Για τον σπουδαίο Ρεθεμνιώτη Γεώργιο Σαουνάτσο είδα κάποτε ένα χαρακτηριστικό ποίημα του Γιώργη Καλομενόπουλου και ομολογώ ότι εντυπωσιάστηκα για την ξεχωριστή αναφορά που σίγουρα δεν έγινε τυχαία και σημαίνει πολλά.
Λούγκο, Ανδρέα, Πολύδωρε, Θεμιστοκλή κι ακόμα
Γιώργη πονόψυχε γιατρέ του φτωχοφαμελίτη
Ρεθεμναρχόντοι διαλεχτοί κι αν λιώνετε στο χώμα
ζείτε ακόμα αξέχαστοι για κάθε παλιό σπίτι.
Και σεις στολίδια της γενιάς μ’ αισθήματα μεγάλα
Μανώλη ανοιχτόκαρδε και Νίκο αριστοκράτη
κοιτάζω μην περάσετε στα άτια σας καβάλα
μα πάλι τι να καρτερώ που είστε και σεις φευγάτοι.
Περισσότερα για την οικογένεια μου πρόσθεσε η, επίσης σημαντική αλλά λησμονημένη, Αργίνη Φραγκούλη με αφορμή την καταγωγή των Σαουνάτσων από το χωριό της την ιστορική Αμνάτο, πατρίδα και της Δασκαλοχαρίκλειας.
Απ’ όλους, ομολογώ, κέντρισε το ενδιαφέρον μου ο Γιώργης, ο πονόψυχος γιατρός του φτωχοφαμελίτη, όπως αναφέρει ο Γιώργης Καλομενόπουλος. Και επιδίωξα με σειρά δημοσιευμάτων να τον γνωρίσουμε στους νεότερους, με αφορμή εξαιρετικά ακόμα δημοσιεύματα, πολύτιμες πηγές, που υπογράφουν οι Γιώργης Εκκεκάκης, Γιάννης Δαλέντζας, Λεωνίδας Καούνης, Σπύρος Λούπης κ.ά.
Για τους λαμπρούς ιστοριοδίφες, συγγραφείς και αρθρογράφους,του τόπου μας ο Γεώργιος Σαουνάτσος ήταν ο αγωνιστής πολιτικός, ο ανάργυρος φιλάνθρωπος, ο πατριώτης, ο επιστήμονας, ο άνθρωπος. Πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στη βουλή, στα σχολεία, στον δήμο, στα νοσοκομεία.
Η Αργίνη Φραγκούλη μας δίνει κι ένα αντίγραφο του «Μαυρογενείου Βραβείου Κρήτης» που του απονεμήθηκε το 1939.
Ένα χρηματικό βραβείο των 20.000 δραχμών, «δια τας συνεχείς πράξεις βοηθείας υπέρ των πλησίον του και των συμπολιτών του…».
Ο θάνατός του το 1947, βύθισε σε βαθειά θλίψη το Ρέθυμνο και η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη.
Ποιος να φανταζόταν όμως ότι θα φθάναμε στις μέρες μας να ψάχνομε …τα οστά του σπουδαίου αυτού ανθρώπου. Μέσα σε λίγους μήνες ο τάφος άλλαξε όνομα και κανείς δεν αναφέρει που βρίσκονται τα οστά.
Το γεγονός που παίρνει διαστάσεις σκανδάλου έχει ως εξής:
Μέχρι και τη Μεγάλη Παρασκευή του 2022 είχαν την ευκαιρία ο εγγονός του Σαουνάτσου κ. Δασκαλάκης μετά της συζύγου του, να καταθέτουν μερικά λουλούδια στον τάφο του. Αυτό επιχειρήθηκε να γίνει και προ ημερών με την ευκαιρία της καθόδου για διακοπές του ζεύγους Δασκαλάκη. Ποια η έκπληξη όμως των συγγενών όταν βρέθηκαν μπροστά σε ένα τάφο με άλλου νεκρού το όνομα!!!
Μετά το πρώτο σοκ αναζήτησαν κάποιον υπεύθυνο να δώσει εξηγήσεις και τότε πληροφορήθηκαν από τους αρμόδιους ιερείς ότι ο τάφος είχε πωληθεί αντί σημαντικού ποσού.
Σε ερώτηση που βρίσκονται επιτέλους τα οστά του ανάργυρου γιατρού τους είπαν σε ύφος αδιάφορο να αναζητήσουν τον αγοραστή του τάφου για να μάθουν περί της τύχης των οστών.
Με άλλα λόγια δηλαδή πήγαν οι άνθρωποι να προσκυνήσουν στον τάφο του παππού που είχαν επισκεφθεί και προ μηνών και βρέθηκαν μπροστά σε μια περίπτωση στυγνής αγοραπωλησίας χωρίς καν να ενημερωθούν, χωρίς να ζητηθεί η γνώμη τους από τους υπεύθυνους του νεκροταφείου, για να μην πούμε η άδειά τους για να ακριβολογούμε κιόλας.
