Πηνελόπη και Αντιγόνη: Γυναίκες προς μίμηση

Με αφορμή τη φετινή Ημέρα της Γυναίκας, 8 του Μάρτη, θα θέλαμε να σταθούμε, με λίγα λόγια για την καθεμιά, σε δύο γυναίκες της Ελληνικής Μυθολογίας οι οποίες έμειναν ως παραδείγματα προς μίμηση για τις κατοπινές τους γενιές. Βέβαια, θα τις παρουσιάσουμε και θα ελέγξουμε το ρόλο τους έχοντας αποκλειστικά υπόψη τις δικές τους χωροχρονικές συνθήκες και το ιδεολογικό «περιβάλλον» της εποχής τους και όχι τα δικά μας χρόνια.

Θα ξεκινήσουμε με την Πηνελόπη, την κόρη του Ικαρίου, η οποία έγινε γυναίκα του βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα. Όταν ο άνδρας της έφυγε για τον Τρωικό πόλεμο και την άφησε μόνη με ένα μικρό παιδί, εκείνη έμεινε πιστή στους γαμήλιους όρκους της. Μολονότι επί χρόνια την πολιορκούσαν για να την νυμφευθούν πολυάριθμοι μνηστήρες, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί και μέσα στο παλάτι της και λεηλατούσαν το βίος του, η Πηνελόπη με άμεμπτο χαρακτήρα και σημαντικά ψυχικά αποθέματα δεν ενέδωσε, αλλά αφοσιωμένη σύζυγος και συνετή μάνα περίμενε το γυρισμό του Οδυσσέα, ανατρέφοντας το γιο τους, Τηλέμαχο.  Για την Πηνελόπη, το ήθος και τις πράξεις της αντλούμε μαρτυρίες από την «Οδύσσεια» του Ομήρου.

Ακολούθως, θα ασχοληθούμε με την Αντιγόνη, τη μια από τις θυγατέρες του Οιδίποδα, του πολύπαθου βασιλιά της Θήβας, όπως μας εμφανίζεται στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή και  όχι στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ». Η Αντιγόνη, λοιπόν, αψηφά τους γραπτούς κανόνες του εφήμερου και θνητού άρχοντα, με τους οποίους ο Κρέων, αυταρχικός και αλαζόνας, επιζητεί να σταθεροποιήσει την εξουσία του. Η ηρωΐδα διαλέγει να πάρει το μέρος των άγραφων νόμων, οι οποίοι λειτουργούν ως συνεκτικός κρίκος των μελών των ανθρωπωκοινωνιών. Η Αντιγόνη δεν είναι μια υποταγμένη στη μοίρα της ανθρώπινη ύπαρξη, αλλά διαπράττει ένα ασήμαντο στο πέρασμα των χρόνων για τον ανθρώπινο νου και τρόπο ζωής νομικό παράπτωμα, παρακούει τις διαταγές του τωρινού βασιλιά· στην πραγματικότητα, όμως, δρώντας όπως έδρασε και μη μένοντας απαθής και αδρανής,  απέτρεψε ένα μεγάλο διαχρονικής ισχύος ηθικό παράπτωμα, τη μη ταφή και κατά συνέπεια την ασέβεια σε νεκρό. Απέναντι από την Αντιγόνη στέκεται ο Κρέων, ο οποίος δε λογαριάζει το πατροπαράδοτο ηθικό δίκαιο, αλλά αναζητεί εις μάτην θεμέλια για την εξουσία του σε εφήμερα διατάγματα και προσπαθεί να την εδραιώσει επιβάλλοντας ποινές σε όσους δεν πειθαρχούν στους νόμους του, οι οποίοι, όμως, όπως κάθε γραφτός νόμος, είναι πεπρωμένο να έχουν πρόσκαιρη ισχύ και δύναμη. Κατόπιν τούτων, η Αντιγόνη, στο φερώνυμο δράμα του Σοφοκλή,  είναι, αν και χάνει τη ζωή της, η νικήτρια με τις αιώνιας ισχύος και ακατάλυτες αρχές και αξίες που πρεσβεύει και τις συναφείς με αυτές πράξεις της.