Από τα ζευγάρια που διακρίνονταν στην τοπική κοινωνία μας ήταν πάντα ο Μανός Αστρινός και η Πόπη Τσάκωνα.
Αυτόφωτοι και οι δυο λειτουργούσαν δυναμικά και παραγωγικά καθένας στον τομέα του. Είχαν όμως από νωρίς καταξιωθεί στη συνείδηση των Ρεθεμνιωτών με τα έργα και τις ημέρες τους.
Ο Μανός Αστρινός ήταν από τις εμβληματικές μορφές της πόλης και απόλυτα ταυτισμένος με το δήμο Ρεθύμνου. Ψηλός, ευθυτενής, φυσιογνωμία που καθρέφτιζε την παραδοσιακή αρχοντιά, ήταν από τους επιφανέστερους της πόλης. Ανεκτίμητη εμπειρία η συνεργασία μαζί του, απέραντη ευτυχία η αίσθηση πως σε θεωρούσε φίλο. Λακωνικός και απόλυτα συγκεκριμένος στη διατύπωση της σκέψης του, ήξερε σε μια φράση να κλείνει πολλά νοήματα.
Θυμάμαι με πόσο θαυμασμό τον παρακολουθούσα όταν ετοίμαζε μια εκδήλωση όπου είχαμε να περιμένουμε ανάληψη κάποιου καθήκοντος. Με πόση μαεστρία συντόνιζε, με πόση άνεση χειριζόταν το αυστηρό πρωτόκολλο και πόσο επέμενε στην τελειότητα.
Έργα τέχνης κάθε του πρόγραμμα είτε αφορούσε εκδήλωση της Περιηγητικής, είτε του Ωδείου, είτε του Αναγεννησιακού Φεστιβάλ είτε της Συμφωνικής Ορχήστρας. Σε κάθε πρόβα της χορωδίας περίμενε στην πόρτα του Ωδείου κάθε χορωδό να του δώσει τον φάκελο με τις πάρτες απόλυτα τακτοποιημένες. Είχε πάθος με τη διαδικασία αυτή ο αξέχαστος Μανός. Με δικά του έξοδα – ήταν ο καλύτερος πελάτης των βιβλιοπωλείων – προμηθευόταν φακέλους και ψηλά ντοσιέ. Σ’ αυτά τακτοποιούσε με τάξη και μεθοδικότητα πότε αρχειακό υλικό, πότε σημειώσεις για να ερευνήσει κάποιο θέμα. Και πόσο πολύτιμος φίλος και συμπαραστάτης στάθηκε στον Μπάμπη Πραματευτάκη όταν ο μεγάλος μας συνθέτης μοιραζόταν μαζί του κάθε του μεγαλεπήβολο σχέδιο για να ψηλώσει περισσότερο ο πήχης στο πολιτιστικό γίγνεσθαι του Ρεθύμνου.
Κάθε καλοκαίρι εκεί στη γωνιά του στον δήμο περίμενε να συναντήσει απόδημους Ρεθεμνιώτες. Κι είχε πάντα να τους δείξει παλιές φωτογραφίες που είχε εξασφαλίσει και να ζητήσει τη βοήθειά τους στην αναγνώριση προσώπων, προκειμένου να ολοκληρώσει τις λίστες που αριθμητικά σημείωνε τα πρόσωπα. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις ξάφνιαζε ευχάριστα πολλές οικογένειες παλιών Ρεθεμνιωτών παραδίδοντάς τους ένα πλήρες φάκελο με το γενεαλογικό τους δέντρο.
Ήταν φαινόμενο αυτός ο άνθρωπος τελικά. Και δεν μας έκανε καμιά εντύπωση όταν του εμπιστεύονταν οικογένειες πολύτιμα οικογενειακά κειμήλια και αρχεία για να τα μελετήσει. Τυπικός τα επέστρεφε στην ώρα τους έχοντας στο μεταξύ βάλει και την προσωπική του πινελιά στην αξιοποίησή τους.
Είχε όμως και εξαιρετικές καταβολές.Πατέρας του ήταν ο επιφανής Ρεθεμνιώτης Γεώργιος Αστρινός δικηγόρος.
Από το αφιέρωμα που του είχαμε κάνει πριν από χρόνια να θυμίσουμε πως ήταν άνθρωπος απόλυτος στα θέματα σεβασμού των ηθικών αξιών και φίλος πολύτιμος στις παρέες που ζωντάνευε με το αστείρευτο χιούμορ του.Είχε πλήρη συνείδηση των ορίων ευπρέπειας και για τον λόγο αυτό ήταν περιζήτητος και αγαπητός ιδιαίτερα.Με το πτυχίο του δικηγόρου διορίζεται το 1929 στο Ειρηνοδικείο Κομοτηνής.