Επιτέλους τι συμβαίνει στο νεκροταφείο του Αγίου Κωνσταντίνου; Για όσα φημολογούνται κατά καιρούς έχει πάρει θέση η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου; Να υποθέσουμε ότι υπάρχει καθεστώς αγοραπωλησίας ερήμην των ενδιαφερομένων συγγενών;
Το γεγονός ότι έχουν παρέλθει αρκετά χρόνια από τον θάνατο κάποιων που τους δόθηκε ο τάφος αφού κηδεύτηκαν δημοσία δαπάνη επιτρέπει στη διεύθυνση του νεκροταφείου να διαπραγματεύεται ακόμα και την τελευταία κατοικία του ευεργέτη ενός τόπου;
Ο γιατρός του πολυφαμελίτη
Για την ιστορία αξίζει να θυμηθούμε ποιος ήταν ο περίφημος Γεώργιος Σαουνάτσος ο ανάργυρος γιατρός.
Ο Γεώργιος Σαουνάτσος γεννήθηκε το 1863 και πέθανε στο Ρέθυμνο το 1947. Σε ιδιόγραφο σημείωμά του αναφέρει ότι γεννήθηκε στο Ρέθεμνος και ονομάστηκε Γεώργιος χάριν του θείου του Γεωργίου «του ολοκαυτωθέντος την 9ην Νοεμβρίου 1866 εν Αρκαδίω…».
Ο Σαουνάτσος, μετά το σχολαρχείο, μετεγράφη στο γυμνάσιο Σύρου, από το οποίο και απεφοίτησε, για να εγγραφεί στη συνέχεια στην Ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, που λειτουργούσε στο παλαιό κτήριο στην Πλάκα. Απεφοίτησε το 1886.
Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι ο Γεώργιος Σαουνάτσος υπήρξε συμμαθητής στο γυμνάσιο Σύρου του Ελευθερίου Βενιζέλου. Και όχι μόνο συμμαθητής, αλλά και φίλος. Η φιλία τους κράτησε μέχρι τον θάνατο.
Κάπου, σχετικά με την επανάσταση του Θερίσσου, βρήκα, μεταξύ άλλων, ότι στο Ρέθυμνο υπέρ των επαναστατών, από τους πρώτους, είχαν ταχθεί ο Γεώργιος Σαουνάτσος και ο Κωνσταντίνος Πετυχάκης.
Ένα χαριτωμένο περιστατικό
Για τη φιλία τους αυτή αναφέρεται ότι κατά την τελευταία πρωθυπουργία του Βενιζέλου (1928-1932), ο Εθνάρχης, περιοδεύοντας στην Κρήτη, στάθηκε και στο Ρέθυμνο φιλοξενούμενος, όπως πάντα στο σπίτι του Μάνου Τσάκωνα. Πόσα δεν έζησε εκείνο το αρχοντικό από τη φωτεινή παρουσία του Βενιζέλου;
Με το που έφθασε η πρώτη του επίσκεψη ήταν στο φαρμακείο του Σαουνάτσου «τον τεκέ του Βενιζελισμού» όπως το έλεγε.
Μπαίνοντας στο φαρμακείο έβγαλε το καπέλο του και απευθυνόμενος στο Σαουνάτσο του λέει:
«Διερχόμενος από το Ρέθυμνο, την Ακρόπολη του Βενιζελισμού, μου είναι αδύνατον να ξεχάσω τον καλύτερο συμμαθητή και φίλο Γιώργη Σαουνάτσο».
Ο γιατρός, αφού χαιρέτισε τον πρόεδρο, του είπε γελώντας:
«Η Ελλάς οφείλει πολλά εις εσέ, αλλά και εις εμένα…».
Γελαστός ο Βενιζέλος του πετάει ένα «Χαίρ όλα γιατί».
Τότε ο Σαουνάτσος του υπενθύμισε, ότι μαθητές, στη Σύρο, μια μέρα που κολυμπούσαν στη θάλασσα, ένα χταπόδι άρπαξε τον μικρό Βενιζέλο και τον έσφιγγε με τα πλοκάμια του. Στις φωνές του έτρεξε ο Σαουνάτσος και με το μαχαίρι του αποδέσμευσε τον φίλο του. Ο Βενιζέλος θυμήθηκε το περιστατικό, γέλασε με την καρδιά του, αγκάλιασε και φίλησε τον αγαπημένο του φίλο. Πόσα ακόμα δεν είχαν να θυμηθούν;
Το περιστατικό αναφέρει ο ιδρυτής του μουσείου «Ελευθέριος Βενιζέλος» Αντώνιος Ζ. Μακατούνης σε επιστολή του στην εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρηση» 21-30/11/1980, σαν προσθήκη σε μια θαυμάσια βιογραφική παρουσίαση που είχε κάνει ο εκλεκτός λόγιος του Ρεθύμνου Λεωνίδας Καούνης.
