Αναμφίβολα το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η Ελλάδα για την επόμενη χρονιά είναι ο απαράδεκτος και ξεκάθαρα κερδοσκοπικός πληθωρισμός των τροφίμων. Εκτός απ’ το ζήτημα της ακρίβειας όμως, η Ελλάδα του 2024 έχει να αντιμετωπίσει δυο μεγάλες προκλήσεις που αφορούν το μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο μέλλον της.
Πρόκειται για δύο ζητήματα που δεν κεντρίζουν και τόσο το ενδιαφέρον του μέσου πολίτη, αλλά που η αδυναμία ορθής διαχείρισής τους αγγίζει άμεσα τόσο την καθημερινότητα όσο και το μέλλον όλων μας. Οι δύο μεγάλες προκλήσεις της Ελλάδας για την επόμενη χρονιά είναι η Δικαιοσύνη και η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Η εύρυθμη λειτουργία της Δικαιοσύνης, και πιο συγκεκριμένα ο χρόνος απονομής της, δεν είναι κάτι που αφορά μόνο τους πολίτες που περνούν την πόρτα των δικαστηρίων. Όπως επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην έκθεση της «η αργή έως βασανιστική διαδικασία απονομής της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα αποτελεί το βασικό εμπόδιο στην ανάπτυξη της οικονομίας, ισχυρό αντικίνητρο στην προσπάθεια προσέλκυσης ξένων ειδικά επενδυτών και παράγοντα αύξησης του κόστους κάθε επένδυσης». Αυτό δεν είναι κάτι που αφορά τους «μεγαλοεπενδυτές» ή το «κεφάλαιο» ή τα «μεγάλα συμφέροντα» όπως θα μας έλεγε ένα κομμάτι της μίζερης, λαϊκιστικής και εκτός πραγματικότητας αντιπολίτευσης. Αφορά τις ζωές όλων μας.
Διαγωνισμοί ακόμη και για ασθενοφόρα σέρνονται στα δικαστήρια με αποτέλεσμα αυτά να μην παραλαμβάνονται ούτε σε μια δεκαετία. Σημαντικά έργα υποδομών που θα άλλαζαν τη ζωή μας ξεκινούν με φανφάρες και ενθουσιασμό και τελικά δεν προχωράνε ποτέ εξαιτίας των αλλεπάλληλων προσφυγών του κάθε αρνητή, συντεχνιακού, οικονομικού ή πολιτικού συμφέροντος (φανταστείτε τι έχει να γίνει εδώ με τον δικό μας νέο ΒΟΑΚ). Ξένοι επενδυτές βλέπουν τις διαδικασίες και τον μέσο όρο του χρόνου απονομής δικαιοσύνης στην Ελλάδα και αλλάζουν δρόμο. Για να μην αναφερθούμε καν στο τι γίνεται με τις καθυστερήσεις (αρκετές φορές σε σημείο παραγραφής) σοβαρών ποινικών υποθέσεων ή για την επίλυση αστικών διαφορών που αφορούν πωλήσεις, μισθώσεις, ιδιοκτησιακές διαφορές, κληρονομιές και ευθύνη από ατυχήματα.
Η ταχύτητα στην απονομή δικαιοσύνης είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που απαιτεί ριζικές και δραστικές αλλαγές. Αυτές όχι μόνο δεν έγιναν τα τελευταία χρόνια αλλά, σύμφωνα με τον πίνακα αποτελεσμάτων της Ε.Ε. στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2023 (The 2023 EU Justice Scoreboard), o χρόνος που χρειάζεται για την επίλυση αστικών διαφορών σε πρωτοβάθμια δικαστήρια συνέχισε να αυξάνεται στην Ελλάδα από το 2019 έως το 2021.
Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση είναι η απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο αποτελεί την ραχοκοκαλιά του προγράμματος Next Generation EU, είναι μια ιστορική και ίσως μοναδική ευκαιρία για μια χώρα σαν την Ελλάδα να αλλάξει εικόνα. Το πρόγραμμα έχει διάρκεια έως το 2026 και η χώρα μας δικαιούται το μεγαλύτερο ποσό στην Ε.Ε., αναλογικά με το ΑΕΠ της, το οποίο ανέρχεται σε 31 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 18 δισ. θα έλθουν με τη μορφή επιχορηγήσεων και τα υπόλοιπα 13 δισ. με τη μορφή δανείων με μηδενικό επιτόκιο.
Το «Ελλάδα 2.0» ήταν το δεύτερο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης που κατατέθηκε στην Ε.Ε. τον Απρίλιο του 2021. Εγκρίθηκε τον Ιούλιο του ίδιου έτους και μάλιστα πήρε τα εύσημα από την ευρωπαϊκή επιτροπή για τον σχεδιασμό του. Η Ελλάδα έγινε η τρίτη χώρα (μετά την Ισπανία και τη Γαλλία) που κατέθεσε το πρώτο αίτημα πληρωμής τον Δεκέμβριο του 2021. Ενώ ήδη οι πρώτες πληρωμές που έχει λάβει η χώρα μας από το πρόγραμμα ξεπερνούν συνολικά τα 10 δισ., τώρα μπαίνοντας στο 2024 παρουσιάζονται καθυστερήσεις. Οι συμβάσεις σε πολλά έργα καθυστερούν υπερβολικά και είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος ότι πολλά από αυτά είτε δεν θα προλάβουν να ολοκληρωθούν, είτε θα γίνουν στο πόδι.
Αν συγκρίνουμε λίγο την κατάσταση μεταξύ των 5 χωρών που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη από τα κονδύλια του προγράμματος και που τους αναλογούν τα μεγαλύτερα ποσά σε σχέση με το ΑΕΠ τους, τα αποτελέσματα δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά για εμάς. Μέχρι σήμερα η Ισπανία έχει υλοποιήσει το 29% του προγράμματος της, η Κροατία το 28%, η Ιταλία το 28%, η Ρουμανία το 14% και η Ελλάδα μόλις το 13% των στόχων της στα δυο πρώτα χρόνια του προγράμματος. Η χώρα που προπορεύεται σε όλη την Ε.Ε. είναι η Γαλλία με το 51% των ορόσημων και στόχων του προγράμματος της να έχει ήδη υλοποιηθεί.
Η επιτυχία ή μη στην απορρόφηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης δεν εξαρτάται δυστυχώς ούτε από τον έγκαιρο ούτε από τον ορθό σχεδιασμό του Ελλαδα 2.0. Εξαρτάται και είναι όμηρος των χρόνιων παθογενειών του ελληνικού κράτους και της διοίκησης. Και μια μεγάλη τέτοια παθογένεια είναι και η λειτουργία της Δικαιοσύνης. Αν θα χαθεί ή όχι αυτή η ιστορική ευκαιρία που μας παρουσιάζεται για να αλλάξουμε ριζικά την χώρα, εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς.
