Ο μεγάλος συγγραφέας του 20ου αιώνα τιμήθηκε με τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, στις 12 Μαΐου 1984, στο Ωδείο Ρεθύμνης, στιγμή κορυφαία τόσο για το Πανεπιστημιακό Ίδρυμα του νησιού όσο και για την πόλη του Ρεθύμνου
Η παρουσία του σπουδαίου λογοτέχνη Χόρχε Λουίς Μπόρχες στο Ρέθυμνο εξ αφορμής της τελετής αναγόρευσής του σε Επίτιμο Διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, στις 12 Μαΐου 1984, στο Ωδείο Ρεθύμνης, αποτέλεσε το αντικείμενο μιας ενδιαφέρουσα ομιλίας από τον συγγραφέα και μεταφραστή Δημήτρη Καλοκύρη, στο Σπίτι του Πολιτισμού το απόγευμα της Τρίτης. Ο συγγραφέας όχι μόνο ανακάλεσε στη μνήμη του σκηνές από την επίσκεψη του Αργεντίνου λογοτέχνη στο Ρέθυμνο αλλά φώτισε και πτυχές του έργου του.
Ο ίδιος μιλώντας στα «Ρ.Ν.» σημείωσε: «Πριν από 41 χρόνια στο Ρέθυμνο ήρθε ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο μεγαλύτερος συγγραφέας του 20ου αιώνα -κατά γενική ομολογία- προσκεκλημένος από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης για να γίνει Επίτιμος Διδάκτορας. Τον συνοδεύσαμε μια ομάδα θαυμαστών, φίλων και μεταφραστών του και ήταν μια πολύ συγκινητική εκδήλωση με πάρα πολύ κόσμο. Είχε έρθει όλο το Ρέθυμνο και με την αφορμή που με προσκάλεσε το Πανεπιστήμιο σήμερα είπαμε να ξαναθυμηθούμε αυτή τη βραδιά και να αποτίνουμε φόρο τιμής στον μεγάλο αυτόν συγγραφέα που άφησε το στίγμα και στον αιώνα που πέρασε αλλά και εξακολουθεί να είναι από τους σημαντικότερους συγγραφείς στον κόσμο και ποιητής και πεζογράφος και δοκιμιογράφος, ανανεωτής του λόγου και τιμημένος από την παγκόσμια λογοτεχνική κοινότητα».
Το ψήφισμα και η θερμή υποδοχή
«Επειδή ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, άντρας σοφός και επιφανής έχει ερευνήσει βαθιά το νόημα της ανθρώπινης μοίρας με το έργο του που είναι διαποτισμένο με τους ελληνικούς μύθους και συνδέεται με τη μυθολογία της Κρήτης, αποτελεί κορυφαία δε παρουσία στον χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας και συγκεντρώνει την αναγνώριση και την αγάπη αμέτρητων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο, οι καθηγητές της Φιλοσοφικής Σχολής αποφάσισαν ομόφωνα να του απονείμουν την ύψιστη τιμή που έχουν τη δικαιοδοσία να απονέμουν, να τον αναγορεύσουν σε Επίτιμο Διδάκτορα», έγραφε το ψήφισμα των καθηγητών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης που αποφάσισε την αναγόρευση του μεγάλου λογοτέχνη σε Επίτιμο Διδάκτορα, όπως το διάβασε ο κ. Καλοκύρης στην αίθουσα του Σπιτιού του Πολιτισμού.
Σύμφωνα με τον κ. Καλοκύρη η άφιξη του Αργεντινού συγγραφέα στην πόλη απασχόλησε ιδιαίτερα την τοπική κοινωνία, με αποκορύφωμα της προσμονής του ερχομού του, τα πρωτοσέλιδα και η ενασχόληση του τοπικού τύπου, ο οποίος παρακολουθούσε βήμα – βήμα το ταξίδι του Μπόρχες από το Τόκιο στο Ρέθυμνο. Ο κ. Καλοκύρης, μάλιστα, έδειξε στο κοινό μερικές εφημερίδες οι οποίες αφιέρωναν γραμμές στον συγγραφέα στα πρωτοσέλιδά τους, δίπλα στα σημαντικά γεγονότα της ελληνικής πραγματικότητας. Ανάμεσα στις εφημερίδες αυτές και τα Ρεθεμνιώτικα Νέα.