Ο Γεώργιος Σαουνάτσος σφράγισε μια ολόκληρη εποχή με τις επιδόσεις του στον χώρο της επιστήμης και στην προσφορά του σε κάθε τομέα ανάπτυξης του τόπου του. Και σε άρθρο επιφανούς λογίου της πόλης που έθιγε τα κακώς κείμενα στην εποχή του μεσοπολέμου έδινε ως παράδειγμα το Σαουνάτσο που τον είχε καταξιώσει στην τοπική κοινωνία ο αδαμάντινος χαρακτήρας του.
Πέθανε πάμπτωχος σε υλικά αγαθά, αλλά πάμπλουτος σε μνήμη αγαθή. Όπως κάθε ανάργυρος γιατρός. Όπως κάθε έντιμος άνθρωπος. Άφησε μνήμη αγαθή και οι παλιοί Ρεθεμνιώτες πάντα μιλούσαν γι’ αυτόν με ιδιαίτερο σεβασμό.
Προς τιμήν του δόθηκε το όνομά του στην οδό νότια από την οικία Τσουρλάκη προς Καστελλάκια.
Για τους λαμπρούς αυτούς ιστοριοδίφες, συγγραφείς και αρθρογράφους, ο Γεώργιος Σαουνάτσος ήταν ο αγωνιστής πολιτικός, ο ανάργυρος φιλάνθρωπος, ο πατριώτης, ο επιστήμονας, ο άνθρωπος. Πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στη βουλή, στα σχολεία, στον δήμο, στα νοσοκομεία.
Αδελφός του ήταν ο Θεμιστοκλής Σαουνάτσος, φαρμακοποιός από τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας Ήταν μεγαλύτερος αδελφός και συνεργάτης του Γεωργίου ο οποίος συνέχισε τη λειτουργία του φαρμακείου μετά τον σχετικά πρόωρο χαμό του Θεμιστοκλή. Το φαρμακείο στεγαζόταν στον αριθμό 76 της οδού Τσάρων (σημερινή Αρκαδίου). Υπάρχει μάλιστα και φωτογραφία του φαρμακείου στο οποίο είχε βραβευτεί με δυο αργυρά μετάλλια στην περίφημη έκθεση που οργάνωσε η Κρητική Πολιτεία στα Χανιά το 1900.
Επιστρέφοντας στο Ρέθυμνο, ο Γεώργιος Σαουνάτσος εργάστηκε ως γιατρός και φαρμακοποιός. Το φαρμακείο του ήταν στην οδό Αρκαδίου. Το «εργάστηκε» τώρα θεωρείται σχήμα λόγου, αφού ήταν γιατρός των φτωχών και ανήμπορων. Για μια εικοσαετία περίπου εργάστηκε άμισθος γιατρός στο Νοσοκομείο Ρεθύμνου. Σε μια ειδική λίστα στην εφημερίδα «Πατρίς» του Ηρακλείου αναφέρεται ότι λαμβάνει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος το 1903 με τους:
Ανδρεαδάκη Γεώργιο (Φουρφουράς Αμαρίου).
Βαρδάκη Βαρδή (Σπήλι Αγίου Βασιλείου).
Γαβαλά Ιωάννη (Μαργαρίτες Μυλοποτάμου).
Δάνδολο Ιωάννη Νικόλαο (Ρέθυμνο).
Δημητριάδη Ευγένιο (Ατσιπόπουλο Ρεθύμνου).
Ζωγραφάκη Θεοδόσιο (Επισκοπή Ρεθύμνου).
Θεοδωράκη Εμμανουήλ (Επισκοπή Ρεθύμνου).
Κεφαλογιάννη Νικόλαο (Καστέλλι Μυλοποτάμου).
Κιουρτσιδάκη Εμμανουήλ (Ατσιπόπουλο Ρεθύμνου).
Λαγουδάκη Κωνσταντίνο (Μελιδόνι Μυλοποτάμου).
Λύτινα Κωνσταντίνο (Ατσιπόπουλο Ρεθύμνου).
Μανουσέλη Στυλιανό Γ. (Ρέθυμνο).
Μιστράκη Νικόλαο Κωνσταντίνου (Ατσιπόπουλο Ρεθύμνου).
Μοάτσο Θεμιστοκλή Δημητρίου (Ρέθυμνο).
Παπαδάκη Βασίλειο Γ. (Ρέθυμνο).