Η πόλη αυτή της Ανατολικής Θράκης που μόλις έχει απελευθερωθεί, παρουσιάζει μια άθλια εικόνα. Ο Αστρινός αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην αντιμετώπιση θεμάτων, που άλλοτε ο ζυγός έγερνε υπέρ των ισχυρών χωρίς δεύτερη συζήτηση. Ο αγνός Ρεθεμνιώτης έχοντας έντονο το αίσθημα του δικαίου δεν το επέτρεπε αυτό. Έτσι κάτω από άθλιες συνθήκες επιτελούσε το καθήκον του με μόνη ικανοποίηση ότι έβαζε ένα λιθαράκι για να γίνει η κοινωνία πιο δίκαιη, πιο ανθρώπινη.
Άνθρωπος ασυμβίβαστος όμως δεν διστάζει να παραιτηθεί και να ασχοληθεί με το εμπόριο, ακολουθώντας τα ίχνη του πατέρα του. Κι εδώ όμως δεν στάθηκε τυχερός. Η αγορά δεν ήταν όπως στην εποχή του πατέρα του, που και ο λόγος ήταν συμβόλαιο και ήταν αδιανόητο για τον Ρεθεμνιώτη έμπορο, να βγάλει κακό όνομα στον τόπο, χάριν του κέρδους. Κι όπως δεν ήταν μαθημένος στις κομπίνες του κακού εμπορίου, γρήγορα είδε τα κεφάλαιά του να μεταπηδούν σε ξένα χέρια.
Αναγκάστηκε τότε να ζητήσει διορισμό σε δημόσια υπηρεσία, συγγενή με τη δικαστική που ήταν πριν. Εκεί έκανε τη δουλειά του με τρόπο υποδειγματικό.
Πολλές φορές ο Γεώργιος αδικήθηκε στη ζωή του, από ανθρώπους που δεν μπορούσαν να αντέξουν το ψυχικό του μεγαλείο. Εκείνος όμως είχε πάντα ένα λόγο συμπαθείας για τον καθένα, αδιαφορώντας αν τον είχε βλάψει ή τον είχε πικράνει.
Ο Γεώργιος Αστρινός δεν είχε μόνο ενδιαφέρον για το λειτούργημά του. Άριστος γνώστης της Γαλλικής, με βαθειά λογοτεχνική παιδεία, ασχολήθηκε και με τη μετάφραση κειμένων αλλά και με την αρθρογραφία. Βρίσκουμε εξαιρετικά κείμενα στο «Βήμα» Ρεθύμνου με το γενικό τίτλο «Σημειώματα του Ρεθεμνιώτη». Είτε έγραφε διηγήσεις, είτε σκέψεις, είτε στοχασμούς τα κείμενά του ήταν προσεγμένα, ομορφογραμμένα με παρατηρητικότητα και χιούμορ.
Η σπάνια εγκυκλοπαιδική του μόρφωση, με την έμφυτη χάρη που είχε στην αφήγηση τον έκαναν να κυριαρχεί σε κάθε παρέα γιατί μπορούσε να κρατήσει ανεπανάληπτη συντροφιά χωρίς να πλήξει κανένας από τη παρέα.
Είχε ένα σπάνιο χιούμορ και δεν δίσταζε ακόμα και να αυτοσαρκάζεται όταν η διήγηση το απαιτούσε, προκαλώντας χείμαρρο γέλιου στους ακροατές του.
Με την εξαιρετική του σύζυγο δημιούργησαν μια υπέροχη οικογένεια με δύο χαρισματικά παιδιά που τον έκαναν πάντα περήφανο. Κι εκείνος φρόντισε να τους δώσει όσα περισσότερα εφόδια μπορούσε για να τα αποκαταστήσει κοινωνικά. Κατάφερε χωρίς διάθεση υπερβολής να προσφέρει στην τοπική κοινωνία δυο σπάνια σε ήθος και ευγένεια μέλη, που οι πάντες τα περιέβαλαν με αγάπη και εκτίμηση.
