Το απόγευμα της Κυριακής, στη «σκιά» του Βορίζη, του βουνού που σκεπάζει το Σπήλι, περιπλανηθήκαμε στα «Αντάρτικα Λημέρια», ξεφυλλίζοντας το βιβλίο της ζωής του Αντώνη Πατεράκη, που υπογράφει ο Αντώνης Σανουδάκης.
Απ’ τις Σελινιώτικες Μαδάρες ως τα βουνά του Άη Βασίλη στο Ροδάκινο, ο ανιδιοτελής Χανιώτης οπλαρχηγός που έδρασε με την ομάδα του αρχηγού καπετάν Βασίλη Πατεράκη και των συνεργατών τους, υπήρξε μία μυθιστορηματική προσωπικότητα, που περπάτησε «δυνατά και λεβέντικα» την κρητική γη.
Με τον προσωπικό του αγώνα, στα χαρακώματα της αντίστασης κατά των ναζί και στις κακοτράχαλες στράτες του βίου του, ο Αντώνης Πατεράκης καθίσταται δικαίως ένα διαχρονικό πρότυπο για τις νέες γενιές.
Κι όπως είπε και η κόρη του Ιωάννα, έμπλεη συγκίνησης, εάν το πνεύμα του πατέρα της κυκλοφορούσε προχθές το βράδυ κάπου ανάμεσα στον κόσμο που γέμισε τον κεντρικό δρόμο του Σπηλίου, εκείνος με την «ιδιαίτερη ευγένεια» που τον διέκρινε «θα ευχαριστούσε έναν-έναν ξεχωριστά».
Το νέο βιβλίο του Αντώνη Σανουδάκη «Αντώνης Ι. Πατεράκης Οπλαρχηγός Σελίνου – Αντάρτικα Λημέρια» παρουσίασαν η γνωστή δημοσιογράφος Βίκυ Φλέσσα και ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης. Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος Πολιτισμού στον δήμο Αγίου Βασιλείου Γιάννης Χαραλαμπάκης. Τη μνήμη και την παρακαταθήκη του Αντώνη Πατεράκη τίμησαν με την παρουσία τους αρχές του Ρεθύμνου και των Χανίων.
«Ο Καλός Σαμαρείτης» του Ευαγγελίου
«Αυτό το οποίο μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση είναι η γάργαρη αφήγηση του καπετάν Αντώνη Πατεράκη, ο τρόπος με τον οποίο μετέφερε ο κ. Σανουδάκης αυτή την προφορική αφήγηση. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μία μικροϊστορία, η οποία εάν κάποιος διατρέξει τις σελίδες του βιβλίου καταλαβαίνει πόσο χρήσιμη είναι» είπε στα «Ρ.Ν.» η δημοσιογράφος Βίκυ Φλέσσα, αναλύοντας τη χρησιμότητα της μικροϊστορίας: «Αυτό το παράδειγμα αυτοθυσίας και ήθους το οποίο αποπνέει το βιβλίο είναι κατά τη γνώμη μου η «καύσιμος ύλη» για το μέλλον: μας διδάσκει πώς γινόμαστε ανθεκτικοί. Δίνει, δηλαδή, ένα αίσθημα ευφορίας και αισιοδοξίας, γιατί σκέφτεσαι ότι αυτός ο άνθρωπος που έφυγε από τη ζωή πριν από μερικά χρόνια, έζησε όλα αυτά τα οποία φαίνονται σχεδόν μυθιστορηματικά».
Σύμφωνα με την κ. Φλέσσα, η ζωή του Αντώνη Πατεράκη «θα μπορούσε να γίνει ταινία». Παρομοίασε, μάλιστα, τον Χανιώτη οπλαρχηγό με τον Καλό Σαμαρείτη από το Ευαγγέλιο του Λουκά: «Ο Πατεράκης έδωσε τα νιάτα του, έδωσε την περιουσία του, έδωσε το αίμα του και δεν πήρε τίποτε! Αυτό είναι ένα μάθημα πατριωτισμού, αλληλεγγύης και χριστιανικού ήθους παράλληλα. Ο πατριωτισμός συνάδει με τον χριστιανισμό, όταν δεν συναντώνται στα άκρα. Θέλει πολύ μεγάλη προσοχή – πάρα πολύ μεγάλη προσοχή, γιατί αυτό που συνδέει η εκλεκτική συγγένεια και το κοινό υπόβαθρο του πατριωτισμού και του χριστιανισμού, είναι η άδολη προσφορά. Είναι αυτό το οποίο δίνεις και δεν περιμένεις να λάβεις. Είναι αυτό που μαθαίνουμε στην παραβολή του Καλού Σαμαρείτη, ο οποίος τι κάνει: πηγαίνει στο πανδοχείο, αφήνει τον ημιθανή Ιουδαίο, πληρώνει τον πανδοχέα και φεύγει. Και δεν ζητάει ούτε «ευχαριστώ». Κάτι τέτοιο είναι και ο Πατεράκης» εξήγησε η γνωστή δημοσιογράφος.
