Αξίωσε πρώτος Γερμανικές αποζημιώσεις – Συνέβαλε στον καθορισμό του Ρεθύμνου ως τουριστικής περιοχής
Ο Όμιλος Βρακοφόρων έδωσε και φέτος συνέχεια στην παράδοση με την οργάνωση των πολιτιστικών Βαρδινογιαννείων μια πρωτοβουλία που είχε αναλάβει ο αξέχαστος Στέλιος Κιαγιαδάκης για να τιμήσει τον άνθρωπο, τον πολιτικό τον σπουδαίο εκείνο Παύλο Βαρδινογιάννη. Και χρόνο με τον χρόνο έγινε θεσμός.
Αν γυρίσω πίσω στον χρόνο στον άνθρωπο αυτό θα σταθώ. Όσοι τον έζησαν από κοντά θα καταλάβουν και θα με δικαιώσουν.
Στον Παύλο Βαρδινογιάννη οφείλω τις όποιες γνώσεις χρειαζόταν ο δημοσιογράφος του καιρού μου για να μπορεί να έχει μια πρώτη εκτίμηση της πολιτικής κατάστασης.
Εκεί στο τόσο φιλόξενο σπίτι του αείμνηστου Κωστή Ψυχογιουδάκη, στην οδό Βοσπόρου, καθόμασταν συχνά απολαμβάνοντας τις νοστιμιές που ετοίμαζε η ακούραστη οικοδέσποινα, ενώ ο Παύλος μας έλεγε πάντα κάτι από την πολυκύμαντη ζωή του.
Είχα εντυπωσιαστεί πολύ από την άνεσή του να μιλά σε τρία διαφορετικά τηλέφωνα και σε αντίστοιχες γλώσσες. Μέχρι και Αραβικά.
Ο Παύλος ήθελε την άμεση επαφή με τον λαό.
Εκείνο το περίφημο «ίντα ψήνεις θειά», όταν με το θάρρος έμπαινε στα σπίτια κάνοντας περιοδεία στα χωριά τον είχε καταξιώσει στις καρδιές.
Καλύτερα να σε «ψηφούν»
– Ξέρεις τι χαίρομαι από τους ανθρώπους Εύα; μου είπε μια μέρα. Το γεγονός ότι με ψηφούν. Άλλο ποιοι με ψηφίζουν. Το να σε ψηφάνε είναι το παν για έναν πολιτικό.
Ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος ο Παύλος Βαρδινογιάννης. Και δικαιολογούσα πάντα τον αξέχαστο Στέλιο Κιαγιαδάκη που ήθελε με κάθε τρόπο να κρατά άσβεστη τη μνήμη του.
Για τους νεότερους αναγνώστες μόνο να σημειώσουμε πως ο Παύλος Βαρδινογιάννης γεννήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου του 1925. Πρώτο από τα δέκα παιδιά που έμελλε ν’ αποκτήσει το ζευγάρι Ιωάννης Βαρδινογιάννης και Χρυσή Θεοδωρουλάκη η καταγωγή των οποίων ήταν από τον Άη – Γιάννη και τ’ Ασφέντου των Σφακίων αντίστοιχα. Κατοικούσαν πριν από τον γάμο τους η μεν Χρυσή Θεοδωρουλάκη στο Γεράνι Ρεθύμνης, ο δε Ιωάννης Βαρδινογιάννης στην Επισκοπή Ρεθύμνης όπου και διέμειναν και μετά τον γάμο τους.
Ο Παύλος Βαρδινογιάννης, μαθήτευσε στο Γυμνάσιο Ρεθύμνης έως και την 2α Γυμνασίου οπότε και πήγε στον Πειραιά, όπου παρακολούθησε την 3η και 4η τάξη στο γυμνάσιο Πειραιώς. Ταυτόχρονα αυτά τα δύο χρόνια παρακολουθούσε και μαθήματα Γαλλικών στο Γαλλικό σχολείο. Επέστρεψε πάλι στο Ρέθυμνο όπου στο εκεί Γυμνάσιο συνέχισε κι επεράτωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Αποφοίτησε σε ηλικία, μόλις, 16 ετών.
Αν και έφηβος ακόμη, στη διάρκεια της κατοχής του 1940, είχε λάβει μέρος στον αντιστασιακό αγώνα. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και με συνοπτικές διαδικασίες, καταδικάστηκε σε θάνατο. Κλείστηκε στις Φυλακές Αγυιάς Χανίων.
