Μέρες σαν κι αυτές που αναβιώνουν μνήμες από το ιστορικό μοναστήρι του Πρέβελη, έρχεται στο νου και το Κουρταλιώτικο Φαράγγι. Ένα θαύμα της φύσης που δεν λείπει από κανένα τουριστικό οδηγό.
Προσωπικά απόλαυσα το μεγαλείο του από μια σειρά με videos που ανάρτησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο εκλεκτός επιστήμονας Λεωνίδας Ζωγραφάκης, που εκτός από καλός γιατρός είναι και άριστος χειριστής της κάμερας.
Απαθανάτισε λεπτομέρειες από το φυσικό κάλλος του φαραγγιού που επαγγελματίας δεν έχει καν σκεφτεί να κινηματογραφήσει.
Η ιστορία βέβαια είναι αυτή που σε κρατά ώρα αρκετή στο φαράγγι. που εκτός από κάλλος διαθέτει και μικρά διαμάντια από τον κόσμο των θρύλων.
Ας σταθούμε όμως λίγο στην ταυτότητα του φαραγγιού που δεσπόζει σήμερα στην επικαιρότητα μετά τις εργασίες που έγιναν εκεί για την προστασία του.
Ένα θαύμα της φύσης
Σύμφωνα με τις μελέτες των ειδικών οι μεγαλοπρεπείς βραχώδεις πλαγιές του φαραγγιού φθάνουν τα 600 μ. και είναι γεμάτες ανοίγματα και σπηλιές όπου ζουν σημαντικά είδη πανίδας. Το Κουρταλιώτικο φαράγγι ξεκινάει από το χωριό Κοξαρέ και ρέει ανάμεσα στα βουνά Κουρούπα (984 μ.) και Ξηρό Όρος (904 μ.).
Το φοινικόδασος που υπάρχει στην περιοχή είναι το δεύτερο σε μέγεθος δάσος φοίνικα στην Κρήτη. Έπειτα από προσπάθειες που επικεντρώθηκαν στην προστασία της φυσικής αναβλάστησης με την απομάκρυνση της πίεσης που ασκούν η βόσκηση και το ποδοπάτημα μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 2012, οι υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (τέως Υ.ΠΕ.Κ.Α., νυν ΥΠ.Α.Π.ΕΝ.), σε συνεργασία με την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, προχώρησαν στη φυσική αναγέννηση της περιοχής.
Το Κουρταλιώτικο φαράγγι μαζί με την ευρύτερη περιοχή διαθέτουν σπάνια φυσική ομορφιά και μια μεγάλη βιολογική ποικιλομορφία. Ο Κουρταλιώτης ποταμός είναι ένα από τα λίγα υδάτινα συστήματα στην Κρήτη με μόνιμη παροχή νερού. Είναι ένα μέρος που περιλαμβάνει μια σπάνια φυσική ομορφιά και μια μεγάλη βιολογική ποικιλομορφία που προσδίδει μεγάλη οικολογική και αισθητική σημασία για την Κρήτη αλλά και τη Μεσόγειο.
Οι φυσιολάτρες έχουν να πουν ότι είναι μοναδική η περιπέτεια της διάσχισής του μέσα από το ποτάμι. Κατάληξη η παραλία Πρέβελη. Μια από τις ομορφότερες διασχίσεις της Κρήτης. Στην αρχή το ανεβαίνεις και φτάνεις σε ένα σημείο όπου μπορείς να κολυμπήσεις, και να θαυμάσεις καταρράκτες!
Ο μεγάλος καταρράκτης στο φαράγγι του Κουρταλιώτη αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα σημεία που μπορεί να επισκεφτεί κάποιος στην Κρήτη. Σχηματίζεται ακριβώς κάτω από το εκκλησάκι του Οσίου Νικολάου του Κουρταλιώτη, δηλαδή στο σημείο που αναβλύζουν οι πέντε μεγάλες πηγές που, όπως προαναφέραμε, σύμφωνα με την παράδοση δημιουργήθηκαν από θαύμα όταν ο Κρητικός άγιος άγγιξε τον βράχο με τα πέντε του δάχτυλα.