Η κ. Φλέσσα επαίνεσε ιδιαίτερα τη δουλειά του Αντώνη Σανουδάκη: «Διαβάζοντας αυτές τις ιστορίες, πώς έπεσε σε ένα τεράστιο χωνί – πηγάδι μαζί με ημιθανείς Γερμανούς, πώς κατάφερε να ανέβει επάνω με τη βοήθεια ενός Νεοζηλανδού, πώς ταξίδεψε στη Μέση Ανατολή, πώς ο αδελφός του συμμετείχε στην απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, όλα αυτά για πολλούς και πολλές από εμάς που ανήκουμε σε νεότερες γενιές φοβούμαι ότι είναι άγνωστα. Οπότε, είναι χρήσιμη και είναι πολύ ωφέλιμη η προσφορά του κ. Σανουδάκη να φέρει στην επιφάνεια τέτοιες προσωπικότητες, ανιδιοτελείς, που είναι ολοφάνερο ότι δεν ζήτησαν τίποτε».
Συναίνεσε και με την άποψη που διατύπωσε ο συγγραφέας, ότι ο ήρωας του βιβλίου του ήταν μία «μακρυγιαννική προσωπικότητα»: «Είναι πράγματι μακρυγιαννική η αφήγησή του. Αντιλαμβάνεσαι ότι είναι ένας άδολος πατριώτης ο Πατεράκης, όπως κι όλη του η οικογένεια. Είχε αλληλεγγύη, ενωτικό πνεύμα – είναι πολύ σημαντικό ότι δεν σκότωσε Έλληνα. Δεν ενεπλάκη στον εμφύλιο που δυστυχώς ακολούθησε. Σε αυτό το «ζιζάνιο» του διχασμού είπε «όχι»«. Μιλώντας με τον γιο του, τον εισαγγελέα Γιώργο Πατεράκη, μου εξομολογήθηκε ότι στο τέλος της ζωής του είχε άχθος ψυχικό και άλγος γιατί σκότωσε Γερμανούς. Αυτό κι αν δεν είναι χριστιανικό! Αισθανόταν, δηλαδή, ότι είχε αφαιρέσει ζωές, ακόμη κι αν αυτές οι ζωές ήταν να πω δυνατό, να πω επιβεβλημένο να αφαιρεθούν σε περίοδο πολέμου. Ο στρατιώτης, αυτό είναι το καθήκον του, αυτό πρέπει να πράξει για να διαφυλάξει τη χώρα του, την οικογένειά του, τα κεκτημένα του. Κι όμως, ακόμα και για τους εχθρούς, ο Πατεράκης αισθανόταν τύψεις λίγο πριν πεθάνει. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το πιστώσουμε στον άνθρωπο. Δεν ήταν μόνο πατριώτης, ήταν και χριστιανός».
«Να αντιστεκόμαστε στον κατακτητή και να παλεύουμε για την ελευθερία του λαού μας»
Την προσωπικότητα του Αντώνη Πατεράκη «σκιαγράφησε» ο καθηγητής του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης: «Πρόκειται για έναν άνθρωπο γέννημα – θρέμμα ενός ορεσίβιου χωριού, κτηνοτρόφος, με τα πρόβατά του κ.λπ., ο οποίος ξαφνικά βρέθηκε στη δίνη ενός παγκόσμιου Πολέμου, μετέχοντας σε αυτόν. Δίνει τα πάντα σε αυτόν – σωστή πλευρά της Ιστορίας, λάθος πλευρά της Ιστορίας, η σωστή του έτυχε: τους Γερμανούς κατακτητές πολεμούσε, μαζί με άλλους αγωνιστές, μαζί με ολόκληρη την Κρήτη. Είναι ένα από τα πρόσωπα που αγωνίστηκαν για να ζει αυτός ο τόπος ελεύθερος. Είναι μία οικογένεια που λειτουργεί σαν αρματολή τον καιρό του 1821. Από αυτή του τη θέση μετέχει στον αγώνα. Την πρώτη στιγμή που συμβαίνει, παίρνει τη σωστή απόφαση. Παίρνει τους ανθρώπους του, δεκαπέντε νοματαίους από το χωριό, και πάνε στη Μάχη της Κρήτης. Δηλαδή, δεν διστάζει. Σε αυτό το ζήτημα είναι αυτόματος. Από εκεί και πέρα, η όλη του καριέρα είναι μία συναρπαστική ιστορία».
