Η έρευνα έγινε από το Εργαστήριο Παλαιογονιδιωματικής και Εξελικτικής Γενετικής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας. Την Κυριακή στο Άδελε εκδηλώσεις μνήμης και παρουσίασης της ταυτοποίησης των κρανίων
Ένα σημαντικό επιστημονικό επίτευγμα με διεθνείς διαστάσεις, πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα, θα παρουσιαστεί επίσημα την Κυριακή στο Άδελε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης των εκτελεσθέντων από τους Ναζί στις, 2 Ιουνίου του 1941.
Πρόκειται για την ταυτοποίηση δεκαοχτώ νεκρών αμάχων ανδρών που εκτελέστηκαν από τους ναζί το 1941.
Μια ιδέα που ξεκίνησε από τον ομότιμο καθηγητή του πανεπιστήμιου του Μαϊάμι και πρώην πρόεδρο της Συγκλήτου Γεώργιο Αλεξανδράκη, και με τη στήριξη των τοπικών αρχών, αλλά κυρίως με την επιστημονική σφραγίδα του Εργαστηρίου Παλαιογονιδιωματικής και Εξελικτικής Γενετικής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), του μοναδικό στην Ελλάδα που μπορεί να αναλύσει αρχαίο DNA, κατάφερε και ταυτοποίησε τους 18 εκτελεσθέντες αμάχους.
Ένα εξαιρετικά σύνθετο, απαιτητικό και δύσκολο έργο, με δεδομένο ότι πολλά λείψανα και κρανία ήταν διάσπαρτα και σε κακή κατάσταση, ολοκληρώθηκε, ενώ ήδη η σχετική επιστημονική έρευνα έχει δημοσιευτεί στο έγκριτο περιοδικό Forensic Science International: Genetics.
Ο καθηγητής κος Αλεξανδράκης, σε συνεργασία με τον πολιτιστικό σύλλογο του Αδελε, έκανε μια πρώτη συζήτηση με το εργαστήριο αρχαίου DNA του ΙΤΕ για τη δυνατότητα ταυτοποίησης των εκτελεσθέντων το 2021 και όλα πήραν τον δρόμο τους. Παρά την γραφειοκρατία και τις δυσκολίες, η επιστήμη και η τεχνολογία του εξειδικευμένου προσωπικού του ΙΤΕ ήταν καθοριστική για την ταυτοποίηση των νεκρών, πάντα με τη στήριξη της τοπικής κοινωνίας, του δήμου και της περιφέρειας.
Το ΙΤΕ ανοίγει παράθυρο στο παρελθόν
Χθες στη διάρκεια συνέντευξης τύπου, ο πρόεδρος του ΙΤΕ Νεκτάριος Ταβερναράκης και ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, επικεφαλής της διεπιστημονικής ομάδας Νίκος Πουλακάκης, καθηγητής του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, αναφέρθηκαν στη μεθοδολογία του εργαστηρίου και τα εργαλεία που αυτό διαθέτει και πλέον υπάρχει η δυνατότητα να γίνονται τέτοιες μελέτες.