Ο καταρράκτης αυτός έχει τη μεγαλύτερη και σχεδόν σταθερή ροή από όλους στην Κρήτη. Ενώ λίγα μέτρα πιο πάνω το φαράγγι είναι στεγνό το καλοκαίρι, ξαφνικά οι πηγές δημιουργούν ένα ορμητικό ποτάμι, το οποίο καταλήγει στη διάσημη λίμνη του Πρέβελη.
Σε άλλα διαφημιστικά sites αναφέρεται μια ακόμα αρετή που διαθέτει η περιοχή στον χώρο της άθλησης. Το φαράγγι του Κουρταλιώτη, διαβάζουμε, είναι το πιο ιδανικό μέρος για ποταμοδιάσχιση στην Κρήτη και είναι σε θέση να προσφέρει μοναδικές εμπειρίες και ατελείωτη διασκέδαση!
Η άγρια φύση των κρητικών φαραγγιών, οι εντυπωσιακοί κατακόρυφοι βράχοι και το νερό που ρέει όλο τον χρόνο το καθιστούν την πρώτη επιλογή για River trekking στην Κρήτη. Το φαράγγι καταλήγει στη διάσημη παραλία της Πρέβελης με το μοναδικής ομορφιάς φοινικόδασος, ένα από τα λίγα στην Κρήτη.
Τα κούρταλα του αέρα
Γιατί τώρα Κουρταλιώτικο; Η παράδοση αναφέρει ότι το όνομά του το οφείλει στο γεγονός, ότι όταν φυσάει, από τον αντίλαλο που δημιουργείται νομίζει κανείς ότι χτυπάνε κούρταλα (κρόταλα). Το φαράγγι έχει μήκος 2 χλμ. περίπου, αλλά δεν υπήρχε νερό. Σήμερα όμως υπάρχει. Κι εδώ πάλι ο θρύλος έχει κάτι σπουδαίο να μας πει.
Λέγεται, λοιπόν, ότι κάποιο παιδί ζήτησε από κάποιον κάτοικο του κάμπου της Μεσαράς να το μεταφέρει στο φαράγγι. Επειδή, όμως εκείνος νόμισε, ότι το παιδί πήγαινε να τον κλέψει, το χτύπησε και το τραυμάτισε. Όταν τελικά έφθασαν στο φαράγγι δίψασε και αναζήτησε νερό. Τότε το παιδί, αφού γονάτισε και έκανε πολλές προσευχές, ακούμπησε τα δάκτυλά του στο χώμα και τότε άρχισαν να τρέχουν οι πέντε πηγές που στέλναν το νερό τους στους αντίστοιχους καταρράκτες. Λέγεται, μάλιστα, ότι στο σημείο, που γονάτισε το παιδί έχουν μείνει τα αποτυπώματα των γονάτων του.
Το παιδί πιστεύεται ότι ήταν ο Άγιος Νικόλαος. Προς τιμή του υπάρχει και μια ομώνυμη εκκλησία στο φαράγγι.
(Κρήτη Αφιέρωμα – Τοπικές Ιστορίες)
Η παράδοση όμως έχει κι άλλα να μας πει:
Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, έμοιαζε λίγο με γεφύρι της Άρτας γιατί κάθε φορά που το έχτιζαν την άλλη μέρα το εύρισκαν γκρεμισμένο. Τελικά στέριωσε μόνο όταν το έχτισαν λίγο πιο πέρα από κείνο το σημείο και έτσι αντί το ιερό να βλέπει στην ανατολή βλέπει στον Βορρά.
Σημαντική θεωρείται η παράδοση ότι το εκκλησάκι το έχτισε κάποιος Τούρκος για να δείξει έμπρακτα τη μεταμέλεια του στους Ρωμιούς που είχε πολύ ταλαιπωρήσει. Η συμπεριφορά του βέβαια άλλαξε όταν ο Άγιος τον τιμώρησε βαριά για τη συμπεριφορά του αυτή απέναντι στο χριστιανικό στοιχείο της περιοχής. Η συμφορά που τον βρήκε τον συνέφερε. Και ο Άγιος τον αποζημίωσε με μια ανέλπιστη αποκατάσταση. Μετά από αυτό ο Τούρκος, ξεκίνησε αμέσως να κάνει την εκκλησούλα.