Τότε ο θείος του, Γεώργιος Θεοδωρουλάκης, μόλις ειδοποιήθηκε για τη σύλληψη του Παύλου, φεύγει κατευθείαν από το Γεράνι και πηγαίνει στα Χανιά. Εκεί βρήκε γνωστό δικηγόρο, ο οποίος είχε μεγάλη πρόσβαση, λόγω ιδιότητας, στο Γερμανικό Στρατοδικείο Χανίων. Και του ζήτησε να μεσολαβήσει για τον Παύλο.
Ο δικηγόρος συμφώνησε αλλά ζήτησε δέκα χρυσές λίρες για τη μεσολάβηση ποσόν αστρονομικό για την εποχή. Τελικά με τα χίλια βάσανα διευθετήθηκε το θέμα και ο Παύλος βρέθηκε λεύτερος. Μα δεν κάθισε ήσυχος.
Είχε μάλιστα την ευκαιρία να τον καλέσουν για διερμηνέα στο Γερμανικό Φυλάκιο Μυριοκεφάλων, οπότε μπορούσε να δρα ανενόχλητος. Όχι για πολύ όμως. Από το διοικητή που έβλεπε στο πρόσωπο του Παύλου τον γιο του που πολεμούσε στο Στάλινγκραντ, έμαθε πως οι Γερμανοί είχαν μάθει για τη δράση του και επρόκειτο να συλληφθεί.
Κυνηγημένος ο Παύλος έφυγε για την Ασή Γωνιά.
Γυρνούσε από λιμέρι σε λιμέρι μαζί με τους Εγγλέζους οι οποίοι κάποια στιγμή του επισήμαναν τον κίνδυνο να συλληφθεί και του ζήτησαν να φύγει στην Αθήνα, όπως κι έγινε.
Σύντομα όμως αποκαλύφθηκε η φυγή του και οι ναζί άρχισαν να τον ψάχνουν αυτή τη φορά στην πρωτεύουσα. Και λίγο πριν τον πλησιάσουν κατάφερε με τη βοήθεια των Άγγλων να φύγει για την Αίγυπτο.
Εκεί έμεινε περίπου έναν χρόνο και τότε έμαθε τις πρώτες του λέξεις στην Αραβική γλώσσα, γλώσσα την οποία αργότερα μιλούσε απταίστως. Από την Αίγυπτο επέστρεψε στην Κρήτη ως Εγγλέζος Ανθυπολοχαγός και λόγω του ότι μιλούσε απταίστως και την Αγγλική και την Γερμανική γλώσσα όλοι οι Γερμανοί στο τέλος της κατοχής παρεδόθησαν σε αυτόν ή μέσω αυτού.
Με την απελευθέρωση σπούδασε Νομική Οικονομικά και Πολιτικές Επιστήμες.
Από το 1947 ο Παύλος αφιερώθηκε στα κοινά έχοντας την πολύτιμη στήριξη του Σοφοκλή Βενιζέλου που τον είχε ορίσει ιδιαίτερο γραμματέα στο πολιτικό του γραφείο.
Οι γνώσεις του και η άνεσή του στις ξένες γλώσσες τον έφεραν πολλές φορές με ελληνικές αντιπροσωπείες σε διεθνείς συναντήσεις όπως στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στα Ηνωμένα Έθνη.
Τότε ήταν που τον προσκάλεσε η Ελεονώρα Ρούσβελτ στην κατοικία της στο Χάυντ Παρκ. Εκεί ο Παύλος γνώρισε και συνδέθηκε με βαθειά φιλία με τον Νεχρού Γιαβαχαρλάλ (Γκάντι), τον πρώτο πρωθυπουργό της ανεξάρτητης Ινδίας και πατέρα της μετέπειτα πρωθυπουργού, της Ίντιρα Γκάντι.
Το 1956, για πρώτη φορά θέτει υποψηφιότητα και μάλιστα ως ανεξάρτητος βουλευτής Ρεθύμνης και εκλέγεται.
Στις εκλογές του 1958 ο Παύλος Βαρδινογιάννης εκλέγεται πρώτος βουλευτής Επικρατείας.
