Ο καθηγητής Κ. Δεμέτζος που επί 20 χρόνια ασχολήθηκε με την μελέτη και την έρευνα μιλά στα «Ρ.Ν.»
Ο φυτικός πλούτος της Κρήτης είναι τεράστιος και σε μεγάλο βαθμό άγνωστος ή τουλάχιστον όχι ευρέως γνωστός για τα πολλαπλά θεραπευτικά, διατροφικά του οφέλη. Μετά το τσάι του βουνού, ένα ακόμα κρητικό βότανο, ο κρητικός κίστος, γνωστό ως αλαδανιά, που φύεται σε όλο το νησί και κυρίως στην περιοχή των Σισσών, μετά από αξιολόγηση των θεραπευτικών ιδιοτήτων του «αποκτά» επίσημη μονογραφία ως παραδοσιακής χρήσης βότανο από την επιτροπή βοτανοθεραπευτικών προϊόντων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Εγκρίσεων Φαρμάκων (EMA: European Medicines Agency).
Η σχετική μονογραφία του Cistus creticus L., (Kίστος ο Κρητικός) στην τεκμηρίωση της οποίας συνέβαλαν με την έρευνά τους Έλληνες ερευνητές όπως ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, Κώστας Δεμέτζος, διευθυντής του Εργαστηρίου της Φαρμακευτικής Τεχνολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Φαρμακευτικής Εταιρείας και η οποία δημοσιεύτηκε μόλις τον περασμένο Ιούλιο, τεκμηριώνει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του κρητικού βοτάνου με τις θεραπευτικές του ιδιότητες να αφορούν στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα.
Ο καθηγητής Κ. Δεμέτζος μιλά στα «Ρ.Ν.» για τη σημασία της μονογραφίας, η οποία παρουσιάστηκε το πρωί της Κυριακής στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στον Χαρουπόμυλο Πανόρμου από την Πολιτιστική Εταιρεία Επιμενίδης, με τίτλο «Ο φυτικός πλούτος της Κρήτης».
«Οι μονογραφίες προέρχονται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την έγκριση όλων των προϊόντων υγείας, δηλαδή φαρμάκων, διαγνωστικών και κτηνιατρικών, που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο οργανισμός ιδρύθηκε το 1995 και έχει διάφορες επιτροπές, ανάμεσα στις οποίες είναι και η επιτροπή ανθρωπίνων προϊόντων, άλλη κτηνιατρικών και άλλη βοτανοφαρμακευτικών. Η επιτροπή για τα βότανα εγκρίνει τη θεραπευτική χρήση βοτάνων, που έχουν παραδοσιακή χρήση για πάνω από 30 χρόνια, εκ των οποίων τα 15 τουλάχιστον στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η έγκριση προέρχεται και καταγράφεται σε αυτό που λέμε μονογραφίες, δηλαδή υπάρχει η παραδοσιακή χρήση των βοτάνων, η οποία φαίνεται από οδηγίες που έχει εκδώσει η ευρωπαϊκή επιτροπή, στοιχεία τα οποία έχουν δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης των κρατών μελών. Πάνω σε αυτά στηριζόμαστε για να πούμε ότι αυτό το προϊόν είναι εγκεκριμένο και ασφαλές. Η μονογραφία ακριβώς τεκμηριώνει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα ενός βοτανικού προϊόντος για μια συγκεκριμένη όμως ένδειξη.
Αυτό σημαίνει ότι για να μπορέσει να δημοσιευθεί η μονογραφία χρειάζεται να υπάρχει παραδοσιακή χρήση, αλλά και επιστημονική τεκμηρίωση μέσα από δημοσιεύσεις, συνέδρια και πολλά άλλα. Άρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίσεως φαρμάκων συγκεντρώνει όλα αυτά τα στοιχεία, στη συνέχεια ορίζει κάποιον ειδικό, ο οποίος κάνει εισήγηση μαζί με κάποια ομάδα για το συγκεκριμένο βότανο. Καθορίζονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες γύρω από αυτό το βότανο, η παραδοσιακή του χρήση και η δοσολογία και δημοσιεύεται η μονογραφία, 5-10 σελίδες δηλαδή ως έγκυρο έγγραφο του θεραπευτικού προϊόντος».
Ο κρητικός κίστος ως «rock rose herba» στις χώρες της Ε.Ε. με θεραπευτικές δράσεις στο ανώτερο αναπνευστικό
Ο κίστος ο κρητικός (Cistus criticus L.) ή τριαντάφυλλο των βράχων είναι θαμνώδες φυτό με σκληρά φύλλα και φύεται σε περιοχές ξηρές και ανοικτές. Είναι χαρακτηριστικό φυτό της Μεσογειακής χλωρίδας.
Αναφερόμενος στη μονογραφία του «Κίστου του Κρητικού» ο κ. Δεμέτζος εξηγεί ότι: «αφορά την πόα. Είναι πολύ συγκεκριμένο ποιο είναι το μέρος του φυτού που έχει τη θεραπευτική του δράση. Είναι ολόκληρη η πόα, το υπέργειο τμήμα του φυτού».