Το ΙΤΕ ανοίγει ένα παράθυρο στο παρελθόν, ανέφερε χαρακτηριστικά ο Νεκτάριος Ταβερναράκης, σημειώνοντας τη βαθιά συγκίνηση του ίδιου και του Ινστιτούτου συνολικά, για αυτό το επίτευγμα που συνδέει το ακαδημαϊκό ίδρυμα με την κοινωνία του Ρεθύμνου. Μεταξύ άλλων αναφέρει: «Προσωπικά και ως ΙΤΕ αισθανόμαστε συγκίνηση για αυτό το επίτευγμα, καθώς ήταν ένα από τα όνειρα που είχαμε να γίνει αυτή η σύνδεση με την κοινωνία, με την ιστορία και ειδικά εδώ στην Κρήτη. Το εργαστήριο αυτό δημιουργήθηκε πριν από 10 χρόνια στο ΙΤΕ. Πολλοί, τότε δεν είχαν πιστέψει σε αυτό το εγχείρημα, και μάλιστα κάποιοι το είχαν απαξιώσει. Όμως, βλέπουμε σιγά-σιγά τη σημασία που αποκτά αυτή η τεχνολογία. Βλέπουμε ότι ανοίγει ένα παράθυρο στο παρελθόν μας, ότι πραγματικά μπορούμε πλέον με τέτοιες τεχνολογίες να αναγνωρίσουμε τους εχθρούς μας, να αναγνωρίσουμε την προέλευσή μας, να δούμε τη χλωρίδα, την πανίδα, τη βιοποικιλότητα που υπήρχε σε μια διαφορετική εποχή, να μάθουμε περισσότερα για την ιστορία μας και πλέον να έχουμε επιστημονικές αποδείξεις για αυτό. Οπότε για εμάς, είναι πολύ μεγάλη η σημασία της εκδήλωσης, αλλά και της ανάλυσης που έγινε, διότι δείχνει πραγματικά τι μπορεί να κάνει αυτό το εργαστήριο και πως μπορεί να υπηρετήσει την κοινωνία χρησιμοποιώντας τη σύγχρονη τεχνολογία και την επιστήμη, που εδώ στο ΙΤΕ είναι κάτι που θέλουμε. Θέλουμε να κάνουμε αυτό το πάντρεμα. Είναι μια προτεραιότητα μας για να δείξουμε στην κοινωνία την αξία της επιστήμης και της έρευνας. Αυτό είναι ένα από τα παραδείγματα που γίνεται αντιληπτό από τον καθένα. Γι’ αυτό είναι η δική μου χαρά μεγάλη, καθώς μπόρεσε να συνεισφέρει το εργαστήριο αυτό στην αναγνώριση των νεκρών».
Από την πλευρά του ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, επικεφαλής της διεπιστημονικής ομάδας Νίκος Πουλακάκης, καθηγητής του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτη μίλησε για την πρωτοβουλία του καθηγητή Γ. Αλεξανδράκη, αλλά και τη συμβολή του εργαστηρίου του ΙΤΕ, τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Μέσω του πολιτιστικού συλλόγου του Άδελε και κυρίως μέσω του κ. Αλεξανδράκη που αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά πρόσωπα του Πανεπιστημίου Κρήτης, μιας και είναι από τους ιδρυτές του Πανεπιστημίου μας, το οποίο υπηρετώ κι εγώ τα τελευταία 15 χρόνια ως καθηγητής, δεχτήκαμε πρόσκληση για να δούμε κατά πόσο μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτά που εφαρμόζουμε στο εργαστήριο του αρχαίου DNA, του εργαστηρίου παλαιογονιδιωματικής και εξελικτικής γενετικής για την αναγνώριση των αμάχων θυμάτων του Άδελε και την ταυτοποίηση των 18 αμάχων που χάθηκαν άδοξα από τις γερμανικές δυνάμεις. Το εργαστήριό μας είναι ένα από το πιο υπερσύγχρονα εργαστήρια στο χώρο του αρχαίου DNA, όχι σε πανελλήνιο επίπεδο, – σε πανελλήνιο επίπεδο δεν υπάρχει άλλο – αλλά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, το οποίο είναι στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας και ο στόχος του είναι ακριβώς αυτός, να μελετάει το παρελθόν. Είναι ένα εργαστήριο το οποίο ανοίγει ένα παράθυρο και κοιτάμε προς τα πίσω. Αντί να βλέπουμε τι γίνεται έξω, απλώς κοιτάμε στο παρελθόν, μαθαίνουμε πράγματα και απαντάμε σε ερωτήματα, βγάζοντας γενετικό υλικό από τους εξαφανισμένους οργανισμούς για το πως εξελίχθηκαν, ποιοι ήταν, πως ήταν, πως ήρθαν, από που ήρθαν και προφανώς αυτό το κάνουμε με επίκεντρο κυρίως τον άνθρωπο, είναι να προσπαθούμε να μάθουμε μέσα από τη γονιδιωματική και την εξελικτική ιστορία του σύγχρονου ανθρώπου. Όταν αναφέρομαι στον σύγχρονο άνθρωπο, αναφέρομαι όχι σε μας που ζούμε σήμερα, άλλα στον άνθρωπο που ζει τα τελευταία 10-15 χιλιάδες χρόνια, στα οποία τα Βαλκάνια, ιδιαίτερα το Αιγαίο και την Ελλάδα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μετακίνηση και τη μετανάστευση του ανθρώπου από την Ασία προς την Ευρώπη και τη διαμόρφωση του σημερινού ανθρώπου όπως είναι σήμερα».
