Το ότι υπάρχει πρόβλημα στέγασης μεγάλων κομματιών του πληθυσμού σε διάφορες περιοχές της πατρίδας μας και ειδικά στις τουριστικές το καταλαβαίνουν όλοι .Παίρνει διάφορες εκδηλώσεις όπως
– γιατροί παραιτούνται από τις θέσεις τους γιατί ο μισθός τους δεν καλύπτει το κόστος διαβίωσης
– εκπαιδευτικοί αποφεύγουν να δηλώσουν το Ρέθυμνο για να εργαστούν ως αναπληρωτές γιατί έχει πολύ ακριβά ενοίκια ακόμα και σε σχέση με γειτονικούς νομούς. Προκηρύξεις για θέσεις στην εκπαίδευση πχ σχολικοί νοσηλευτές βγαίνουν άγονες γιατί το Ρέθυμνο δεν δηλώνεται .
– φοιτητές επιδιώκουν να τελειώσουν όσο πιο γρήγορα μπορούν τα υποχρεωτικά μαθήματα και τα σεμινάρια που απαιτούν παρουσίες και ξενοικιάζουν ,ερχόμενοι τα δύο τελευταία χρόνια των σπουδών τους μόνο την περίοδο της εξεταστικής.
– Τα ενοίκια γίνονται αβάσταχτο βάρος για νέα ζευγάρια με συνέπεια να αναζητούν δεύτερη και τρίτη δουλειά για να τα βγάλουν πέρα.
Ευτυχώς δεν έχουμε τα φαινόμενα της Σαντορίνης με εκπαιδευτικούς να κοιμούνται στα αμάξια τους το Σεπτέμβριο ή εργαζόμενους στον τουρισμό να κατοικούν ομαδικά σε container. Το πρόβλημα επιδεινώνεται με τη βραχυχρόνια μίσθωση που αφαιρεί σπίτια από την τοπική αγορά και τα διαθέτει σε τουρίστες. Για να μη μιλήσουμε για την GOLDEN VISA που έχει προκαλέσει μία ακόμα φούσκα ακινήτων συμπαρασύροντας τις τιμές κατοικίας σε ορισμένες περιοχές σε αστρονομικά ύψη. Ακόμα και όταν ένας εργαζόμενος, φοιτητής, εκπαιδευτικός βρει σπίτι για ενοικίαση συχνά ακούει ότι πρέπει να το αδειάσει τον Ιούνη.
Συνοψίζοντας, πολλές πανέμορφες περιοχές της χώρας γίνονται πάρκα αναψυχής για τουρίστες και απλησίαστες και αφιλόξενες για τους ντόπιους που δεν διαθέτουν ανάλογο βαλάντιο.
Η κυβέρνηση μας θεωρεί το πρόβλημα της στέγης ένα ιδιωτικό -ατομικό πρόβλημα. Ένα ζήτημα που οι δυνάμεις της προσφοράς και ζήτησης αργά ή γρήγορα θα το λύσουν. Αυτό έχει ως συνέπεια οι δυνάμεις της αγοράς της κερδοσκοπίας του real estate να αλωνίζουν και το πρόβλημα να παίρνει όλο και πιο εκρηκτικές διαστάσεις.
Το θέμα προκαλεί οργή και θλίψη όταν δεις πώς το διαχειρίζονται ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση.