Όταν τελικά έφτασε στο Ρέθυμνο ο Αργεντίνος συγγραφέας, συνοδευόταν από τη σύντροφό του Μαρία Κοδάμα και πολλούς ένθερμους «δορυφόρους του» όπως τους αποκάλεσε χαρακτηριστικά ο κ. Καλοκύρης. Ο ίδιος για την παρουσία του σπουδαίου συγγραφέα στο Ρέθυμνο, δήλωσε στα «Ρ.Ν.»: «Ήταν πολύ θερμή υποδοχή. Ήταν εντυπωσιακό. Ο τοπικός τύπος καθημερινά παρακολουθούσε τη διαδρομή της άφιξής του γιατί ερχόταν από το Τόκιο μέσω Αθηνών, κατέβηκε στο Ηράκλειο, έμεινε μια μέρα εκεί και οι εφημερίδες γράφανε καθημερινά ο Μπόρχες είναι εκεί, ο Μπόρχες έρχεται. Και όταν έγινε η εκδήλωση το βράδυ εδώ στο Ωδείο ήταν γεμάτο με πάρα πολύ κόσμο. Όλοι ήρθαν να τον υποδεχτούν πολύ θερμά και όπου πηγαίναμε κάθε βράδυ, το μεσημέρι για φαγητό κ.λπ. ερχόταν ο κόσμος και τον χαιρετούσε με μια πολύ εγκάρδια υποδοχή. Εδώ δε στην αίθουσα του Ωδείου ήταν εντυπωσιακό όταν είχε έρθει απλός κόσμος, παρακολουθώντας όλη αυτή τη διαδικασία ίσως συγκινημένοι κιόλας από το γεγονός ότι ήταν τυφλός ο Μπόρχες».
Η δεύτερη τελετή έξω από το Ωδείο και ο θαυμασμός του Μπόρχες για τον Κώστα Μουντάκη
Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες τιμήθηκε με τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα στις 12 Μαΐου 1984, στο Ωδείο Ρεθύμνου. Μετά την αναγόρευσή του, όπως διηγήθηκε ο κ. Καλοκύρης, ο Μπόρχες απευθύνθηκε στο πολυπληθές ακροατήριο στα αγγλικά και στο τέλος του λόγου του ανέφερε το εξής: «Τρέμω που δεν ξέρω ελληνικά και είμαι αναγκασμένος να σας ευχαριστήσω στα αγγλικά. Και τώρα μπορείτε να διαλέξετε: να με θεωρήσετε έναν εξόριστο στην Αμερική που επιστρέφει στην πατρίδα του ή να πείτε ότι ήμουν πάντα στην Ελλάδα, πνευματικά τουλάχιστον, μπορείτε λοιπόν να διαλέξετε, όμως αυτό που θα ήθελα να καταλάβετε και ξέρω ότι το καταλαβαίνετε ή μάλλον το αισθάνεστε αφού αισθάνεται κανείς καλύτερα παρά καταλαβαίνει, είναι ότι νιώθω ευτυχισμένος που βρίσκομαι εδώ στον τόπο σας και θα βρίσκομαι για πάντα εδώ ακόμα και όταν το σώμα μου θα απουσιάζει».
