Τι να σου πω… στενοχωριούμαι… Μια δεκαετία θα χρειαστεί αν ξεκινήσουν τα έργα ΑΥΡΙΟ ως ότου ολοκληρωθεί ο Β.Ο.Α.Κ. από την Κίσσαμο ως την Σητεία, της ίδιας ποιότητας με την εθνική της Κύπρου. Η οποία «δουλεύει» ήδη πάνω από μια 10ετία…
- Ας ξεκινήσουν και ας αργήσουν λοιπόν.
- Σωστά. Σημασία έχει να γίνουν όπως πρέπει.
- Δηλαδή;
- Ο Β.Ο.Α.Κ. έχει φάει προ πολλού τα ψωμιά του. Όπως ο,τιδήποτε παλιώνει. Θέλει πολλά χρήματα για να συντηρηθεί. Και αν ήσαν μόνο τα χρήματα καημός δεν ήταν. Ο Β.Ο.Α.Κ. ζητά πλέον αίμα!!!
- Ανατρίχιασα.
- Έτσι είναι. Τα δυστυχήματα πολλαπλασιάζονται. Κάθε χρόνο μετρούμε περισσότερους νεκρούς. Θα σου πω ένα στοιχείο. Την τριετία 1999-2001 είχαμε έξω από το Ηράκλειο από Λινοπεράματα έως το Γιόφυρο, 23 νεκρούς. Όταν έγινε το στηθαίο την επόμενη τριετία είχαμε μόνο 2. Το διάζωμα γλιτώνει τις μετωπικές συγκρούσεις.
- Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;
- Μια σύγχρονη εθνική οδός θέλει, όπως σου είπα, στηθαίο στη μέση. Είναι όμως καλύτερα στη θέση του να στρωθεί σιδηροδρομική γραμμή.
- Μήπως υπερβάλλεις; Ζητάς πολλά νομίζω…
- Όχι δεν υπερβάλλω. Το νησί μας είναι στενόμακρο. Ο Β.Ο.Α.Κ. είναι σήμερα περίπου 240 χιλιόμετρα. Με μια νέα χάραξη η απόσταση θα συντομευτεί αρκετά.
- Κάτι για τρένο έλεγες…
- Θα φτάσω και εκεί. Άκου. Τα μέσα σταθερής τροχιάς για ίσο μεταφερόμενο φορτίο σε σχέση με τα φορτηγά αυτοκίνητα χρειάζονται τέσσερις φορές λιγότερη ενέργεια. Ρυπαίνουν ελάχιστα, είναι ταχύτερα και κυρίως είναι ασφαλέστερα.
- Ρε Μικέ, πόσοι μήνες πέρασαν από την τραγωδία των Τεμπών;
- Οι ελλείψεις, οι παραλείψεις, η υποστελέχωση, η βόλεψη «ημετέρων», η κακή συντήρηση εγκαταστάσεων κατέστησαν το δυστύχημα των Τεμπών καθαρή δολοφονία. Οι σημερινές δικλείδες ασφαλείας των σιδηροδρόμων, είναι επαρκέστατες. Αν τηρούνται με ευλάβεια οι κανόνες κυκλοφορίας των σιδηροδρόμων, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος.
Τα τρένα δεν πρέπει να γίνονται κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, γι’ αυτό η ιδιωτικοποίησή τους είναι έγκλημα.
Προέχει η ασφάλεια των ανθρώπων και η υψηλή ποιότητα παρεχομένων υπηρεσιών. Ο ιδιώτης προκειμένου να προσποριστεί κέρδη, ρίχνει την ποιότητα, έχει μειωμένο και κακοπληρωμένο ανθρώπινο δυναμικό, δεν συντηρεί ούτε τις άμαξες, ούτε το δίκτυο.
Μην ξεχνάς επίσης πως το κόστος μιας αυτόνομης σιδηροδρομικής γραμμής, δηλαδή με τις δικές της διανοίξεις, τις σήραγγες και τις γέφυρες της, σε σχέση με την γραμμή μέσα στην εθνική οδό είναι διπλάσιο. Και εδώ μιλάμε για εκατομμύρια ευρώ…
- Ας είναι, καλά τα λες, αλλά χρειάζεται η μικρή Κρήτη σιδηρόδρομο;
- Ναι! Οι επιβάτες και τα εμπορεύματα θα διακινούνται γρηγορότερα και ασφαλέστερα.
- Και τι θα γίνουν οι φορτηγατζήδες και τα λεωφορεία;
- Κανείς δεν χάνεται. Όπως σου είπα νωρίτερα, χρειάζεται δεκαετία για να γίνει ένας σύγχρονος Β.Ο.Α.Κ. για τα επόμενα 50 χρόνια. Όλοι οι επαγγελματίες θα προσαρμοστούν, το τρένο άλλωστε θα χρειαστεί προσωπικό. Θα δημιουργηθούν νέες καλύτερες θέσεις εργασίας. Συν τοις άλλοις ο αυτοκινητόδρομος θα δέχεται μικρότερη επιβάρυνση με λιγότερα πάσης φύσεως οχήματα.