Η παράδοση όμως και οι θρύλοι δεν σταματούν εδώ. Λέγεται ότι στο φαράγγι υπάρχουν πολλά περιστέρια. Τα έβαλαν σημάδι καμιά εικοσαριά κυνηγοί αλλά όταν τα χτυπούσαν, έτρεχε άφθονο αίμα πάνω στις πλάκες της εκκλησίας, ενώ τα περιστέρια σηκωνόντουσαν και πέταγαν χωρίς να έχουν πάθει απολύτως τίποτα.
Εκείνοι που παρατήρησαν το φαινόμενο έχουν να προσθέσουν στις γραφές τους ότι αυτό συνέβαινε την ημέρα της εορτής του Αγίου ή την εποχή της αναπαραγωγής τους.
Απορίας άξιον όμως πως αφιερώθηκε το εκκλησάκι σε έναν Άγιο που δεν έχει καμιά σχέση με τον προστάτη των θαλασσινών.
Όσιος Νικόλαος Κουρταλιώτης
Σύμφωνα με τον «Ορθόδοξο Συναξαριστή», για τον Όσιο Νικόλαο τον Κουρταλιώτη δεν είναι εξακριβωμένα ούτε ο τόπος γέννησής του, ούτε ο χρόνος. Εικάζεται ότι γεννήθηκε στο Φρατί στη βόρεια πλευρά του Κουρταλιώτικου φαραγγιού ή στον Ασωματο στη νότια τέλος Ενετετοκρατίας ίσως με αρχές Τουρκοκρατίας. Ήταν προικισμένος με εξαιρετικό θαυματουργικό χάρισμα και ασκήτευσε στη νότια και κεντρική Κρήτη κατά τα μέσα ή το δεύτερο ήμισυ του 17ου αιώνα μ.Χ. Η κοίμησή του τοποθετείται γύρω στο 1670 μ.Χ.
Πληροφορίες για τη ζωή του διασώζονται μόνο στην προφορική παράδοση του νησιού και ιδιαίτερα στην επαρχία Αγίου Βασιλείου. Το λαϊκό προφορικό συναξάρι του οσίου διασώζει ότι από παιδί εμφάνισε τα πρώτα σημάδια της αγιότητάς του, κυρίως κατά την άσκηση του χαρίσματος της ελεημοσύνης, όταν έδινε σε πτωχούς τα αποθέματα τροφίμων του πατρικού του σπιτιού (αναφέρονται κουκιά και λάδι) κι όμως, παρά τις ανησυχίες του πατέρα του, τα πιθάρια βρίσκονταν πάντα γεμάτα. Γι’ αυτό έλαβε ευλογία από τον πατέρα του να ακολουθήσει, αν ήθελε, τον ασκητικό βίο.
Έφυγε στα όρη, δάση και φαράγγια της Κρήτης σε παιδική ή εφηβική ηλικία και, ζώντας ασκητικά, έφθασε σε μεγάλο ύψος αγιότητας. Μέρος της ζωής του το έζησε στην πεδιάδα της Μεσσαράς, στον νομό Ηρακλείου. Λίγο πριν κοιμηθεί επέστρεψε στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, όπου βρισκόταν και η γενέτειρά του (πιθανόν το χωριό Ασώματος). Ερχόμενος έφερε μαζί του κάποιον Μεσσαρίτη, που, σύμφωνα με μία εκδοχή του βίου του, τον είχε πληγώσει θανάσιμα, από λάθος, κυνηγώντας με το τόξο του και, σύμφωνα με την επιθυμία του αγίου, τον είχε μεταφέρει εκεί. Κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται ο ναΐσκος, ο Μεσσαρίτης δίψασε και ο άγιος, εκτείνοντας το χέρι, εποίησε «σημεῖον μέγα ἀπὸ Θεοῦ»: πέντε πηγές με άφθονο νερό, που ακολουθούν τη σειρά και την αναλογία των δακτύλων του χεριού, ξεπήδησαν από το τοίχωμα του φαραγγιού, απ’ όπου αναβλύζουν μέχρι σήμερα.