Όπως είπε, η διαδικασία ήταν χρονοβόρα και δύσκολη: «Δεν ήταν μια απλή διαδικασία, είχαμε πολλά θέματα να αντιμετωπίσουμε. Ο κ. Αλεξανδράκης τα ξέρει πάρα πολύ καλά, γιατί εκτός του ότι είχαμε να δουλέψουμε με υλικό, το οποίο είχε πεθάνει πριν από 83 χρόνια σήμερα – 80 χρόνια όταν ξεκινήσαμε το έργο – είχαμε να ακολουθήσουμε και όλη τη γραφειοκρατία, όλα τα έντυπα που χρειάζεται να συμπληρώσει κανείς, για να μπορέσει να πάρει και λίγο αίμα από τους ζώντες πιθανούς συγγενείς των νεκρών, για να μπορέσουμε να κάνουμε μία σύνδεση μεταξύ των εκτελεσθέντων και των απογόνων τους. Με πολύ καλό συντονισμό και με πάρα πολύ μεγάλη βοήθεια από τον κ. Αλεξανδράκη και την ομάδα του πολιτιστικού συλλόγου, αυτό επετεύχθη.
Κάποια στιγμή μέσα στο 2022 προς το τέλος του 23 είχαμε όλα τα δεδομένα στα χέρια μας και καταφέραμε εφαρμόζοντας αυτές τις ειδικές τεχνικές να πάρουμε γενετικό υλικό, DNA δηλαδή, από τα θύματα και να τα συσχετίσουμε με κάποια εργαλεία που διαθέτουμε στη βιοπληροφορική με τους ζώντες απογόνους και καταφέραμε να βγάλουμε στα 16 από τα 18 κρανία dna και να ταυτοποιήσουμε τα κρανία αυτά».
Στα δύο 2 από τα 18, όπως εξήγησε αυτό δεν ήταν ωστόσο εύκολο, καθώς «Στο ένα υπήρχε λάθος τοποθέτηση και δεν υπήρχαν πολλά δόντια σε κάποια κροταφικά οστά, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να κάνουμε σωστή ταυτοποίηση με βάση το DNA και για το άλλο δεν υπήρχε καλής ποιότητας DNA υλικό από το κρανίο». Ωστόσο εκεί η επιστήμη έδωσε τη λύση καθώς όπως ανέφερε ο καθηγητής κ. Πουλακάκης: «Εφαρμόσαμε και ανθρωπολογικές αναλύσεις άλλου τύπου, με τις οποίες βάσει της μορφής του κρανίου, μπορούμε να καταλάβουμε και την κατάστασή του, να καταλάβουμε και την ηλικία του. Και για καλή μας τύχη τα δύο εναπομείναντα κρανία άνηκαν το ένα σε κάποιον άνθρωπο μικρής ηλικίας και το άλλο σε κάποιον άνθρωπο μεγάλης ηλικίας. Με βάση αυτό καταφέραμε να έχουμε πλήρη ταυτοποίηση και των 18 κρανίων. Αυτό που κάθε κοινωνία, κάθε κράτος, κάθε αρχή θα πρέπει να έχει ως ηθική υποχρέωση είναι να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε τους νεκρούς των πολέμων. Δυστυχώς είναι πολλοί, ακόμα και σήμερα, να αποδοθούν οι ανάλογες τιμές που τους αρμόζουν , για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε κι εμείς τη ζωή μας, όπως τη συνεχίζουμε φυσιολογικά, ελεύθεροι. Την ελευθερία μας αυτή τη χρωστάμε και στους ανθρώπους που χάθηκαν στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας, με επικεφαλής τον κ. Πουλακάκη, είναι η Ευγενία Ταμπακάκη, αρχαιολόγος με ειδίκευση στη Βιοηθική, οι μεταδιδάκτορες ερευνητές Δέσποινα Βάσσου, χημικός, Νικόλαος Ψώνης, εξελικτικός βιολόγος, Αργυρώ Ναυπλιώτη, βιοανθρωπολόγος, καθώς επίσης ο Παύλος Παυλίδης, Αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και ο Αλέξανδρος Σταματάκης, καθηγητής Πληροφορικής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καρλσρούης, διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Θεωρητικών Σπουδών της Χαϊδελβέργης και κάτοχος της θέσης ERA chair στην Υπολογιστική Βιοποικιλότητα του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ.
