Του ΣΤΕΛΙΟΥ ΧΙΩΤΑΚΗ*
Ο σημερινός πρόεδρος του Σύριζα δεν είναι ουρανοκατέβατος. Ενώ υπήρχαν έμπειρα και δοκιμασμένα στελέχη για τη θέση προέδρου, η «γραμμή» για την υποψηφιότητα και την εκλογή τού (πολιτικά άπειρου και με θολό βιογραφικό) κ. Κασσελάκη αποτελεί «παράδοξο προς αποφυγή» για όλα τα κόμματα. Η πολιτική δεν γίνεται με επικοινωνιακά τερτίπια και την προβολή ενός επιτηδευμένου τρόπου ζωής (life style).
Ήδη από τη βραδιά της εκλογής του, ενώ οι δημοσιογράφοι περίμεναν τις πρώτες πολιτικές δηλώσεις στο ρόλο του ως προέδρου, ο μόλις εκλεγείς, μετά τα στερεότυπα επικοινωνιακά εφέ, αντί να αρθρώσει ο ίδιος πολιτικό λόγο έστρεψε το μικρόφωνο προς το κοινό, σαν να ήθελε να κάνουν οι οπαδοί του τις προγραμματικές δηλώσεις. Θα σχολιάσω την κίνηση αυτή, η οποία είναι από τότε δηλωτική ως προς το πώς προσλαμβάνει και βλέπει ο ίδιος την πολιτική: σαν να ήταν ο ίδιος η «φωνή των πολιτών»!
Άλλο να ακούς – άμεσα και αδιαμεσολάβητα – τους πολίτες και άλλο να καμώνεσαι πως διαμορφώνεις το πολιτικό πρόγραμμα του κόμματος από τις ακατέργαστες και μεταξύ τους αλληλοσυγκρουόμενες, υποκειμενικές επιθυμίες των ψηφοφόρων. Αυτό θα δημιουργούσε χάος και πιθανή σύγκρουση όλων εναντίον όλων. Είναι γνωστό πως αν ρωτήσουμε για ένα συγκεκριμένο πολιτικό θέμα 100 άτομα, ακόμη και από τα μέλη του ίδιου κόμματος ή επαγγελματικού κλάδου, το πιθανότερο είναι πώς οι γνώμες και πεποιθήσεις τους θα είναι σε πολλά σημεία διαφορετικές, αφού αποτυπώνουν συνήθως το προσωπικό συμφέρον και την υποκειμενική σκοπιά ενός εκάστου. Για παράδειγμα, όσο κι αν υπάρχουν κοινές αφετηρίες και πηγές προβλημάτων στην αγροτική οικονομία και την ύπαιθρο, συγχρόνως όμως βλέπουμε σημαντικές διαφορές και αντιφατικές τάσεις στα συμφέροντα π.χ. των καλλιεργητών από εκείνα των κτηνοτρόφων ή των μελισσοκόμων: Τα πολλά φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα είναι επικίνδυνος εχθρός για τους μελισσοκόμους και τους καταναλωτές αγροτικών προϊόντων, αλλά αποτελούν μια βολική λύση για τους καλλιεργητές. Ακόμη, υπάρχουν αγρότες που επιθυμούν να πουλήσουν τα χτήματά τους και γι αυτό θέλουν μια κατακόρυφη άνοδο των τιμών της γης. Ακριβώς αντίθετα συμφέροντα έχουν όσοι θέλουν να αγοράσουν γη για να την μετατρέψουν σε καλλιεργήσιμη ή για να την μισθώσουν. Όταν λοιπόν αναφερόμαστε στα συμφέροντα της αγροτικής οικονομίας, η σκέψη μας δεν πάει μόνο στα υλικά συμφέροντα των γεωργοκτηνοτρόφων και άλλων αγροτών, αλλά και στα εντελώς διαφορετικά συμφέροντα και τις αξίες με τις οποίες συσχετίζουν οι καταναλωτές την αγροτική παραγωγή, όπως π.χ. το ενδιαφέρον για φθηνή και συγχρόνως ποιοτικά καλή διατροφή – κάτι που δεν συμπίπτει πάντα με τα συμφέροντα των γεωργοκτηνοτρόφων. Στο σημείο αυτό ανακύπτουν και άλλες συγκρούσεις συμφερόντων και ιδεατών αξιών, όπως π.χ. ανάμεσα στην πόλη και την ύπαιθρο, ή ανάμεσα στις τωρινές και τις μελλοντικές γενιές. Οι φωνές των πολιτών δεν εκφράζουν λοιπόν, πάντα, κάτι το ενιαίο…
Σε αντίθεση προς την άμεση δημοψηφισματική δημοκρατία, στην αντιπροσωπευτική και κοινοβουλευτική δημοκρατία τα κόμματα και οι κυβερνήσεις έχουν τη θεσμική και τυπική δυνατότητα να βλέπουν με κάποια αποστασιοποίηση τα πολιτικά θέματα και να επιδιώκουν συμβιβασμούς και μιαν εξισορρόπηση των διαφορετικών και αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων, όπως π.χ. μεταξύ παραγωγών, εμπόρων και καταναλωτών, μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, αγοράς και κοινωνίας, παρόντος και μέλλοντος…
Οι διαφοροποιήσεις αυτές μπορεί να είναι ψιλά γράμματα για τον κ. Κασσελάκη, ωστόσο: Από τη σκοπιά αυτή, οι αδιαμεσολάβητες σχέσεις που θέλει να καλλιεργεί με τους ψηφοφόρους φαίνονται λαϊκιστική προπαγάνδα. Λαϊκισμός είναι επίσης και το σχέδιό του να ετοιμάσει το πρόγραμμα του Σύριζα, κυρίως όχι σε συνεργασία με τα θεσμικά όργανα, αλλά με μερικούς επιστήμονες που επιλέγει ο ίδιος. Η επιστήμη, αυτή καθαυτή, δεν έχει κοινωνικές ευαισθησίες, ούτε συμφέροντα και αντιζηλίες, όπως οι άνθρωποι: Η ίδια χρησιμοποιείται μόνο ως μέσον για δεδομένους σκοπούς και με την ιδιότητά της αυτή μπορεί να μας βοηθά στο να πλησιάζουμε τους πολιτικούς στόχους μας. Αν η επιστήμη μπορούσε να μας λέει τι πρέπει να κάνουμε, τότε δεν θα χρειαζόμασταν κόμματα, κοινοβούλιο και πολιτική, αλλά θα ορίζαμε απλώς μιαν «επιτροπή σοφών» ή την «τεχνητή νοημοσύνη» για να μας κυβερνά.
* Ο Στέλιος Χιωτάκης, ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου Κρήτης