Έπεσε στα χέρια μας το πρόγραμμα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας για την αντιμετώπιση της στεγαστική κρίσης. Η ποιοτική διαφορά με τη δική μας χώρα είναι ότι το αντιμετωπίζουν ως κοινωνικό και όχι ατομικό πρόβλημα. Καταλαβαίνουν ότι όταν η στέγη γίνεται εμπόρευμα τότε κάποιοι δεν θα καταφέρουν να το αποκτήσουν. Αυτή ακριβώς είναι και η στιγμή που η οργανωμένη πολιτεία πρέπει να επέμβει για να εξασφαλίσει τόσο στα νέα ζευγάρια όσο και στις οικονομικά αδύναμες ομάδες πληθυσμού αξιοπρεπή στέγη. Παραθέτουμε παρακάτω μερικά από τα μέτρα που πήραν η Ισπανία και η Πορτογαλία(χώρα με αντίστοιχο μέγεθος και οικονομία με τη δική μας).Η λογική είναι η αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και εθνικών πόρων για ένα πλέγμα δράσεων που στοχεύει στην αύξηση του αποθέματος κατοικιών που προσφέρονται για φθηνή και αξιοπρεπή στέγη με ταυτόχρονη προστασία των ενοικιαστών.
Περίπτωση Ισπανίας
Η κυβέρνηση της Ισπανίας εισήγαγε ένα νέο νόμο για τη στεγαστική πολιτική το 2023. Οι βασικοί στόχοι του νόμου είναι : 1) Να διευκολύνει την πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη σε πολίτες όπως οι οικονομικά πιο ευάλωτοι και οι νέοι, 2) Να προωθήσει την προσφορά πιο οικονομικά προσιτών ενοικίων, ανταποκρινόμενα στην σύγχρονη πραγματικότητα στις πόλεις και στην επαρχία, 3)Να διασφαλιστεί η λειτουργικότητα, η ασφάλεια, και η προσβασιμότητα στις κατοικίες, 4) Να ενισχυθεί η προστασία στην αγορά κατοικιών και στις μισθώσεις, 5) Να ρυθμιστεί το βασικό νομικό καθεστώς των δημόσιων κατοικιών και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη διαφορετικών τύπων στέγασης
Τα παραπάνω έρχονται σε συνέχεια των παρακάτω μέτρων που έχουν παρθεί τα τελευταία χρόνια όπως:
· Η Ισπανία τον Ιούνιο του 2024 ανακοίνωσε ένα νέο πλάνο για άμεση κατασκευή 43.000 κοινωνικών κατοικιών προς ενοικίαση, το οποίο προστίθεται στο μακροπρόθεσμο πλάνο αύξησης του αποθέματος δημόσιων κοινωνικών κατοικιών τουλάχιστον σε 180.000 κατοικίες για κοινωνική στέγαση, δηλαδή για επιδοτούμενα ενοίκια ή αγορές από πιο οικονομικά ευάλωτους πολίτες. Το πλάνο χρηματοδοτείται με 4 δις ευρωπαϊκά κονδύλια και 2 δις από τον ισπανικό προϋπολογισμό, με το συνολικό ποσό χρηματοδότησης να φτάνει τα 6 δις.
· Η κυβέρνηση πιέζει για την κατάργηση της παροχής goldenvisa, σε πολίτες εκτός Ε.Ε μέσω της επένδυσης σε ακίνητες περιουσίες άνω των 500.000, ώστε να αποσυμπιεστεί η εγχώρια αγορά ακινήτων.
· Το Κρατικό Στεγαστικό Πλάνο (StateHousingPlan προσφέρει υποστήριξη/βοήθεια σε νέους ανθρώπους στην Ισπανία να αγοράσουν σπίτι, μέσω τεχνικής βοήθειας και επιδοτήσεων, με σκοπό την πρόσβαση των νέων σε αξιοπρεπή στέγη.
· Το πρόγραμμα YouthRentalVoucher για επιδότηση ενοικίου σε νέους, 250 ευρώ τον μήνα, βάση οικονομικών κριτηρίων.
· Άμεσο πρόγραμμα για αποκατάσταση των πληγέντων από τις καταστροφικές πλημμύρες του Νοεμβρίου 2024, από το φαινόμενα που έπληξαν την Ισπανία γνωστά στην χώρα ως DANA.