Γ. Αλεξάνδράκης : «Τεράστια ευγνωμοσύνη για την καλή συνεργασία και το αποτέλεσμα της έρευνας»
Σεμνός όπως πάντα ο ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου του Μαϊάμι και πρώην πρόεδρος της Συγκλήτου με καταγωγή από το Άδελε ο Γιώργος Αλεξανδράκης εξέφρασε τις ευχαριστίες του και την ευγνωμοσύνη του στους επιστήμονες του ΙΤΕ, στην αντιπεριφέρεια και τον δήμο, τον πολιτιστικό σύλλογο και την κοινότητα του Άδελε για τη βοήθεια και την καλή συνεργασία που είχε αυτό το θετικό αποτέλεσμα.
Ο ίδιος έχασε τον πατέρα του και δυο θείους τους από τους ναζί και με το επιστημονικό επίτευγμα του ΙΤΕ κατάφερε να τους ταυτοποιήσει. «Ο τρόπος που αγκάλιασε το ΙΤΕ και η κοινωνία το πρόγραμμά μας ήταν εντυπωσιακός και πολύ φιλικός. Είχαμε άριστη συνεργασία τόσο με τον κ. Ταβερναράκη και τον κ. Πουλακάκη, όσο και με τα μέλη της ομάδας και αυτές οι συνεργασίες οδήγησαν στην πλήρη επιτυχία του θέματός μας. Για αυτό είμαστε ευγνώμονες, και σας εκτιμούμε πάρα πολύ. Από την αρχή, μόλις ειπώθηκε η ιδέα ότι θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε αυτό, ήταν μέσα όλοι» είπε.
Ερωτώμενος για την ιδέα της ταυτοποίησης ο καθηγητής Γ. Αλεξανδράκης μας είπε: «Εμείς πάμε κάθε χρόνο στη Σαρακίνα και καταθέτουμε στεφάνι στη μνήμη των ηρώων και συμμετέχουμε στις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης. Σκέφτηκα ότι τώρα με τις νέες μεθόδους μπορούμε ίσως να προσπαθήσουμε να ταυτοποιήσουμε τα κρανία. Τα κρανία, ανάλογα τον τρόπο του θανάτου, άλλα είναι σε καλή κατάσταση και άλλα είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Ρώτησα γύρω, γιατί έχω φίλους εδώ κι εκεί, αν μπορούμε να προσπαθήσουμε να κάνουμε κάτι τέτοιο. Και μου λένε «Να πας να βρεις τον κ. Πουλακάκη». Και λέω «που είναι το τηλέφωνό του», μου λέει «εδώ είναι». Κάποιος το είχε, οπότε κανονίσαμε και συναντηθήκαμε στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης. Εκεί έφερε δύο από τους συνεργάτες του, συζητήσαμε τι μπορεί να γίνει, πως μπορεί να γίνει κλπ. Και συμφωνήσαμε ότι θα αναλάβουν την προσπάθεια. Από εκεί και πέρα αυτοί έκαναν τη δουλειά, και τελικά πριν κανένα χρόνο μου είπαν ότι ολοκλήρωσαν την έρευνα και την εργασία σε η δουλειά. Το άλλο το σημαντικό είναι ότι ετοίμασαν την εργασία για δημοσίευση, η οποία έγινε δεκτή για δημοσίευση σε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό και είμαστε πολύ περήφανοι και συγκινημένοι για αυτό».