Τον ίδιο χρόνο, το 1958, μαθαίνει μέσα σ’ έναν μήνα μόνος του Ρώσικα για να μεταβεί επικεφαλής της Ελληνικής αντιπροσωπείας συνοδεύοντας τον Σοφοκλή Βενιζέλο στη Μόσχα, όπου είχε προγραμματισθεί συνάντησις με τον τότε υπουργό Εξωτερικών, Γκρομύκο. Στην αντιπροσωπεία εκείνη μετείχαν αντιπρόσωποι όλων των κομμάτων. Ο Παύλος Βαρδινογιάννης εξελέγη Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδος, στην οποία παρίσταντο 600 βουλευτές – αντιπρόσωποι απ’ ολόκληρον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του σε ομιλία από τον τοπικό Ραδιοφωνικό Σταθμό, αλλά και ενώπιον του συνεδρίου, προέβαλε τα Ελληνικά θέματα τόσο επιδέξια που ο τότε Έλληνας πρεσβευτής στην Μόσχα, Παππάς, απέστειλε λίαν εγκωμιαστικής έκθεση για τον Παύλο Βαρδινογιάννη προς το υπουργείο Εξωτερικών.
Το 1959, ως βουλευτής Ρεθύμνης, ήταν ένας από τους 11 βουλευτές από ολόκληρη την Ευρώπη που προσεκλήθησαν από τον δήμαρχο της Βιέννης στην Ευρωπαϊκή Συνδιάσκεψη, όπου συνεζητήθησαν όλα εκείνα τα θέματα τα οποία απασχολούσαν την Ευρώπη.
Την ίδια επίσης χρονιά, του 1959, ωρίσθη ως αντιπρόσωπος του Ελληνικού κοινοβουλίου στην Επιτροπή Νέων Πολιτικών Ηγετών του Ν.Α.Τ.Ο.
Το 1960, μετέβη στην Αμερική, όπου είχε επαφές μ’ ολόκληρη την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής: τον Πρόεδρο Αϊζενχάουερ, τον αντιπρόεδρο Νίξον, τους προέδρους Βουλής και Γερουσίας, Κυβερνήτες διαφόρων Πολιτειών, τις οποίες επεσκέφθη προσκεκλημένος της Αμερικανικής κυβερνήσεως.
Ήταν δε ο πρώτος και ο μόνος βουλευτής που συναντήθηκε με τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο Κέννεντυ.
Κατά την επίσκεψη του Παύλου Βαρδινογιάννη στην Νέα Υόρκη, ο τότε δήμαρχος της Αμερικανικής μεγαλουπόλεως μετονόμασε κεντρική πλατεία της πόλεως σε «Πλατεία Νήσου Κρήτης», τιμής ένεκεν.
Την ίδια χρονιά, επισκέφθηκε τον Καναδά, ως προσκεκλημένος της Καναδικής κυβερνήσεως και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εξωτερικών του Καναδά.
Το 1960, στο Συνέδριο της Ουάσιγκτον εξελέγη εκπρόσωπος του Νοτιοανατολικού Τμήματος της Ευρώπης.
Στο συνέδριο της Βόννης προήδρευσε της Συνελεύσεως των Πολιτικών Ηγετών του Ν.Α.Τ.Ο. Επισκέφθηκε τους Έλληνες εργάτες στην Γερμανία και μελέτησε τις συνθήκες διαβιώσεως κι εργασίας τους.
Αξίωσε την καταβολή Γερμανικών αποζημιώσεων
Μετά την επάνοδό του πρότεινε τη λήψη σειράς μέτρων, ώστε οι εκεί εργάτες να τύχουν κρατικής στοργής και να παύσουν να είναι αντικείμενο εκμεταλλεύσεως. Αξίωσε μάλιστα την καταβολή των Γερμανικών επανορθώσεων και την αποζημίωση και συνταξιοδότηση των θυμάτων της κατοχής.
Το 1963 επανεκλέγεται βουλευτής και καλείται να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο υπουργείο Εξωτερικών ως ιδιαίτερος συνεργάτης του αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως και υπουργού των Εξωτερικών Σοφοκλή Βενιζέλου.
Ως μέλος της Ελληνικής αντιπροσωπείας μετέβη στην ετήσια σύνοδο του Ν.Α.Τ.Ο. στο Παρίσι, όπου συζητήθηκε για πρώτη φορά το θέμα των αμυντικών δαπανών και έγιναν δεκτές οι Ελληνικές απόψεις.
Αναμίχθηκε επίσης ενεργά στην επίλυση της κρίσεως του Κυπριακού και τέλος συναντήθηκε με τον τότε Πρωθυπουργό της Γαλλίας, Πομπιντού κι άλλες ηγετικές προσωπικότητες του Δυτικού κόσμου.