Ποιο είναι το επιμύθιο εκείνης της εποχής; «Να αντιστεκόμαστε στον κατακτητή και να παλεύουμε για την ελευθερία του λαού μας» απαντά ο κ. Μαργαρίτης. «Ο πατριωτισμός τότε έπρεπε να αποδειχθεί εμπράκτως. Κι αυτό είναι η τεράστια διαφορά από σήμερα, όπου όλοι είναι πατριώτες».
Μια «μακρυγιαννική» προσωπικότητα
Ο συγγραφέας Αντώνης Σανουδάκης είπε για τον ήρωα του βιβλίου του: «Ο Αντώνης Πατεράκης είναι μία ωραία φυσιογνωμία. Πήρε μέρος σε αρκετές μάχες στο Σέλινο. Σήκωσε – η οικογένειά του – τις μάχες του Κουστογεράκου, της Αχλάδας, στο Βαφέ, στην Παναγιά. Σε όλες τις μάχες που έγιναν στα Χανιά, πήρε μέρος. Ο άνθρωπος αυτός έχει δύο χαρακτηριστικά: Το ένα είναι το μακρυγιαννικό ύφος που έχει στα απομνημονεύματά του. Και μάλιστα, ενώ εκείνος έχασε όλη τους την περιουσία και δεν ζήτησε ποτέ τίποτα, κι έχει μία γλώσσα πραγματικά μακρυγιαννική. Θα έλεγα ότι είναι καλύτερος κι από τον Μακρυγιάννη, γιατί ο Μακρυγιάννης πήρε βαθμούς, πήρε μισθούς, πήρε χωράφι – οικόπεδα κ.λπ., ενώ αυτός δεν ζήτησε ποτέ και τίποτα από το ελληνικό κράτος. Έγινε εσωτερικός μετανάστης στην πόλη των Χανίων, για να σπουδάσει τα παιδιά του, επειδή τα πρόβατά τους – 1.200 πρόβατα είχαν – τα έδωσαν όλα για τον αγώνα. Το δεύτερο σημείο του λόγου του είναι ότι με τις εντυπώσεις του από τη Μέση Ανατολή – γιατί πήγε και στη Μέση Ανατολή – το γλωσσικό του ύφος, νομίζεις ότι διαβάζεις ποίηση του Σεφέρη για τα ίδια τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής. Έχει δηλαδή έναν εξαιρετικό λόγο. Έχει έναν ρεαλισμό, αλλά με μία γλώσσα εξαιρετική που παρουσιάζει την εικόνα του ελληνισμού στη Μέση Ανατολή».
Η αντιπεριφερειάρχης Μαίρη Λιονή μετέφερε τον χαιρετισμό του περιφερειάρχη Σταύρου Αρναουτάκη, καθώς και όλου του Περιφερειακού συμβουλίου.
«Βραδιές σαν την αποψινή (σ.σ προχθεσινοβραδινή) αφήνουν στους νέους ανθρώπους μία μεγάλη παρακαταθήκη: Ανθρώπων αγωνιστών, οι οποίοι δεν δίστασαν να θυσιάσουν τα πάντα για την πατρίδα, χωρίς να ζητήσουν τίποτα απ’ αυτή. Ένας από αυτούς τους αγωνιστές είναι και ο Αντώνης Πατεράκης, ο οποίος αγωνίστηκε με την αντάρτικη ψυχή του και στα σελινιώτικα βουνά και στο Ροδάκινο, πήγε στη συνέχεια στη βόρεια Αφρική, κι όταν γύρισε πάμπτωχος πια – είχε χάσει και την περιουσία του – δεν ζήτησε τίποτα από την πατρίδα για ανταπόδοση των θυσιών του. Απεναντίας, πολέμησε μετά στη βιοπάλη της ζωής για αναστήσει την οικογένειά του και τα παιδιά του. Τα παιδιά του και οι απόγονοί του πρέπει να είναι πολύ περήφανοι για την παρακαταθήκη και την ηθική περιουσία που τους άφησε ο πατέρας τους» ανέφερε η κ. Λιονή.