Ο πρώτος επιστημονικός συνεργάτης του δήμου
Ο Μανός γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου του 1928. Με την αδελφή του Ρίτσα πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια στο Πέραμα όπου υπηρέτησε ο πατέρας του ως υποθηκοφύλακας. Εκεί τελείωσε το δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια ήρθε στο Ρέθυμνο και φοίτησε στο τότε 8τάξιο γυμνάσιο Αρρένων, από το Πρακτικό τμήμα του οποίου αποφοίτησε. Φιλομαθής και εργατικός, παρόλα τα δύσκολα χρόνια, εισάγεται μετά από πανελλήνιες εξετάσεις, στην τότε Ανωτάτη σχολή Πολιτικών Επιστημών, στο σημερινό δηλαδή Πάντειο πανεπιστήμιο.
Το 1952 αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του και να υπηρετήσει για τρία ολόκληρα χρόνια στον στρατό, ως έφεδρος αξιωματικός του ΣΕΜ. Στο διάστημα αυτό είχε την ατυχία να χάσει τον πατέρα του, τον Ιούνιο του 1955. Μετά το τέλος της θητείας του και της ολοκλήρωσης των σπουδών του, ήρθε στο Ρέθυμνο και το 1956 διορίστηκε στον δήμο Ρεθύμνης, επί δημαρχίας του γιατρού Στυλιανού Ψυχουντάκη.
Ήταν ο πρώτος πτυχιούχος υπάλληλος που στελέχωνε τον δήμο. Κι ήταν επόμενο να του ανατεθούν υψηλά καθήκοντα που αν και νέος κατάφερε να τα φέρει σε πέρας με μεγάλη επιτυχία.
Κι ήρθε η μεγάλη στιγμή της ζωής του να προσέξει μια Ρεθεμνιωτοπούλα από τις δημοφιλέστερες της πόλης. Πανέμορφη, λογιότατη, δραστήρια ήταν η ευλογία για δημιουργία οικογένειας. Και το 1958 ένωσε σε κλίμα μεγάλης ευτυχίας τη ζωή του με την Πόπη Τσάκωνα.
Πόπη Τσάκωνα, μια δυναμική γυναίκα
Αν ο Μανός ήταν ό,τι περιγράψαμε πόσα περισσότερα θα έπρεπε να αναφέρουμε για την Πόπη την πασίγνωστη και αξιαγάπητη Ποπούλα μας.
Σπάνια με τέτοιο υποκοριστικό έβλεπες γυναίκα με τόσο δυναμισμό.
Μόλις είχα έρθει στο Ρέθυμνο κι ήταν από τις αγαπημένες μου γωνιές το βιβλιοπωλείο του αξέχαστου Θεμιστοκλή Ρεράκη.
Πόσες και πόσες προσωπικότητες συναντούσα εκεί.
Ένα απόγευμα περιμένοντας να πληρώσω το βιβλίο που είχα επιλέξει πρόσεξα μια ψηλή πανέμορφη κυρία που ομολογώ ότι περισσότερο με θάμπωσε το πλούσιο λεξιλόγιό της. Μιλούσε τόσο όμορφα που δεν άντεξα στον πειρασμό να ρωτήσω μετά γι’ αυτήν. Κι έμαθα πως ήταν κόρη του περίφημου Πολύβιου Τσάκωνα.
Τι να πρωτοαναφέρεις για τον Ρεθύμνιο αυτόν και ποιο από όλα τα έργα πολιτισμού και πνοής που είχε καταφέρει να αποκτήσει η πόλη να περιγράψεις: Βιβλιοθήκη, Πνευματική Εστία, Ωδείο και πόσα άλλα.
Με δικές του οδύσσειες αποκτήσαμε τελικά Βιβλιοθήκη και χάρις σ’ αυτόν και στους πλατείς πνευματικούς του ορίζοντες λειτούργησε Ωδείο. Γιατί μόνον αυτός κατάλαβε πόσο σημαντική ήταν η πρόταση που είχε καταθέσει ο νεαρός τότε φαρμακοποιός Ευάγγελος Νησιανάκης. Κι ενώ οι άλλοι μόνο που δεν τον χλεύασαν όταν την διατύπωσε ο Τσάκωνας έτρεξε πίσω του όταν έφευγαν και ζήτησε λεπτομέρειες για να δώσει νομικό χαρακτήρα στην πρόταση αυτή.
Διακεκριμένη φιλόλογος
Κόρη του φωτισμένου αυτού ανθρώπου η Ποπούλα, με ζηλευτές σπουδές γιατί δεν περιοριζόταν μόνο στα συγγράμματα των καθηγητών της στο πανεπιστήμιο έγινε μια διακριμένη φιλόλογος. Έλεγε μάλιστα, η τοπική κοινωνία που έζησα χωρίς διάθεση να υποτιμηθεί κάποιος άλλος ότι Αρχοντάκης και Τσάκωνα ήταν από τους φιλολόγους που θα μπορούσαν να διακριθούν πανελλαδικά.