Στο ίδιο μήκος κύματος και η Πάτρα Παναγιωτάκη πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Άδελε Αγίας Παρασκευής, συγκινημένη αναφέρθηκε στην πρωτοβουλία του κ. Αλεξανδράκη αλλά και στην αμέριστη στήριξη του συλλόγου σε αυτό το εγχείρημα: «Από την πρώτη στιγμή που μου το είπε, του είπα ότι εμείς σαν πολιτιστικός σύλλογος δεν έχουμε κανένα πρόβλημα και ίσα-ίσα θα βοηθήσουμε όσο μπορούμε για να γίνει αυτό, και αυτό κάναμε. Με όποιον τρόπο μπορούσαμε προσπαθήσαμε να έρθει εις πέρας όλη αυτή η διαδικασία και είμαστε πάρα πολύ χαρούμενοι γι’ αυτό. Προσωπικά σαν Πάτρα επειδή ήμουν όλες τις μέρες που ήρθαν οι καθηγητές και έκαναν ό,τι χρειάζονταν για να πάρουν τα δείγματα. Θα πω ότι ήταν ανατριχιαστικό. Η πρώτη όψη των κρανίων με την τελική δεν έχει καμία σχέση. Εγώ θα το χαρακτηρίσω «πάζλ», αλλά δεν είναι παζλ. Αυτοί οι άνθρωποι από ένα πολύ μικρό κομματάκι δημιούργησαν ξανά ένα ολόκληρο κρανίο. Είναι ανατριχιαστικό, δεν έχω άλλη λέξη να το χαρακτηρίσω αυτό. Τους ευχαριστούμε πάρα πολύ γι’ αυτό. Κάθε μικρό-μικρό κομμάτι ενώθηκε και φαίνεται χαρακτηριστικά σε κάποια κρανία από που μπήκε η σφαίρα».
Γ. Μαρινάκης: «Η πρωτοβουλία του Γ. Αλεξανδράκη και η οφειλόμενη τιμή στην επιστήμη που φωτίζει την ιστορία»
Ο δήμαρχος Ρεθύμνου έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον καθοριστικό ρόλο του Γεωργίου Αλεξανδράκη χωρίς τον οποίο, όπως είπε, δεν θα γινόταν τίποτα: «Αν δεν υπήρχε ο άνθρωπος-επιστήμονας που λέγεται Γιώργος Αλεξανδράκης, ο οποίος όσο πιο άξιος είναι, τόσο ευθέως ανάλογη είναι η ταπεινότητά του και ο τρόπος και η προσήνειά του και ο τρόπος που προσεγγίζει τα πράγματα, δεν θα γινόταν τίποτα. Πραγματικά αιχμαλωτίζει όλους που θέλουν να συνεργαστούν μαζί του, γιατί είναι ένας άνθρωπος που ξέρει τι ζητάει, ξέρει πως να γίνει και έχει και την υπομονή να το κάνει. Είμαι υποχρεωμένος να πω ότι ήταν δική του η ευγενική χορηγία προς τον σύλλογο, για να γίνει αυτή η συνεργασία με το ανώτατο εκπαιδευτικό και ερευνητικό κέντρο που έχουμε στην Ελλάδα, που είναι το ΙΤΕ.
Εγώ ευχαριστώ και τον κύριο Ταβερναράκη, τον οποίο και προσωπικά συγχαίρω για την εξαιρετική ακαδημαϊκή διαδρομή του, διότι τελικά τη διαφορά την κάνουν πάντα οι άνθρωποι και εκείνοι είναι που δημιουργούν τα συστήματα. Αλλά και τον κ. Πουλακάκη που σήμερα είναι εκείνος που χάρη στη δικιά του επιστημοσύνη και την ακρίβεια και φυσικά τους εξαιρετικούς συνεργάτες του, απολαμβάνουμε τον καρπό μιας αξιόπιστης επιστημονικής εργασίας, η οποία μάλιστα όπως και τε έτυχε και διακεκριμένης δημοσίευσης και είναι η πρώτη παρόμοια που έγινε σε όλο τον κόσμο νομίζω, έτσι ειπώθηκε, «σε όλο τον κόσμο» και αφορά τους δικούς μας αφανείς μέχρι σήμερα ήρωες, τους ήρωες που εκτελέστηκαν στη Σαρακίνα» και πρόσθεσε ότι «Την Κυριακή λοιπόν, όλοι μαζί, παράλληλα με το μνημόσυνο που κάθε χρόνο η τοπική κοινωνία, με την παρουσία όλων των αρχών κάνει, θα τιμήσουμε και την επιστήμη, που έδωσε το δικαίωμα στις οικογένειες αυτών των ανθρώπων να ξέρουν ποιος είναι ο νεκρός τους. Δεν ανοίγει παράθυρο στο παρελθόν η επιστήμη, φωτίζει την ιστορία και το μέλλον των ανθρώπων. Και δείχνει και κάτι πολύ σημαντικό, ότι για εμάς δεν ήταν 18 απλώς νεκροί, ήταν οι νεκροί μας, οι νεκροί των οικογενειών, που τώρα πλέον ξέρουν ποιος είναι ο άνθρωπός τους.