Συγκινητική στιγμή της τελετής, όπως ανακαλεί στη μνήμη μου το ο κ. Καλοκύρης ήταν όταν ο Μπόρχες απήγγειλε δυο ποιήματα στα ισπανικά. Ένα από αυτά αφορούσε στην τύφλωση τα λόγια του οποίου ξέχασε την ώρα της απαγγελίας και «ο κόσμος πάγωσε και συγκινήθηκε πάρα πολύ. Μπορώ να πω βούρκωσε», τόνισε ο κ. Καλοκύρης και συνέχισε: «Όταν τελείωσε η εκδήλωση και άρχισε να αδειάζει η αίθουσα εμείς οι πιο στενοί συντελεστές της τελετής μείναμε μέσα να μαζέψουμε τα χαρτιά μας και να περιμένουμε το αυτοκίνητο που θα ερχόταν από το πανεπιστήμιο να τον παραλάβει. Κάποια στιγμή μας ειδοποίησαν ότι ήρθε, και βγαίνοντας έξω διαπιστώσαμε μια εκπληκτική εικόνα: όλος ο κόσμος δεν είχε φύγει, ήταν απέξω οι πάντες, απλός κόσμος του Ρεθύμνου, πανεπιστημιακοί, παιδιά μικρά ακόμα, και περίμεναν να βγει και να τον καταχειροκροτήσουν. Ήταν μια συγκλονιστική κατάσταση όπου ο Μπόρχες δεν καταλάβαινε τι συμβαίνει επειδή ήξερε ότι τελείωσε η τελετή. Και έγινε μια δεύτερη τελετή έξω από την πόρτα του Ωδείου. Καταλήξαμε σε επίσημο γεύμα που παρέθεσε το Πανεπιστήμιο και στο οποίο είχε προσκληθεί ο μέγας λυράρης Κώστας Μουντάκης, ο οποίος έπαιξε για λίγο προς τιμήν του. Ο Μπόρχες συγκινημένος ζήτησε να μιλήσει από κοντά με τον μουσικό και να πιάσει στα χέρια του τη λύρα. Τη χάιδευε να δει πως είναι αυτό το όργανο – γιατί είχε μεγάλο πάθος για τη μουσική», εξήγησε ο κ. Καλοκύρης.
Στο κλείσιμο της ομιλίας του ο συγγραφέας, Δημήτρης Καλοκύρης, ανέφερε ένα απρόσμενο περιστατικό που συνέδεσε την πραγματική ζωή με τη μυθοπλασία του Μπόρχες: «Το επόμενο μεσημέρι τρώγοντας όλοι μαζί στο παραλιακό εστιατόριο «Σαμαριά» του Ρεθύμνου, μας πλησίασε κάποιος ξαφνικά από πίσω όπως καθόμασταν και πρόσφερε ένα δώρο στον έκπληκτο Μπόρχες λέγοντας με βαριά Μυλοποταμίτικη προφορά: «Κύριε Μπόρχες, εκ μέρους των λαχειοπωλών Ρεθύμνης, σας προσφέρω ενθύμιον αυτό το κρητικό μαχαίρι». Προσέξτε όμως πέραν του κωμικού, ότι σε μια πρόταση συνδέθηκαν δύο κλασικά Μπορχικά μοτίβα: το Λαχείο της Βαβυλώνας και οι Ψυχρές Δίκοπες Λεπίδες των Νταήδων του Μπουένος Άιρες».
Η εκδήλωση στο Σπίτι του Πολιτισμού έκλεισε με την απαγγελία ποιημάτων του Χ. Λ. Μπόρχες και του Δημήτρη Καλοκύρη από φοιτήτριες του σεμιναρίου δημιουργικής γραφής της Αγγέλας Καστρινάκη, με τη συνοδεία κιθάρας αλλά και μια σύντομη συζήτηση του κοινού με τον Δημήτρη Καλοκύρη όπου προέκυψε και η πρόταση του συγγραφέα προς τον δήμαρχο Γιώργο Μαρινάκη και τον αντιδήμαρχο Πολιτισμού, Εμμανουήλ Τσάκωνα, οι οποίοι παραβρέθηκαν στην εκδήλωση: «ένας δρόμος, έστω ένα «τυφλό» σοκάκι της πόλης, να ονομαστεί Χόρχε Λουίς Μπόρχες».
Την εκδήλωση συντόνισε ο αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιάννης Δημητρακάκης.