Η Πόπη Τσάκωνα Αστρινού όμως μαζί με τον Αντώνη Σανουδάκη έφεραν νέο άνεμο προόδου στην εκπαίδευση. «Κατέβηκαν» από την έδρα, στάθηκαν δίπλα στο μαθητή και από το επίπεδο αυτό του μετέδιδαν αβίαστα τη γνώση Δεν ήταν εκείνες τις στιγμές για τους έφηβους μαθητές ο τιμωρός καθηγητής για τους αδιάφορους, αλλά ο φίλος καθηγητής που τη μόνο απαίτηση που είχε ήταν να τον προσέξεις στο μάθημα. Να πάρεις στοιχεία και μετά πράξε κατά συνείδηση.
Κι αυτή η μεγάλη αρετή της Πόπης αναδείχτηκε περισσότερο όταν ανέλαβε καθήκοντα διεύθυνσης στα επαρχιακά γυμνάσια. Ούτε που ακούγαμε τα γυμνάσια Σπηλίου και Κοξαρέ πριν τα αναλάβει η χαρισματική αξέχαστη συμπολίτισσα εκπαιδευτικός.
Η συγγένεια με τον Παντελή Πρεβελάκη της έδωσε πολλά εφόδια για την εκπλήρωση των υψηλών στόχων της.
Έφερνε κορυφαίες προσωπικότητες στον τόπο που δίδασκε προσφέροντας ανεκτίμητες εμπειρίες στους μαθητές της.
Και κάποτε, όταν υπηρετούσε στο γυμνάσιο Σπηλίου έφθασε το μεγάλο νέο Θα ερχόταν καλεσμένη της η Άννα Σικελιανού, που θα έφερνε και μια βιβλιοθήκη στη μνήμη του συζύγου της.
Αξέχαστη εκδήλωση ήταν αυτή που συνόδευσε το γεγονός. Μόνο σε αστικές περιοχές θα τη συναντήσεις. Όταν φθάσουμε στην ανάρτηση και ηχητικών ντοκουμέντων στο «Πολιτιστικό Ρέθυμνο» θα μπορέσετε να την απολαύσετε.
Αυτό που δεν μάθαμε ακόμα αν και μας απασχολεί είναι πόσο αξιοποιήθηκε η σπάνια αυτή βιβλιοθήκη μετά την απομάκρυνσή της τόσο δημιουργικής γυμνασιάρχου.
Και που δεν ήταν πολύτιμη η παρουσία της Πόπης. Κι ενώ ήταν μια γυναίκα του πνεύματος και της κοινωνικής προσφοράς τα έχανες όταν ανακάλυπτες την άριστη οικοδέσποινα και υπέροχη μαγείρισσα που ήταν στις προσωπικές της στιγμές.
Εκείνα τα γλυκίσματα που έφτιαχνε για τους φίλους της ήταν μοναδικά σε φαντασία και γεύση.
Μια πανέμορφη οικογένεια
Τόσο έντονες προσωπικότητες ο Μανός και η Πόπη κι όμως είχαν δημιουργήσει μια πανέμορφη οικογένεια με το Γιώργο τους, ηλεκτρολόγο μηχανικό τον Βασίλη οπτικό και την Αθηνά τους δικηγόρο.
Άριστη σύζυγος και τόσο τρυφερή μητέρα η Πόπη άφηνε χρόνο και χώρο στον σύζυγό της να αναπτύξει τις δικές του δραστηριότητες. Και ήταν τόσες πολλές. Ακόμα και όταν αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία το 1992, ο Μανός δεν εγκατέλειψε τον δήμο που θεωρούσε πια δεύτερο σπίτι του. Ήταν πολύτιμος και αναντικατάστατος για τον εκάστοτε δήμαρχο. Και για τους υπαλλήλους η μόνη πηγή που έδινε λύσεις στα πλέον δισεπίλυτα προβλήματα της υπηρεσίας. Ιδιαίτερα στα κληροδοτήματα του δήμου που είχε μελετήσει σε βάθος ήταν πάντα έτοιμος να βοηθήσει όταν ανέκυπτε κάποιο ζήτημα με αυτά.
Τυπικός στα καθήκοντά του, στεκόταν δίπλα στον εκάστοτε δήμαρχο, ως πολύτιμος συνεργάτης. Ποτέ δεν έδειξε να διεκδικεί περισσότερα από όσα του επέτρεπε η θέση του.