· Το Κρατικό Πλάνο για Πρόσβαση σε Στέγη 2022-2025 (StatePlanforAccesstoHousing), συμπληρωματικό του αντίστοιχου προγράμματος 2018-2021, έχει άμεσους στόχους και μεσοπρόθεσμους, και έχει ενεργοποιήσει συνολικά 13 προγράμματα.
· Το 2012 κατά την διάρκεια της κρίσης, η Ισπανία δημιούργησε την «κακή τράπεζα» (badbank) SAREB, ώστε να διαχειριστεί και να απορροφήσει περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου από τις 4 δημόσιες τράπεζες της Ισπανίας. Πλέον η Ισπανική κυβέρνηση αξιοποιεί την ακίνητη περιουσία της τράπεζας, για την δημιουργία κοινωνικών κατοικιών είτε μετατρέποντας υπάρχοντα κτήρια, είτε κατασκευάζοντας νέα σε οικόπεδα της Sareb, υπολογίζοντας 50.000 κοινωνικές κατοικίες από το εν λόγω χαρτοφυλάκιο
Επίσης η Ισπανία δέσμευσε πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης 163 δισ για το ζήτημα της στέγασης.
Περίπτωση Πορτογαλίας
Η κυβέρνηση της Πορτογαλίας τον Μάϊο του 2024 ανακοίνωσε ένα νέο φιλόδοξο στρατηγικό πλάνο για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης υπό τον τίτλο “Build Portugal: New Housing Strategy”. Βασικοί στόχοι είναι η αύξηση του αποθέματος δημόσιων κατοικιών, η προώθηση της κοινωνικής στέγασης, η προώθηση της στέγασης των νέων και η διασφάλιση της πρόσβασης σε κατοικία για όλους τους πολίτες. Η στρατηγική εισάγει 30 νέα μέτρα χωρισμένα σε 6 θεματικούς τομείς.
Οι 6 θεματικοί τομείς και ενδεικτικά μέτρα:
1. Αύξηση της προσφοράς ακινήτων.
· Παροχή δημόσιων κατοικιών με προσιτό ενοίκιο/τιμή, υπό καθεστώς ΣΔΙΤ.
· Τροποποίηση του νόμου Γης για να επιτραπεί η χρήση αγροτεμαχίων για βιώσιμες κατοικίες, για δασκάλους, δυνάμεις ασφαλείας, εργαζόμενους στον αγροτικό, στον βιομηχανικό και στον τουριστικό τομέα.
· Πιστωτικές γραμμές για την προώθηση της κατασκευής κατοικιών προς ενοικίαση.
2. Προώθηση Δημόσιας κατοικίας
· Αποδέσμευση 25.000 σπιτιών από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με ευθύνη των τοπικών αρχών να επισπεύσουν την διαδικασία.
· Ενίσχυση της χρηματοδότησης για την ανάπτυξη χιλιάδων πρόσθετων κατοικιών που δεν χρηματοδοτούνται από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
3.Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ενοικίαση
· Ανάκληση της αναγκαστικής μίσθωσης, με σεβασμό στα δικαιώματα ιδιοκτησίας
· Διόρθωση στρεβλώσεων από το καθεστώς αστικής ενοικίασης, για την αποκατάσταση της ευελιξίας και της εμπιστοσύνης στην αγορά των μισθώσεων ακινήτων.
4. Απλούστευση της νομοθεσίας
5. Προώθηση της στέγαση των νέων.
· Δημόσια εγγύηση σε νέους για την δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης, κατά την αγορά πρώτης κατοικίας.
· Έκτακτο πρόγραμμα για την στέγαση φοιτητών.
· Εφαρμογή του Εθνικού πλάνου στέγασης 2025-2026 για φοιτητές, με την προσφορά πρόσθετων 18.000 δωματίων.
6. Διασφάλιση πρόσβασης στην στέγαση
· Εξορθολογισμός των προγραμμάτων επιδότησης, κατάργηση των περιορισμών.