Ο ναός του βρίσκεται στη μέση του φαραγγιού στον οποίο οι προσκυνητές κατεβαίνουν από σκάλα με μεγάλο αριθμό πέτρινων σκαλοπατιών. Εκεί κοντά, κατά την παράδοση, βρίσκεται και ο τάφος του, που δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί.
Αν και ο άγιος δεν είναι αναγνωρισμένος με επίσημη απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, περιλαμβάνεται στο Κρητικό Αγιολόγιο και η μνήμη του τιμάται με εξαιρετική λαμπρότητα την 1η Σεπτεμβρίου. Ακολουθία του Οσίου εκδόθηκε στην Αθήνα το 1879 μ.Χ.
Ναός όμως του Οσίου Νικολάου υπάρχει και στο Ρέθυμνο στη θέση Ακροβατερή. Αυτός όμως οφείλεται σε ένα σπουδαίο Ρεθεμνιώτη με αγγελική φωνή τον Μιχάλη Παπουτσιδάκη.
Πως κτίστηκε αυτή η εκκλησία
Σε εκτενές αφιέρωμα που του έχουμε κάνει αναφερόμαστε στην πολυκύμαντη ζωή του και στη μεγάλη προσφορά του στον τόπο του.
Ασχολήθηκε με επιτυχία και με τις μαντινάδες που δημοσίευε στην «Κρητική Επιθεώρηση» προπολεμικά με το ψευδώνυμο «Μ. Λαμπινιώτης».
Παράλληλα ήταν και ψάλτης με μελωδικότατη φωνή. Κι έψαλε στην ενορία του που ήταν στον Άγιο Νικόλαο.
Δοκίμασε την πρώτη του πικρία από την άδικη μεταχείριση ανθρώπων που έχουν να διαχειριστούν εξουσία τότε που χωρίστηκαν οι ενορίες.
Ενώ το σπίτι του ήταν κοντά στον Άγιο Νικόλαο για να βολέψει ο εφημέριος τον γιο του έδωσε στον Μιχαλάκη να καταλάβει ότι περίσσευε.
Εκείνος δεν είπε κουβέντα. Έπιασε το ψαλτήρι στους Τέσσερις Μάρτυρες αλλά είχε χαμηλή φωνή και είχε στο μεταξύ αρχίσει να υποφέρει από άσθμα. Ήταν το δικό του «παράσημο» από τον πόλεμο στην Αλβανία, όπου βρέθηκε ως έφεδρος αξιωματικός. Ενώ λοιπόν ήταν μελωδικότατος ψάλτης δεν μπορούσε να ακουστεί σε τόσο μεγάλο ναό. Τότε δεν υπήρχαν και μικρόφωνα. Υπέφερε όμως γιατί ήταν ευσυνείδητος και ήθελε να δίνει τον καλύτερο εαυτό του αλλά μάταια.
Τότε αποφάσισε να πάρει την οικογένειά του και να φύγει στην Αθήνα. Ήταν στα 1956.
Εκεί στην Αθήνα πραγματοποίησε και το μεγάλο του όνειρο. Να κάνει σπουδές πάνω στη Βυζαντινή Μουσική. Μόλις τακτοποιήθηκε στην πρωτεύουσα πήγε και γράφτηκε στο Ελληνικό Ωδείο από όπου και πήρε με άριστα το πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής.
Ένα τυχαίο γεγονός τον οδήγησε στην ανέγερση του ναού που είναι αφιερωμένος στον Όσιο Νικόλαο.
Όταν πολεμούσε στην Αλβανία ο Μιχαλάκης βρέθηκε κάποια στιγμή σε πολύ δύσκολη θέση. Θυμήθηκε τότε τον Άη Γιώργη κι έκανε τάμα να γυρίσει ζωντανός και θα του έκανε εκκλησάκι. Στο νου βέβαια είχε τον Άη Γιώργη του Τράγκα, μιας τοποθεσίας βορείως της Λαμπηνής, όπου υπήρχε ένας μισογκρεμισμένος ναός.