Ήταν επίσης μέλος της Περιηγητικής Λέσχης και για πολλά χρόνια διετέλεσε μέλος του Διοικητικού συμβουλίου της. Από τη θέση του προέδρου στο σωματείο «Σύνδεσμος υπέρ Διαδόσεως Καλών Τεχνών» στήριζε τη λειτουργία του Ωδείου, μέσω του οποίου πολλές γενιές Ρεθεμνιωτών ήρθαν σε επαφή με τη μουσική και την τέχνη.
Είχε πάθος με τη διατήρηση της παράδοσης και του πολιτισμού, καθώς και της ιστορίας της μικρής μας πολιτείας. Κι έτσι δημιούργησε το πολύτιμο αρχείο του. Μέρος αυτού δώρησε στο Ιστορικό και Λαογραφικό μουσείο αλλά δυστυχώς το υπόλοιπο τεράστιο σε όγκο παραμένει αναξιοποίητο.
Είχε πει μάλιστα γιαυτό ο αείμνηστος δήμαρχος Δημήτρης Αρχοντάκης σε εκδήλωση μνήμης και τιμής που είχε οργανώσει το Ιστορικό και Λαογραφικό μουσείο για τον Μανό Αστρινό:
«Πρόκειται για ένα τεράστιο αρχειακό υλικό που διασώζει μορφές ζωής και μορφές ανθρώπων και επί μέρους ανθρώπινων συνόλων, αποκόμματα εφημερίδων, βιβλία, φωτογραφίες, χιλιάδες φωτογραφίες με αριθμημένα πρόσωπα και λεζάντες, παλιά χρηστικά αντικείμενα, ένα ολόκληρο παγκάκι παλιού τσαγκάρη με όλα τα σύνεργά του, πρακτικά συνεδρίων, φάκελοι επί φακέλων, όλα ταξινομημένα με θαυμαστή επιμέλεια και ακάματη φροντίδα, αποτελούν ένα θησαυρό γνώσης για τον τόπο μας».
Βραβεία Ιπεκτσί
Ο δεσμός φιλίας που διατηρούσε με τον πολιτικό μηχανικό Ανδρέα Πολιτάκη, εισηγητή και εμπνευστή του βραβείου Ελληνοτουρκικής Φιλίας Ιπεκτσί, τον έφερε στην γραμματεία του Διοικητικού συμβουλίου του βραβείου, από τη μεριά της Ελληνικής συμμετοχής. Η πρώτη απονομή του βραβείου πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1981 στην Κωνσταντινούπολη, όπου συμμετείχε μαζί με σημαντικές προσωπικότητες της εποχής.
Το Δεκέμβριο του 1998 τιμήθηκε με το βραβείο Ήθους των «Ρεθεμνιώτικων Νέων». Ο Μανός Αστρινός υπηρέτησε τον πολιτισμό και ως συγγραφέας. Η προσφορά του αποτυπώνεται στα βιβλία του «Ποιητικά Σκιρτήματα. Μαθητικές Αναπολήσεις», Ρέθυμνο 2005 και «Δικηγορικός Σύλλογος Ρεθύμνου. Μια φωτογραφική Αναδρομή», Ρέθυμνο 2010.
Ακόμα κι όταν τον ταλαιπωρούσαν τα προβλήματα της υγείας του ποτέ δεν υπέστειλε τη σημαία της προσφοράς Πάντα αξιοπρεπής και πολύτιμος έσβησε στις 27 Φεβρουαρίου του 2013
Η Πόπη του αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής της στα παιδιά της και στη γλυκιά εγγονούλα της την Εμμανουέλα. Αποζητούσε τους φίλους της, είχε πάντα ανοικτή την κοινωνική της ατζέντα για να μην ξεχάσει γιορτές και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ήταν φαινόμενο η άνεσή της στον τομέα αυτό. Ποτέ δεν ξεχνούσε προσωπικές γιορτές των φίλων και γνωστών της.
Έφυγε κι εκείνη ήρεμα στην αγκαλιά των παιδιών της απολαμβάνοντας την στοργή και την αγάπη τους.
Πήγε να συναντήσει το Μανό της και τους άλλους Ρεθεμνιώτες που μας κληροδότησαν μια πόλη των Γραμμάτων και Τεχνών.
Παραμένουν όμως τόσο η Πόπη όσο και ο Μανός Αστρινός από τις μορφές που κόσμησαν το Ρέθυμνο και πάντα έρχονται στο νου όταν αναφέρεται κάποιος σε ψηλές κορφές προσφοράς και δημιουργίας, γνώσης και αρχοντιάς.