Όλες οι αρχές συνεργαζόμαστε. Η αντιπεριφέρεια αγκάλιασε αυτήν την εκδήλωση. Ο υφυπουργός εθνικής άμυνας μερίμνησε ώστε να έρθει τιμητικό άγημα και μάλιστα πολυπληθές στον τόπο της θυσίας, που μαζί με τη φιλαρμονική του δήμου θα αποδώσει τις τιμές, τις προσήκουσες τιμές στους νεκρούς. Η τοπική κοινωνία είναι σε ένα συναγερμό για να υποδεχθεί τους υψηλούς προσκεκλημένους και να τους τιμήσει όπως εκείνη ξέρει να τιμά σε κάθε τέτοια περίπτωση και νομίζω ότι την Κυριακή όλοι θα μοιραστούμε ανάμικτα αισθήματα και χαράς και υπερηφάνειας, αλλά και βαθειάς συγκίνησης».
Ν. Παπαδογιάννης: «Οι νεκροί μας ξαναποκτούν όνομα, ξαναβαφτίζονται»
Για τη σημασία της ταυτοποίησης των νεκρών μίλησε ο αντιδήμαρχος Παιδείας Νεκτάριος Παπαδογιάννης τονίζοντας πως: «Αυτοί οι άνθρωποι ξανά αποκτούν όνομα. Ξανά βαφτίζονται. Αυτό το πράγμα είναι πάρα πολύ σημαντικό. Το μήνυμα λοιπόν εδώ είναι διπλό: Ότι η Ελλάδα, μεν, ταυτοποιεί νεκρούς που έπεσαν χάρη φασιστικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων και το κάνουν, δε, τα παιδιά της! Το κάνει μόνη της! Αυτά είναι τα δύο μηνύματα της εκδήλωσης και για αυτό η εκδήλωση είναι εξαιρετικά σημαντική για τους συγγενείς, για τους Αδελιανούς, για το Ρέθυμνο, για τον δήμο Ρεθύμνης, για την περιφέρεια Ρεθύμνης, για όλη την Κρήτη και για όλη την Ελλάδα»
Α. Μαλάς: Ελάχιστος φόρος τιμής για τη θυσία των αμάχων
Από την πλευρά του ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων Άγγελος Μαλάς, τόνισε ότι: «Την Κυριακή 2 Ιουνίου ολοκληρώνεται μία διαδικασία, με την οποία γίνεται ταυτοποίηση οστών, μετά από 83 ολόκληρα χρόνια. Αυτό είναι κάτι πολύ καινοτόμο σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής στους ανθρώπους που θυσιάστηκαν, από τη θυσία των οποίων εμείς έχουμε καταφέρει να έχουμε την ελευθερία μας. Είναι ένα γεγονός, το οποίο έχοντας διπλή ιδιότητα εγώ, έχοντας την ιδιότητα του δημοτικού συμβούλου, αλλά και επιπλέον την ιδιότητα του προερχόμενου από τον οικισμό του Άδελε, να μπορώ να μιλήσω λίγο διαφορετικά. Καταρχάς οφείλω να ευχαριστήσω όλους εδώ. Οφείλω μια προσωπική ευχαριστία στον κύριο Αλεξανδράκη».
Ο κ. Μαλάς έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον πρόσωπό του κ. Αλεξανδράκη λέγοντας ότι: «Ο Γιώργος Αλεξανδράκης, είναι γνωστός για την ανθρωπιά, τη χάρη που έχει αυτός ο άνθρωπος να έρχεται να στέκεται δίπλα στον απλό άνθρωπο και να καταφέρνει να ενώσει ανθρώπους στο χωριό, να συγκινεί και να είναι ο συνδετικός κρίκος. Παρ’ όλο που δε μένει στον οικισμό μας, βρίσκεται πολύ μακριά, αλλά με τις συχνές του επαφές και την παρουσία του, αλλά και με τον λόγο του να ενώνει το χωριό. Το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό να τιμούμε την παράδοση, αλλά να μπορούμε να έχουμε και έναν άνθρωπο, ο οποίος να ενώνει και ένα παράδειγμα της προσπάθειας αυτής είναι και η συγκεκριμένη διαδικασία, η οποία φτάνει στο πέρας του. Δικιά μας επιδίωξη σαν Αδελιανοί δεν είναι μόνο να τιμήσουμε τους δικούς μας νεκρούς, αλλά να πούμε ότι αυτό ήταν μια συνολική προσπάθεια που έχει να κάνει με όλα τα μαρτυρικά χωριά της δημοτικής ενότητας Αρκαδίου. Οφείλουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους να τους τιμάμε συνολικά».