· Δημιουργία μεταβατικού κανονισμού σύνδεσης, μεταξύ υποστηριζόμενου/επιδοτούμενου εισοδήματος και οικονομικά ικανού, για να διασφαλιστεί η συνεχιζόμενη στήριξη
Επιπρόσθετα η Πορτογαλική κυβέρνηση τον Σεπτέμβρη ανακοίνωσε ένα νέο πακέτο για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, ύψους 2 δις ευρώ, χρηματοδοτούμενο αποκλειστικά από τον εθνικό προϋπολογισμό. Στόχος είναι η κατασκευή 33.000 κατοικιών έως το 2030 για τις ευάλωτες οικογένειες που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη εύρεσης στέγης.
Όσο αφορά το εθνικό πλάνο της Πορτογαλίας για το Ταμείο Ανάκαμψης για τη στέγαση υπολογίζεται, μετά και από τις τροποποιήσεις του 2023, συνολικά σε 22.2 δις ευρώ.
Συγκρίνεται τα παραπάνω ολοκληρωμένα σχέδια αντιμετώπισης του προβλήματος με στόχους και βήματα με το ελληνικό αντίστοιχο που απλά δεσμεύει 1 δις κρατικής χρηματοδότησης και 1 δις από το ταμείο ανάκαμψης για να δοθούν δάνεια σε αδύναμες οικονομικές ομάδες για να αγοράσουν σπίτια κατασκευασμένα μέχρι το 2007.Αν αφήσουμε τις κακές γλώσσες που επιμένουν ότι και σ αυτό το σχέδιο ωφελημένες θα είναι οι τράπεζες στις οποίες θα διοχετευθεί ευρωπαϊκό χρήμα και οι κατασκευαστικές που θα ξεφορτωθούν σπίτια που έχτισαν πριν από 15 χρόνια. Θα ήταν τόσο δύσκολο το χρήμα αυτό να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κατοικιών οι οποίες θα δινόταν με χαμηλό ενοίκιο σε ομάδες που έχουν ανάγκη και μέσω αυτού θα αυτοχρηματοδοτούνταν το πρόγραμμα ώστε να συνεχίσει την κατασκευή κατοικιών? Δεν θα έπρεπε να υπάρχει ένα σχέδιο για προστασία της πρώτης κατοικίας σε δανειολήπτες αντί να τους αφήνουν απροστάτευτους απέναντι στους servicer που ενώ πήραν το δάνειο σε μικρό κλάσμα της αξίας του το απαιτούν ολόκληρο. Δεν θα έπρεπε να υπάρχει σχέδιο για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες ώστε έργα που έχουν σχεδιασμό και χρηματοδότηση να μην χρειάζονται έξι χρόνια για να ξεκινήσουν(νέα συγκροτήματα φοιτητικών κατοικιών σε Ηράκλειο και Ρέθυμνο). Είναι πρόκληση το ταμείο ανάκαμψης να χορηγεί επενδύσεις σε δύο εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων για να αλλάξουν τον στόλο τους.
Αν αφήσεις τις δυνάμεις του real estate και της κερδοσκοπίας να συνεχίζουν χωρίς περιορισμούς θα φτάσουμε σε αρκετές περιοχές στην κατάσταση της Βενετίας όπου μια ολόκληρη πόλη έχει μετατραπεί σε τουριστική Ντισνευλαντ και οι εργαζόμενοι της απλά μένουν κάποια χιλιόμετρα έξω απ αυτή (Μέστρε)
Το πάμε κι όπου βγει και στη συνέχεια κάνουμε επικοινωνιακή διαχείριση χαρακτηρίζει την κυβερνητική πολιτική και στο ζήτημα της στέγασης.
ΥΓ. Τα κείμενα από τα οποία αντλήθηκαν τα στοιχεία είναι στη διάθεση της εφημερίδας.
Γεώργιος Πολάκης, Μέλος της περιφερειακής κίνησης «Η Κρήτη μας αλλιώς»