Ο αντιπεριφερειάρχης Χανίων Νίκος Καλογερής σχολίασε: «Οι αληθινοί ήρωες τιμώνται παντού: Δεν έχουν σύνορα και όρια! Πόσο μάλλον, όταν η ομάδα του Πατεράκη έφτασε μέχρι τα βουνά του Άη Βασίλη, στο Ροδάκινο, κάνοντάς μας όλους υπερήφανους».
Ο δήμαρχος Αγίου Βασιλείου Γιάννης Ταταράκης χαρακτήρισε τον Αντώνη Πατεράκη «Φωτεινό παράδειγμα αγωνιστικότητας, θάρρους και αντίστασης στον ξένο κατακτητή». Όπως σημείωσε, ο Χανιώτης οπλαρχηγός «με τον ανιδιοτελή αγώνα του στην Αντίσταση και τον προσωπικό του αγώνα καθίσταται διαχρονικό πρότυπο ζωής. Στην πορεία της ζωής του δεν κέρδισε θέσεις και αξιώματα. Τιμήθηκε όμως για τις εξαιρετικές υπηρεσίες του στην πατρίδα, καθώς αναγνωρίστηκε η προσφορά του στον αγώνα. Απέκτησε αναρίθμητους φίλους, αλλά κυρίως κατάφερε έχοντας στο πλευρό τη σύζυγό του, να δει την πρόοδο των άξιων τέκνων του, για τα οποία ήταν περήφανος. Οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν φωτεινά παραδείγματα για τις νέες γενιές των Κρητικών. Αυτές οι δράσεις των προγόνων μας, θα πρέπει να σηματοδοτούν την πορεία μας».
Ο δήμαρχος Καντάνου Σελίνου Αντώνης Περράκης υποκλίθηκε στην πορεία του Αντώνη Πατεράκη, τονίζοντας ότι «Είναι ιδιαίτερη τιμή για εμάς το βιβλίο αυτό. Ο συγγραφέας, αθόρυβος ζηλωτής της προφορικής παράδοσης του τόπου, συλλέκτης σπάνιου φωτογραφικού υλικού, μέσα από ένα μεστό, άμεσο και κατανοητό λόγο αναβιώνει σχεδόν κινηματογραφικά τη δράση της ομάδας των Πατεράκηδων, καθώς και τον τρόπο ζωής τους: Τη συνεργασία με τους συμμάχους, τις μάχες στο Κουστογέρακο, στην Αχλάδα αλλά και την προσωπική δράση του Αντώνη Πατεράκη, τόσο κατά τη διάρκεια του αγώνα, όσο και μετά».
Για τον πατέρα της μίλησε γεμάτη συγκίνηση η κ. Ιωάννα Πατεράκη: «Για εμάς ήταν ένας αυθεντικός Κρητικός, με αρχές, αξίες, ιδανικά για τα οποία αγωνίστηκε στη ζωή του με αυταπάρνηση. Ήταν λεβέντης, ήταν ατρόμητος, ήταν φιλόξενος και μερακλής με ιδιαίτερα ανεπτυγμένες τις αρχές της τιμιότητας, της ειλικρίνειας και της δικαιοσύνης. Έκανε πάνω από 100 κουμπαριές. Έκανε πάρα πολλούς φίλους. Περπάτησε την κρητική γη δυνατά και λεβέντικα. Άφησε πίσω του μία μεγάλη κληρονομιά: Έναν ανεκτίμητο πλούτο που αποτιμάται σε μνήμες, εικόνες, σε συναισθήματα, αρχές, αξίες και ιδανικά που κατάφερε να μεταλαμπαδεύσει στους οικείους του, τελείως αβίαστα. Αν υπάρχει άλλη ζωή, το πνεύμα του πατέρα μου θα κυκλοφορεί κάπου ανάμεσα σε όλο τον κόσμο εδώ, και με την ιδιαίτερη ευγένεια που τον διέκρινε θα ευχαριστούσε έναν-έναν ξεχωριστά».
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την απαγγελία μαντινάδας – ρίμας από τον μαντιναδολόγο Γεώργιο Σηφάκη (Σιμισακογιώργης) και την ερμηνεία ριζίτικου τραγουδιού από τον δημοφιλή καλλιτέχνη Μανώλη Κονταρό.