Αυτή η μονογραφία τεκμηριώθηκε και δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2024. Περιλαμβάνει ποια είναι η ονομασία του σε 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή το συγκεκριμένο βότανο θα το βρει κάποιος σαν rock rose herba, δηλαδή τριαντάφυλλο των βράχων.
Παλιά, εξηγεί ο κ. Δεμέτζος, ο κίστος ο κρητικός είχε τεράστια παραγωγή στα χωριά Σίσες, Αλόιδες πάνω από την Εθνική οδό. «Τα παλιότερα χρόνια πηγαίνανε με κάποια όργανα παραδοσιακά, τα χτυπούσαν τον Αύγουστο και κολλούσε η ρητίνη που λέγεται λάδανο. Αυτό το χρησιμοποιούσαν και το έστελναν για την παραγωγή αρωμάτων και για λιβάνια, βαριά αρώματα στις αραβικές χώρες. Ήταν ανταγωνιστικά προϊόντα στο Μαρόκο, στην Κύπρο, υπήρχε μεγάλη παραγωγή. Με τα χρόνια, επειδή ήταν μία επίπονη δουλειά, υποβαθμίστηκε και πλέον είναι μικρή η παραγωγή. Τα βουνά του Ρεθύμνου είναι γεμάτα λαδανιές. Με βάση την υπάρχουσα μονογραφία, μπορεί να δημιουργηθεί μία εμπορική δραστηριότητα, η οποία θα τεκμηριώνει τη θεραπευτική του δράση με τη συγκεκριμένη ένδειξη».
Σύμφωνα με τον διευθυντή του Εργαστήριου Φαρμακευτικής τεχνολογίας η μονογραφία καθορίζει τη δοσολογία αλλά και ξεκαθαρίζει τις θεραπευτικές ιδιότητες που στην προκειμένη περίπτωση αφορούν στις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού: «Στη μονογραφία καθορίζεται η δοσολογία. Δηλαδή για το φυτό του κίστου του κρητικού είναι 10 γραμμάρια σε 200 ml νερού, το οποίο αφήνεται να βράσει για 20 λεπτά μέχρι να φτάσει στα 100 ml και στη συνέχεια πίνεται δύο-τρεις φορές τη μέρα.
Η συγκεκριμένη θεραπευτική ένδειξη είναι παθήσεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος που σχετίζονται με κρυολόγημα. Αν σας πει κάποιος ότι αυτό το φυτό είναι καλό για την πέψη, δεν υπάρχει στην μονογραφία αυτό. Είναι απλά μία πληροφορία. Αν η πάθηση του ανώτερου αναπνευστικού δεν βελτιωθεί μέσα στις επόμενες μέρες, πρέπει να συμβουλευτείτε γιατρό, όπως αναγράφεται.
Και προσθέτει ότι: «Η σημασία της μονογραφίας για την επιστήμη έγκειται στο ότι γνωρίζουμε πλέον με εγκεκριμένα και τεκμηριωμένα ότι τα συστατικά που βρήκαν οι επιστήμονες και σχετίζονται με τη μικροβιακή δράση όντως τεκμηριώνουν θεραπευτική αξία. Αν κάποιος θέλει να παράγει, να κυκλοφορήσει και να στείλει ένα προϊόν για γνωστοποίηση στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, θα βάλει και τη μονογραφία και θα πει ότι η ένδειξη του φαρμάκου για να κυκλοφορήσει στην ελληνική αγορά είναι η πάθηση του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.
Μόλις 200 οι μονογραφείς στην Ε.Ε.
Τη μεγάλη σημασία των μονογραφιών για τα βότανα επισήμαινε ο καθηγητής φαρμακευτικής τονίζοντας ότι τα βότανα με μονογραφία αντιμετωπίζονται διαφορετικά στην αγορά γιατί έχουν τεκμηρίωση για συγκεκριμένη ένδειξη: «Αν θέλουμε κάτι να έχει εγκεκριμένη θεραπευτική ένδειξη και να αισθανόμαστε ασφαλείς, πρέπει να υπάρξουν μονογραφίες. Αυτή τη στιγμή, η Ε.Ε. έχει 180-200 μονογραφίες για ευρωπαϊκά φυτά και 20 είναι υπό διαβούλευση.
Μιλάμε για τη χρήση των βοτάνων στην ιατρική και λαμβάνεται υπόψη η παραδοσιακή τους χρήση, η οποία πρέπει να είναι τουλάχιστον 30 ετών και 15-20 στην Ε.Ε.
Έρευνες γίνονται συνεχώς και δημοσιεύονται συνέχεια. Το θέμα είναι να περάσουν από εγκριτικούς οργανισμούς».
Ο κ. Δεμέτζος που εργάστηκε επί 20 χρόνια στο θέμα που αφορά στον κίστο τον κρητικό είχε συνοδοιπόρους στην έρευνά του τους Δρ. Κώστα Οικονομάκη, τον ομότιμο καθηγητή Χαράλαμπο Κατερινόπουλο και την καθηγήτρια Ι. Χήνου, η οποία εργάσθηκε στον ΕΜΑ για την ολοκλήρωση της μονογραφίας.
