Από μικρό κοπέλι θυμάμαι την ιστορία – θρύλο που μας μετέφεραν από στόμα σε στόμα οι γονείς μας κι οι παππούδες μας κι αφορούσε τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας στο Αμπελάκι Ρεθύμνης.
Μαθητής στη δεύτερη τάξη του Δημοτικού Σχολείου, θυμάμαι που πηγαίναμε πρωί και μεσημέρι να χτυπήσουμε το σήμαντρο στην αυλή της εκκλησίας για να ειδοποιήσουμε τους χωριανούς μαθητές και μαθήτριες για να έρθουν εγκαίρως στο μάθημα, τότε κάναμε και πρωί κι απόγευμα.
Ακόμη θυμάμαι με πόσο σεβασμό και με πόσο δέος μπαίναμε να προσκυνήσουμε στη χάρη της Παναγίας. Εκεί, μετά από χρόνια, βαφτίστηκε κι η πρώτη μου κόρη.
Όπως πολλές προφορικές μαρτυρίες παλαιότερων χωριανών μας αναφέρουν, όταν έγινε η εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1940, αμέσως επιστρατεύτηκαν οι άνδρες του χωριού μας να πάνε να πολεμήσουν στα βουνά της Ηπείρου για να υπερασπιστούν την ακεραιότητα της Ελλάδας.
Τότε, λέγεται πως πραγματοποιήθηκε μια δέηση στο εικόνισμα της Παναγίας από τον τότε παπά της ενορίας, παρουσία όλων των χωριανών και γράφτηκαν τα ονόματα των στρατιωτών που θα έφευγαν για το μέτωπο του πολέμου.
Φεύγοντας όμως από το Αμπελάκι για να πάνε να παρουσιαστούν, στην περιοχή Λίβαδος, εκεί κοντά που βρίσκεται σήμερα η ταβέρνα «ο Πύργος», συνάντησαν ένα συγχωριανό μας που ήταν παντρεμένος σε ένα χωριό της Γιαλιάς, στον Ασώματο – πριν τον Πλακιά, που πήγαινε κι αυτός στη μάχη.
Μόλις τον είδαν, του ανέφεραν το γεγονός και πως ξέχασαν να τον μνημονεύσουν, μη γράφοντας το όνομά του στη δέηση.
Πράγματι με τη λήξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου τον Απρίλιο του 1941, με την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα, όλοι οι στρατιώτες συγχωριανοί μας επέστρεψαν σώοι στο Αμπελάκι, εκτός από αυτόν που δυστυχώς είχαν λησμονήσει να γράψουν το όνομα του πίσω από το εικόνισμα.
Όλοι τότε θεώρησαν πως η χάρη της Παναγίας προστάτευσε τους συγχωριανούς και αναφέρουν από τότε πως επρόκειτο πράγματι για ένα μεγάλο θαύμα.
Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, είναι έργο που φτιάχτηκε τον Μάιο του 1852 από τον αγιογράφο Εμμανουήλ Διγενάκη και βρίσκεται στον παμπάλαιο ομώνυμο ναό και πολιούχο του Αμπελακιου.
Φανταστείτε τώρα τη χαρά και την έκπληξη μου, όταν πριν λίγες μέρες Μάιο πάλι, με αφορμή τα γυρίσματα μιας παραδοσιακής τηλεοπτικής εκπομπής που αφορούσε το χωριό, ο παπά Μανώλης ο εφημέριος του χωριού, με πήρε από το χέρι και με πήγε στην εκκλησία και μου έδειξε την πρώτη χειροπιαστή απόδειξη πως όντως ο θρύλος, δεν ήταν μόνο μια προφορική παράδοση, αλλά είχε βάση.