Έκανε το τάμα του αλλά περνούσαν τα χρόνια χωρίς να του επιτρέπουν οι συνθήκες να κάνει αυτό που έταξε στον Άγιο.
Το 1966 πήρε σύνταξη από το Δημόσιο.
Με το εφάπαξ αποφάσισε να κάνει το τάμα του εκεί στην Ακροβατερή, όπου είχε φυτέψει ένα αμπέλι της γυναίκας του. Ξεκίνησε με 5.000 δραχμές και προσευχή να προχωρήσει με το καλό κι όπου φτάσει. Μπήκαν τα θεμέλια, προχώρησαν οι εργασίες μέχρι που έγινε το κτίσμα αλλά ήταν ξέσκεπο. Από χωρητικότητα τώρα ίσα που έμπαιναν 30-40 άνθρωποι στο εκκλησάκι.
Ένα τραγικό γεγονός στάθηκε αφορμή να γίνει το τάμα στην εντέλεια.
Είχε ένα φίλο ο Παπουτσιδάκης δάσκαλο, που ψάλανε κιόλας μαζί. Αυτός είχε ένα γιο περίπου 30 χρόνων που δυστυχώς πέθανε στον ύπνο του από αναρρόφηση. Θρήνος και οδυρμός στην οικογένεια αλλά και σε όλη την περιοχή γιατί ήταν ιδιαίτερα αγαπητή η οικογένεια.
Ο Μιχαλάκης δεν άφηνε λεπτό μόνο τον φίλο του που ήταν απαρηγόρητος. Μια μέρα τον άκουσε να του λέει πως είναι διατεθειμένος να συμπληρώσει και να σκεπαστεί η εκκλησία αρκεί να γίνει διμάρτυρη. Να αφιερωθεί ένα κλίτος στον Άγιο Νικόλαο.
Χάρηκε με την πρόταση. Ο Παπουτσιδάκης δεν είχε καμιά αντίρρηση. Το μαθαίνει ο τότε Μητροπολίτης Τίτος και επειδή υπήρχε εκκλησία του Αγίου Νικολάου πρότεινε να αφιερωθεί το κλίτος στον Όσιο Νικόλαο τον Κουρταλιώτη. Έτσι κι έγινε η γνωστή εκκλησούλα στη θέση Ακροβατερή.
Το θέμα ενέπνευσε όπως ήταν αναμενόμενο τον Μιχαλάκη που έγραψε ένα αριστουργηματικό έμμετρο αφιέρωμα με μαντινάδες εξαιρετικές.
Ο ρόλος του φαραγγιού στις επαναστάσεις
Το Κουρταλιώτικο φαράγγι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε κάθε ξεσηκωμό αφού γινόταν καταφύγιο για κάθε κυνηγημένο.
Το ίδιο συνέβη και στην περίοδο της Μάχης της Κρήτης. Διευκόλυνε τον ηγούμενο του Πρέβελη Αγαθάγγελο να κρύβει αποκλεισμένους φαντάρους των συμμαχικών δυνάμεων μέχρι να ετοιμαστεί αποστολή για να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή. Η φυγάδευση των αντιστασιακών γινόταν από μια λίμνη που βρίσκεται κοντά στο φαράγγι, όμως οι Γερμανοί κατόρθωσαν και βρήκαν το σημείο φυγάδευσης και αρχές Αυγούστου 1941 κατέλαβαν την περιοχή.
Έτσι έμεινε το Κουρταλιώτικο Φαράγγι να θεωρείται από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα του τόπου. Κάθε ώρα της μέρας προσφέρεται για να απολαύσετε το φαράγγι σε όλο του το μεγαλείο. Με τις παρεμβάσεις που έγιναν ο τουριστικός αυτός προορισμός που ξεκινά από την Κοξαρέ και καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος στη διοικητική αναφορά του Ασώματου του οποίου θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι, αποκτά ακόμα καλύτερες προοπτικές. Και θα μπορούσαν να επωφεληθούν από αυτές με συγκεκριμένες πολιτιστικές δράσεις όλα τα χωριά που γειτνιάζουν με αυτό.