Μεγάλης σημασίας να αποκτήσουν ταυτότητα οι νεκροί μας
Για τη σημασία της επιστημονικής έρευνας που βάζει το Ρέθυμνο και την Κρήτη στο επίκεντρο διεθνούς ενδιαφέροντας αλλά και τη σημασία των αποτελεσμάτων της για τους κατοίκους του Άδελε, μίλησε η αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου Μαρία Λιονή «Αυτοί οι άνθρωποι, οι νεκροί μας, που τους τιμούμε κάθε χρόνο, αποκτήσαν ταυτότητα και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, για εμάς ως Ρεθεμνιώτες, ως Κρητικούς, ως Έλληνες, να αποκτήσουν οι νεκροί μας ταυτότητα. Γιατί η αλήθεια είναι ότι δεν είναι και λίγοι όλα αυτά τα χρόνια σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες. Και γιατί έδωσαν τη ζωή τους για δύο μεγάλες ιδέες, την Ελευθερία και τη Δημοκρατία, απέναντι στον Ολοκληρωτισμό και στο Ναζισμό. Επομένως ήταν το ελάχιστο που μπορούσαμε να κάνουμε σαν φόρο τιμής και σαν ηθική υποχρέωση απέναντι στους ανθρώπους αυτούς και για να δώσουμε ένα παράδειγμα στις επόμενες γενιές, τα παιδιά μας, τα οποία ευχόμαστε να μην αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους προκλήσεις. Την Κυριακή λοιπόν θα πάμε στον τόπο εκεί, θα τιμήσουμε τους νεκρούς, οι οποίοι πλέον θα έχουν όχι μόνο όνομα, αλλά θα έχουν και ταυτότητα και έτσι θα μπορούν να τους τιμούν και οι δικοί τους άνθρωποι ξεχωριστά. Εμείς σας ευχαριστούμε που μας δώσατε την δυνατότητα να συμμετέχουμε κι εμείς ως διοργανωτές σε αυτήν την, δε θα την έλεγα τόσο μεγάλη εκδήλωση, όσο μεγάλη είναι η ηθική μας υποχρέωση απέναντι στην ιστορία να συμμετέχουμε κι εμείς. Και με την έννοια αυτή σας ευχαριστούμε πάρα πολύ κύριε Αλεξανδράκη που είχατε την ιδέα, και όχι μόνο την ιδέα, και είχατε και το κουράγιο στην Ελλάδα να τρέξετε όλα αυτά τα πράγματα που δεν είναι και γραφειοκρατία. Αλλά το φέρατε εις πέρας. Για εμάς και εσείς και το ΙΤΕ, ήταν η σφραγίδα της επιτυχίας.
Εκ μέρους της κοινότητας Άδελε ο Αντώνης Βαρούχας, τόνισε: «Εμείς κάθε χρόνο 2 του Ιουνίου τιμούμε τους νεκρούς μας. Φέτος, όμως είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, είναι συγκινητικό το κλίμα στο Άδελε, διότι για πρώτη φορά μετά από 83 χρόνια έχουμε ταυτοποιήσει τους νεκρούς μας. Ήθελα λοιπόν να ευχαριστήσω τον κύριο Αλεξανδράκη που είχε την ιδέα αυτή, η οποία αγκαλιάστηκε από όλους μας, διότι δε θα το κρύψουμε κιόλας, είναι χαρισματικός και δε μπορεί να τους αντισταθεί κανείς. Και να ευχαριστήσουμε και εσάς δημοσίως που αγκαλιάσατε αυτήν την προσπάθεια και τη φέρατε εις πέρας. Να ευχαριστήσω ακόμα τον δήμο Ρεθύμνης, την περιφέρεια Ρεθύμνης, την αντιπεριφέρεια την κυρία Λιονή, τον δήμαρχό μας που αγκάλιασε αυτήν την προσπάθεια».