- Κάτι αρχίζω να καταλαβαίνω…
- Στο κάτω – κάτω άμα γουστάρω να πιω καφέ στην Κίσσαμο ή να δω αν κουνιούνται οι βάρκες στη Σητεία γιατί να μην μπορώ να πάρω το άνετο τρένο μου και να πάω; Καλύτεροι είναι οι Ελβετοί, που πετάγονται από τη Βέρνη στη Ζυρίχη για ψύλλου πήδημα. σε λιγότερο από μια ώρα, διανύοντας απόσταση 120 χιλιομέτρων, με την άνεσή τους;
- Μα οι Ελβετοί έχουν γερμανική νοοτροπία και σχεδιάζουν μακροπρόθεσμα… έχουν και πολλά λεφτά…
- Και καλά κάνουν. Έχουν μια χώρα γεμάτη βουνά. Οι δρόμοι και τα τρένα των, περνούν μέσα από ατέλειωτες σήραγγες, χωρίς να κόβουν τις πλαγιές των βουνών, όπως εδώ. Επιπλέον συντομεύουν τις αποστάσεις.
- Δηλαδή οι σήραγγες είναι ασφαλέστερες;
- Από κάθε άποψη είναι προτιμότερες σε χώρες με βουνά. Πρώτα – πρώτα, οι δρόμοι μέσα από σήραγγες (και πάνω σε χαραδρογέφυρες βεβαίως), είναι σχετικά οριζόντιοι. Δεν έχουν τις τρομερές ανηφόρες – κατηφόρες των δρόμων που κόβουν τις βουνοπλαγιές για να περάσουν.
Λόγω του κυκλικού σχήματός των ή του κυλινδρικού αν θέλεις καλύτερα, είναι πολύ μεγάλης αντοχής. Δεν απειλούνται από κατολισθήσεις. Δεν πλημμυρίζουν και αντέχουν σε σεισμό πάνω από 12 Ρίχτερ. Κάθε σήραγγα έχει μια μόνο κατεύθυνση κυκλοφορίας, είναι πάντα φωτισμένες και συντομεύουν τις αποστάσεις πλέον του 1/3, κατά μέσον όρο.
- Και αν πιάσει φωτιά μέσα στη σήραγγα;
- Η σημερινή τεχνολογία έχει δώσει λύσεις σε όλα τα προβλήματα, υπάρχει εξαερισμός και χώροι καταφυγής σε περίπτωση κινδύνου. Το παν είναι να συντηρούνται, να ελέγχονται κάθε στιγμή, με οποιοσδήποτε κόστος. Τίποτα να μην μένει στην τύχη. Θα σου πω ένα παράδειγμα. Σε κάποια κεντροευρωπαϊκή χώρα άρχισε να εφαρμόζεται κανονισμός για τα βυτιοφόρα υγρών και αερίων καυσίμων. Μέσα σε σήραγγα, το βυτιοφόρο πρέπει να απέχει 500 μέτρα από το προπορευόμενο όχημα και 500 από το επόμενο. Άσε που κινούνται μόνο ορισμένες ώρες.
- Εκεί βέβαια η μη τήρηση των κανονισμών τιμωρείται «δια ροπάλου».
- Σωστά. Και η Κρήτη μας έχει βουνά. Ο νέος Β.Ο.Α.Κ. με τον σιδηρόδρομο στη μέση πρέπει να περνά από αρκετές σήραγγες και να αφήσει τα βουνά απλήγωτα.
- Μικέ, σε ευχαριστώ, για τις πληροφορίες σου. Πως τα ’μαθες όλα αυτά;
- Φίλε, έχω τόσα χρόνια στις κατασκευές. Έχω μιλήσει με μηχανικούς, με εργολάβους, με εργοδηγούς. Έχω πάθει ζημιές και έχω μάθει από τα λάθη και τα δικά μου και άλλων. Ύστερα διαβάζω και ενημερώνομαι για οποιαδήποτε καινούρια εξέλιξη. Για τα νέα μηχανήματα και τις δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία.
Μου είπες πως θα τα δημοσιεύσεις όλα αυτά;
- Ναι, αν και είναι πολλά και πιάνουν χώρο στη σελίδα…
- Αρκεί να τα διαβάσει ο απλός κόσμος. Αυτοί που άρχουν στην Περιφέρεια τα ξέρουν και πολύ καλά μάλιστα. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν την πολιτική βούληση. Άσε που τώρα με την στήριξη του κυβερνώντος κόμματος γίνονται χειρότερα εξαρτημένοι.
Ευχαριστώ τον φίλο μου τον Μικέ για τα σοφά πράματα που είχε την καλοσύνη να με κάνει κοινωνό.
* Ο Στέλιος Παπαδάκης είναι υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος στην Π.Ε. Ρεθύμνου με τον συνδυασμό «Η Κρήτη μας αλλιώς» και τον Σπύρο Δανέλλη