Κατά τη διάρκεια της κηδείας του Κέννεντυ, τον Νοέμβριο του 1963 θα σχολιασθεί και θα γίνει θέμα συζητήσεων, ένας νεαρός, σχεδόν σαραντάρης τότε, για την άνεση και την ευχέρεια με την οποία εκινείτο ανάμεσα στις τρανές, εξέχουσες προσωπικότητες οι οποίες συνομιλούσαν μαζί του. Μα το πιο παράξενο ήταν ότι όλες αυτές οι προσωπικότητες, βασιλείς, αρχηγοί Κρατών, πολιτικοί, οικονομικοί παράγοντες κι ακόμη άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων διαφόρων και διαφορετικών χωρών του κόσμου, συνομιλούσαν με τον νεαρό εκείνο ο καθένας τους στην δική του γλώσσα, την οποία ο νεαρός με ευχέρεια καταφαινόταν να χειρίζεται.
Πολλοί ερώτησαν τότε ποιος είναι αυτός ο νεαρός, για να λάβουν ως απάντηση: «Ο Παύλος Βαρδινογιάννης. Ο Έλληνας πολιτικός».
Το 1964 στις 24 Σεπτεμβρίου παντρεύτηκε τη Λήδα Κατακουζηνού, την τελευταία απόγονο του Βυζαντινού οίκου των Κατακουζηνών.
Πιστός στον Γέρο της Δημοκρατίας
Στις 15 Ιουλίου 1965 πέφτει η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Ο Παύλος Βαρδινογιάννης παρά τις τρομακτικές πιέσεις και τις «υπέροχες» υποσχέσεις να προσχωρήσει στους αποστάτες, παραμένει πιστός στον Γέρο της Δημοκρατίας, τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Τον Αύγουστο του 1965 ο Παύλος Βαρδινογιάννης πάει, μέσω Ηρακλείου και όχι μέσω Χανίων, όπως συνήθιζε, στην Κρήτη για πρώτη φορά μετά την αποστασία.
Ο Κρητικός λαός του επεφύλαξε αναπάντεχη υποδοχή.
Βγαίνοντας από τ’ αεροπλάνο αντίκρισε μια απέραντη λαοθάλασσα. Μπήκε στ’ αυτοκίνητό του και ξεκίνησε για το Ρέθυμνο ακολουθούμενος από τα αυτοκίνητα εκείνης της λαοπλημμύρας. Όταν το αυτοκίνητο του Παύλου έφθανε στο Πέραμα Ρεθύμνης πολλά από τα αυτοκίνητα της πομπής δεν είχαν μπορέσει ακόμη να ξεκινήσουν από το Ηράκλειο, για ν’ αποτελέσουν μέρος της συνοδείας.
Φτάνοντας στο Ρέθυμνο, αυθόρμητα στάθηκε και μίλησε στην πλατεία του Αγνώστου Στρατιώτου. Ο λαός είχε κατακλύσει ολάκερη την παραλία, απ’ άκρη σ’ άκρη και τους γύρω δρόμους της.
Στις 19 Απριλίου 1967 αναγγέλλεται η προκήρυξις εκλογών για τον Ιούνιο του ιδίου έτους.
Ο Παύλος Βαρδινογιάννης όμως, έπρεπε να παραστεί ως μάρτυρας σε δίκη, στο Ρέθυμνο, στις 21 Απριλίου 1967. Κανόνισε λοιπόν να συναντηθεί με τον Γέρο της Δημοκρατίας το ίδιο εκείνο απόγευμα, της 19ης Απριλίου, για να κλείσουν τον συνδυασμό του Ρεθύμνου και να μην αφήσει πίσω του εκκρεμότητες. Είχε σκοπό να μείνει στην Κρήτη για τον προεκλογικό του αγώνα.
Στη συνάντηση παρέστη και ο Ανδρέας.
Όταν γύρισε στο σπίτι του κατά τις 10 το βράδυ ήταν περίεργα σιωπηλός, σχεδόν βλοσυρός. Οι συνεργάτες του που τον περίμεναν με αγωνία παραξενεύτηκαν.
«Κλείσατε τον συνδυασμό;» τον ρώτησαν με αγωνία.