Παπαδάκη Σπυρίδωνα Α. (Ρέθυμνο).
Παπαδάκη Στυλιανό Βασιλείου (Ρούστικα Ρεθύμνου).
Παπαδομιχελάκη Μιχαήλ (Αργυρούπολη Ρεθύμνου).
Πατσουράκη Γεώργιος Ι. (Ρέθυμνος).
Πισκοπάκη Γεώργιος Μ. (Ρέθυμνος).
Ρολόη Σταμάτιο (Νευς Αμάρι Αμαρίου).
Ρουκουνάκη Νικόλαο (Ακούμια Αγίου Βασιλείου).
Σαουνάτσο Γεώργιο Εμμανουήλ (Ρέθυμνο).
Σκουλά Βασίλειο (Ανώγεια Μυλοποτάμου).
Τσουδερό Ιωάννη (Ρέθυμνο).
Φραδέλο Κωνσταντίνο (Σπήλι Αγίου Βασιλείου).
Φωτάκη Γεώργιο (Πηγή Ρεθύμνου).
Χατζηγρηγοράκη Γεώργιο Ι. (Ρέθυμνο).
Χατζιδάκη Εμμανουήλ Ιωάννου (Μύρθιος Αγίου Βασιλείου).
Ψαρουδάκη Γεώργιο Εμμανουήλ (Αποδούλου Αμαρίου).
Η αγάπη στο πρόσωπό του από τον απλό κόσμο τον έφερε τρεις φορές στη βουλή να εκπροσωπήσει το Ρέθυμνο, δυο επί Κρητικής Πολιτείας και μια μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Μπορεί να ήταν γλυκύτατος, μειλίχιος, ευγενικός αλλά αλίμονο αν κάποιος καταφερόταν εναντίον του φίλου του, Ελευθερίου Βενιζέλου. Η περηφάνια του δεν του επέτρεπε να δεχθεί καμιά πρόκληση. Είχε το θάρρος της γνώμης του και υπερασπιζόταν με πάθος τις ιδέες του. Ήταν ο λεβέντης, ο αξιοπρεπής, ο λαμπρός επιστήμονας. Ο δοτικός άνθρωπος που υπηρετούσε τον Ιπποκράτη με αυταπάρνηση.
Αδιαφορώντας για τις καιρικές συνθήκες έσπευδε να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε κάθε πάσχοντα χωρίς να ελέγξει την προέλευση και την οικονομική του κατάσταση. Για τον Σαουνάτσο όλοι οι άνθρωποι είχαν δικαίωμα στην καλή υγεία. Και το απεδείκνυε με την τεράστια κοινωνική προσφορά του.
Περιττό να προσθέσουμε τι σήμαινε για την κοινωνία εκείνης της εποχής ο εξαίρετος αυτός επιστήμονας. Και εισέπραττε καθημερινά την αγάπη και τον σεβασμό του κόσμου με διάφορες συγκινητικές εκδηλώσεις αναγνώρισης.
Ο Γεώργιος Σαουνάτσος σφράγισε μια ολόκληρη εποχή με τις επιδόσεις του στον χώρο της επιστήμης και στην προσφορά του σε κάθε τομέα ανάπτυξης του τόπου του.
Πέθανε πάμπτωχος σε υλικά αγαθά αλλά πάμπλουτος σε μνήμη αγαθή.
Όπως διαβάζουμε στον τοπικό τύπο της εποχής στεφάνους στη σορό του κατέθεσαν ο δήμος Ρεθύμνης, το Αδελφάτο του Δημοτικού Νοσοκομείου, ο Ιατρικός σύλλογος, οι κοινότητες Βυζαρίου και Πρινέ. Επίσης την ημέρα της κηδείας η σημαία ανηρτήθη μεσίστιος και τιμές απέδωσε η Φιλαρμονική Ρεθύμνου.
Προς τιμήν του δόθηκε το όνομά του στην οδό νότια από την οικία Τσουρλάκη προς Καστελλάκια.
Ήταν κι αυτός ένας ξεχωριστός Ρεθεμνιώτης που τον περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια σε αφιέρωμά του στον τοπικό τύπο ο Λεωνίδας Καούνης. Ήταν κι αυτός από τους Ρεθεμνιώτες που έδωσαν το κύρος μιας πόλης των Γραμμάτων στο Ρέθυμνο. Και ποιο το σκανδαλώδες αντί εσαεί να τον τιμούμε; Να έχει πωληθεί ο τάφος του.
Το θέμα θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο σοβαρού προβληματισμού και στο δημοτικό συμβούλιο Ρεθύμνου. Όταν δεν σεβόμαστε τις μορφές που τίμησαν και ευεργέτησαν τον τόπο, τι να περιμένουμε από τις επόμενες γενιές;