Κρατώντας στα χέρια ένα ασημένιο τάμα με χρονολογία 1941, έβλεπα με συγκίνηση τριάντα μια μορφές στρατιωτών κι από κάτω χαραγμένα τα βαφτιστικά ονόματά τους: Κλέων, Γεώργιος, Εμμανουήλ, Ιωάννης, Αντώνιος, Γαβριήλ, Μιχαήλ, Ιωάννης, Γεώργιος, Σπυρίδων, Βασίλης, Αθανάσιος, Θεόδωρος, Εμμανουήλ, Παντελής, Βασίλης, Μάρκος, Ελευθέριος, Αντώνης, Ανδρέας, Νικόλαος, Στυλιανός,, Γεώργιος, Βασίλης, Μιχαήλ, Χαράλαμπος, Ιωάννης, Παναγιώτης, Αργύριος, Ανδρέας, Ιωσήφ.
Το τάμα έχει επάνω ένα δικέφαλο αετό και το σύμβολο του Εν τούτω Νίκα. Προφανώς, υπολογίζοντας από τη χρονολογία επάνω, υποθέτω πως το τάμα έγινε μετά την επιστροφή των πολεμιστών από το μέτωπο μετά τον Απρίλιο του 1941.
Ρωτώντας, γεροντότερους και όχι μόνο, έμαθα πως ο ένας που ξέχασαν να γράψουν ήταν κάποιος Λεντζάκης κι ήταν ο μόνος που σκοτώθηκε στο μέτωπο του πολέμου.
Έτσι επιβεβαιώθηκε, ογδόντα πέντε χρόνια μετά, πλήρως η ρίμα που είχα εμπνευστεί κι είχα συμπεριλάβει το 2001 στο πρώτο μου βιβλίο το με τίτλο: «Μια μαντινάδα μια ιστορία» και αφορούσε το αξιοσημείωτο γεγονός και την χάρη της Παναγίας της Αμπελακιώτισσας:
Μπορεί να είναι σύμπτωση μπορεί κι αλήθεια να ‘ναι
μ’ αυτά δεν τα ξανοίγουνε όσοι την προσκυνάνε.
Δεν ξέρω αν είναι αληθινό και αν θαύμα έχει γίνει,
όμως η πίστη είναι κερί
που ο άνεμος δε σβήνει.
Η Παναγία τ’ Αμπελακιού μεγάλο το όνομά τζη,
στην Αλβανία πρόσεχε
μην πέσουν τα παιδιά τζη.
Τριάντα ένα ονόματα
στο κόνισμα γραμμένα
κι η μαύρη μοίρα θέλησε
και λησμονήσαν ένα.
Κάνε το Παναγία μου
το θαύμα σου και πάλι
να ‘ρθουνε πίσω ζωντανοί
κι η χάρη σου μεγάλη .
Ο ένας εσκοτώθηκε
κι ήρθαν οι άλλοι πίσω,
με τέθοιο θαύμα πώς μπορώ
καντήλι να σου σβήσω.
Μεγάλο θαύμα γίνηκε
και το πιστεύουν ούλοι
γιατί δε μπήκε χωριανός
στου χάρου το μαξούλι.
Για κείνο που σκοτώθηκε δάκρυα μόνο βγάνω
που τ’ όνομα δεν γράψανε στο κόνισμα επάνω.
Η Παναγία σύνδραμε
κι ήρθανε πίσω όλοι
και μπήκε μπρός να μην τσι βρει
τ’ εχθρού κανένα βόλι.
θα ‘θελα Παναγία μου
να ζήσω χρόνια χίλια,
για να ‘ρχομαι στη χάρη σου ν’ ανάβω τα καντήλια.
Μεγαλοπαναγία μου,
δείξε τη δύναμή σου
και τάμα θα σου κάνουμε εμείς, οι χωριανοί σου.
Να φέρεις απ’ την ξενιτιά
τσι χωριανούς μας πάλι
και λάδι θα σου φέρνουμε όλοι οι μικροί μεγάλοι.
Υ.γ. Το Αμπελάκι είναι ένα μικρό, γραφικό και ιστορικό χωριό στον δήμο Ρεθύμνης, που ανήκει στο Δημοτικό διαμέρισμα Καρέ, δεκαπέντε περίπου χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο σε υψόμετρο 520 μέτρων, με ιστορικό παρελθόν, δυναμικό παρόν κι όμορφους ανθρώπους.
Κυριάκος Καραγιώργης