«Γιατί; Περιμένετε να γίνουν εκλογές;» τους απάντησε. Κι επειδή τον κοίταζαν απορημένοι βιάστηκε να διευκρινίσει: «Έχω την πληροφορία για δικτατορία των Στρατηγών. Πληροφορία που ανέφερα τόσο στον Γέρο όσο και στον Ανδρέα, ο οποίος ήτο παρών στη συνάντησή μας. Δεν με πίστεψαν όμως κι η απάντησις του Ανδρέα ήτο: «Έχουμε τη βάση με το μέρος μας. Δεν χάνουμε τις εκλογές» κι εγώ του απήντησα: «Τη βάση την έχουμε, τον στρατό δεν τον ελέγχουμε».
Τελικά η δικτατορία έγινε. Όχι όμως από τους στρατηγούς όπως ανεμένετο αλλά από τους συνταγματάρχες. Στις 11 το βράδυ της 20-4-1967, ο Παύλος αποχωρεί για Ρέθυμνο μέσω Ηρακλείου.
Ξημέρωμα της 21ης Απριλίου 1967, πληροφορείται ο Σήφης την κήρυξη της δικτατορίας στο Ηράκλειο που βρισκόταν και σπεύδει να συναντήσει τον Παύλο στο Ξενία που έμενε ανήσυχος μήπως τον συλλάβουν.
Αρχικά του πρότεινε να πάνε στα Χανιά υπολογίζοντας στην υποστήριξη του Μεράρχου, του διοικητή Αεροπορίας και του Ναυάρχου της Ναυτικής Βάσης που ήταν φίλοι τους.
Κι ενώ ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν καταφθάνει ο στρατηγός Χαράλαμπος Λουκάκης που επρόκειτο να είναι υποψήφιος στις εκλογές του Ιουνίου.
Ο Παύλος ζήτησε από τον Σήφη να περιμένουν τον στρατηγό για να πάρουν και τη γνώμη του. Εκείνος όμως ήταν αντίθετος με τη λύση της διαφυγής.
«Ως νομιμόφρονες πολίτες θα πάμε σπίτια μας» τους είπε.
Ο Παύλος δεν υπαναχώρησε. Με συντροφιά τον Μανόλη Πετράκη και τον Σπύρο Βότζη έφθασε στους Καλούς Λιμένες και με το πλοίο του Ομίλου «Μανουέλλα Β» έφυγε στο εξωτερικό.
Τα χρόνια εκείνα της εξορίας του συνέχισε και πολλαπλασίασε τις διασυνδέσεις του με εξέχουσες προσωπικότητες, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.
Το 1973 έρχεται σ’ επικοινωνία με τον, επίσης, εξόριστο στο Παρίσι, Κωνσταντίνο Καραμανλή. Συναποφασίζουν να προσπαθήσει να πείσει τους συνταγματάρχες για την αναίμακτη μεταβίβαση της εξουσίας στον Καραμανλή. Την στιγμή που ο Παύλος πήγαινε στο αεροδρόμιο για να υποδεχθεί τον Καραμανλή γίνεται το αντικίνημα του Ιωαννίδη και ανατρέπονται τα πάντα αλλά αποφεύγεται η δική του σύλληψη.
Οι εξελίξεις δικαίωσαν τις προβλέψεις του. Είχαμε την τραγωδία της Κύπρου και την πτώση της δικτατορίας.
Αργότερα, μετά τη μεταπολίτευση, το 1977, ανασύστασε το Κόμμα των νεοφιλελευθέρων χρίζοντας αρχηγό όχι τον εαυτό του αλλά τον Κων. Μητσοτάκη, ο οποίος μπήκε στην Βουλή με τον μεγάλο αριθμό ψήφων που συγκέντρωσε ο Παύλος στο Ρέθυμνο. Το 1981 κατεβαίνει πάλι υποψήφιος με το Κόμμα των Φιλελευθέρων αλλά το εκλογικό σύστημα δεν του επέτρεψε να εκλεγεί, παρότι έλαβε μεγάλο ποσοστό των ψήφων του νομού Ρεθύμνης.
Ο Παύλος Βαρδινογιάννης υπήρξε ο εμπνευστής και δημιουργός του Αραβο-Ελληνικού Επιμελητηρίου Εμπορίου και Αναπτύξεως, του οποίου και διετέλεσε Πρόεδρος μέχρι τον θάνατό του. Χάριν της ενεργητικότητας και του δυναμισμού του συνέβαλε δημιουργικά στην ανάπτυξη των δεσμών που συνδέουν τη χώρα μας με τον αραβικό κόσμο.
Φαίνεται πως αυτά τα τελευταία γεγονότα του 81, επηρέασαν την υγεία του. Λέγεται πως δεν έδειχνε πια διάθεση για ζωή μετά την τελευταία περιπέτεια της υγείας του. Δεν άξιζε αυτά που έζησε.
Ευτυχώς βέβαια που δεν έζησε και το άλλο κωμικοτραγικό που ευτυχώς δεν το θυμάται κανένας.
Ο Παύλος είχε μια θαυμάσια έπαυλη στην οποία εκτός από σπάνια φυτά διέθετε και μια σπάνια συλλογή από παραδείσια πτηνά.
Όπως ήταν επιθυμία του αυτά επρόκειτο να δωριθούν στον δήμο Ρεθύμνου για να τα χαίρονται οι δημότες του.
Έτυχε να είναι σε εκείνη τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου που θα αποφάσιζε για την αποδοχή ή όχι της δωρεάς.
Κι εκεί που περίμενε κανείς μια πανηγυρική αποδοχή, εκφράστηκε αμφιβολία αν χρειάζεται τα πουλιά το Ρέθυμνο και για να γίνει τελικά δεκτή η δωρεά θα έπρεπε να εξασφαλιστεί και η …διατροφή τους.
Δεν γέλασε το παρδαλό κατσίκι αλλά χαμογέλασαν και τα μουστάκια των Ηρακλειωτών, αφού ο Μανόλης Καρέλης ο τότε δήμαρχός του έσπευσε να ζητήσει με κάθε τίμημα τα παραδείσια αυτά πτηνά για τον δήμο του. Και τα πήρε.
Σαν άνθρωπος ο Παύλος ήταν δίκαιος και σωστός.
Δεν επαναπαύετο στα μεγάλα λόγια αλλά πίστευε στα μεγάλα έργα. Γι’ αυτό κι ο Παύλος είχε πολλούς και μπιστικούς φίλους κι έτσι εξηγούνται τα 1.200 περίπου προσωπικά του βαφτιστήρια.
Δεν εμφανίζετο στα χωριά του Ρεθύμνου μόνο κατά τις προεκλογικές ημέρες για να μοιράσει μεγάλες υποσχέσεις μαζί με μικρά ψηφοδέλτια.
Δεν ήτο κάτοικος Αθηνών και βουλευτής Ρεθύμνης.
Ήτο κάτοικος όλων των χωριών του Ρεθύμνου, γιατί ζούσε μέσα στις ζεστές κι αγνές καρδιές των Ρεθυμνίων. Γνώριζε τους περισσότερους όχι μόνο με τα μικρά τους ονόματα μα και με τα παρατσούκλια τους, καθώς πλείστες φορές και το οικογενειακό τους δέντρο.
Με το σαρίκι και τα στιβάνια, που πολλές φορές φορούσε, ήτο γνήσιος Κρητικός και με το φράκο ήτο γνήσιος διπλωμάτης.
Είναι πολλά αυτά που έχει να θυμηθεί κάθε Ρεθεμνιώτης από τον Παύλο Βαρδινογιάννη. Αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι η συμβολή του στην τουριστική ανάπτυξη θέτοντας μάλιστα και τις βάσεις γι’ αυτή.
Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 1958 διαβάζουμε πρωτοσέλιδο στο «Βήμα» Ρεθύμνου:
«Το Ρέθυμνο εχαρακτηρίσθη ως τουριστική περιοχή»
Ήταν μια ενημέρωση από τον Παύλο ότι σε απάντηση των διαβημάτων του το Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΟΤ ενέκρινε τον χαρακτηρισμό της Ρεθύμνης ως τουριστικής περιοχής. Έτσι θα μπορούσε στο εξής να απολαμβάνει των προνομίων κάθε τουριστικής περιοχής.
Πέρασαν βέβαια αρκετά χρόνια από τότε (1965 βλέπουμε να ιδρύεται η πρώτη τουριστική εταιρία) αλλά η αρχή είχε γίνει. Ο Παύλος Βαρδινογιάννης έβαλε και στο κεφάλαιο τουρισμός του Ρεθύμνου τη σφραγίδα του.
Πηγές:
Πολιτιστικό Ρέθυμνο: Παύλος Βαρδινογιάννης.
Εύας Λαδιά: Άγνωστες πτυχές από την αντιστασιακή δράση του Παύλου Βαρδινογιάννη.
Έντυπο Φίλων Παύλου Βαρδινογιάννη (Αρχείο Δημήτρη Τζανακάκη).
