Της ΕΛΠΙΔΑΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ
«Η σιωπή δεν είναι χρυσός» όταν μιλάμε για σχολική βία. Η πρόληψη αλλά και η διαχείριση περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού μπορεί να γίνει μόνο μέσα από τη διαλογική συζήτηση, μέσα από τη συνεργασία και την καλή επικοινωνία παιδιών – εκπαιδευτικών και γονέων.
Αυτό επισημάνθηκε χθες, κατά την πρώτη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο, με θέμα «Πρόληψη και διαχείριση περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού», παρουσία των διευθυντών των δημοτικών σχολείων αλλά και των μελών ομάδων ανά σχολείο που αποτελούν την ομάδα διαχείρισης τέτοιων περιστατικών, όπως αυτά καταγράφονται στην πλατφόρμα που λειτουργεί το υπουργείο Παιδείας (https://stop-bullying.gov.gr για την επώνυμες καταγγελίες σχολικής βίας) και αφορά σε επώνυμες αναφορές για τα περιστατικά βίας εντός του σχολικού περιβάλλοντος.
Ο Δ/ντής Α/θμιας Εκπαίδευσης, Λάμπρος Καρβούνης, ο σύμβουλος Α/θμιας εκπαίδευσης, Αλέκος Πεδιαδίτης, η κοινωνική λειτουργός, Μαριάννα Τραβαγιάκη και η ψυχολόγος Κωνσταντίνα Δεληγιάννη που αποτελούν την ομάδα διαχείρισης περιστατικών ενδοσχολικής βίας για τα σχολεία Α/θμιας Εκπαίδευσης, συζήτησαν με τους εκπαιδευτικούς για το φαινόμενο της σχολικής βίας αλλά, κυρίως, πώς γίνεται η διαχείρισή του με αφορμή και την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας «stopbullying» η οποία λειτουργεί από φέτος, όπου γονείς μπορούν να καταθέτουν σχετικές αναφορές.
Στον νομό Ρεθύμνου μέσω της πλατφόρμας έχουν κατατεθεί μέχρι στιγμής οκτώ αναφορές, οι οποίες κοινοποιούνται απευθείας στον διευθυντή του σχολείου που αφορούν και έχει την ευθύνη και την αρμοδιότητα για τη διαχείρισή του.
Τα περιστατικά στον νομό είναι διαχειρίσιμα, όπως αναφέρθηκε στη διάρκεια της συνάντησης, ωστόσο, εκφράστηκαν πολλές απορίες και προβληματισμοί σε σχέση με την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων αλλά και σε σχέση με τον ρόλο των ίδιων των γονέων και των εκπαιδευτικών.
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο προϊστάμενος της Α/θμιας Εκπαίδευσης Λάμπρος Καρβούνης, μιλώντας για το σκοπό της εκδήλωσης, τόνισε ότι: «Θέλουμε να ενημερώσουμε τους εκπαιδευτικούς για τη χρήση της πλατφόρμας που λειτουργεί το υπουργείο, όπου οι γονείς μπορούν να αναφέρουν περιστατικά που συμβαίνουν μέσα στο σχολείο για σχολική βία και εκφοβισμό και πώς μπορούν αυτά τα περιστατικά να τα διαχειριστούν με τον καλύτερο τρόπο οι εκπαιδευτικοί και τι πρωτόκολλα πρέπει να ακολουθήσουν. Το κάθε σχολείο διαχειρίζεται τα δικά του περιστατικά. Αν, όμως, εμπλέκεται κάπως ο εκπαιδευτικός στο περιστατικό, αυτομάτως απομπλέκεται το σχολείο και αναλαμβάνει η τετραμελής ομάδα να διευθετήσει το θέμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις κοιτάζουμε να διερευνήσουμε πώς και τι έγινε, καλούμε τους γονείς του θύτη και του θύματος και όσους μπορούν να μας δώσουν στοιχεία για να μπορέσει να αμβλυνθεί το γεγονός, μέχρι που θα σταματήσει τελείως», ανέφερε και συμπλήρωσε ότι: «η πλατφόρμα δεν είναι μία πλατφόρμα καταγγελιών, αλλά ένα βήμα για κάθε γονιό να μιλήσει και να πει το πρόβλημα που απασχολεί το παιδί του, σε σχέση με τους συμμαθητές. Σε τοπικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια αυτό που βλέπουμε και από την πλατφόρμα και από τη διαχείριση που υπάρχει στα σχολεία, ότι υπάρχει μία σταθερή κατάσταση, με χαμηλής κλίμακας γεγονότα, όμως διπλασιάζονται οι αναφορές που παίρνουν εισαγγελικό δρόμο. Αυτό είναι καλό, σημαίνει ότι οι γονείς αρχίζουν και μιλάνε, δεν είναι ότι αυξήθηκαν τα γεγονότα, απλά μιλάνε και πάνε τα γεγονότα να πάρουν τον δρόμο που θα πάρουν. Μιλάμε για παιδιά που εμπλέκονται σε περιστατικά ενδοσχολικής βίας και για παιδιά που υπάρχει σχολική παραμέληση από τους γονείς. Αυτή τη στιγμή, όσο λειτουργεί η πλατφόρμα, έχουν υποβληθεί οκτώ αναφορές. Τα περιστατικά αφορούν τόσο σε παρεξηγήσεις που δεν έπρεπε να μπουν στη πλατφόρμα αλλά και σοβαρά περιστατικά που αντιμετωπίστηκαν με έναν καλό τρόπο. Η πλατφόρμα είναι ένα πολύ καλό βήμα, το υπουργείο έχει ξεκινήσει την αξιολόγησή της, για να διορθώσει τι δεν πάει καλά, να δει ποιοι έχουν πρόσβαση και ποιοι θα έπρεπε να έχουν και να βγάλει από τη μέση αυτά τα περιστατικά που δεν είναι αναγκαίο να μπουν στην πλατφόρμα. Για παράδειγμα, ο τσακωμός δύο παιδιών στο διάλειμμα για τη διεκδίκηση της μπάλας δεν είναι σχολική βία. Για να μπει ένα περιστατικό στην πλατφόρμα πρέπει να υπάρχει επαναληψιμότητα, σχέση δύναμης του θύτη και του θύματος και μία δυναμική, πολλά παιδιά προς ένα».
Η συνεργασία και η ομαδικότητα ήταν δύο λέξεις που ακούστηκαν πολλάκις χθες σε ό,τι αφορά τη διαχείριση τόσο των ίδιων των περιστατικών όσο και γενικότερα της σχολικής κοινότητας. Ο ρόλος των παρατηρητών φαινομένων σχολικής βίας, των παιδιών δηλαδή που παρακολουθούν τα περιστατικά, όπως επισημάνθηκε είναι καθοριστικός. Δεν πρέπει να μένουν απαθή. «Θέλουμε να δώσουμε έμφαση όχι μόνο στο παιδί που ασκεί και σε αυτό που υπόκειται τη βία, αλλά και στους μαθητές που είναι παρατηρητές. Το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η ενίσχυση που λαμβάνει ο θύτης από τους παρατηρητές που τον βλέπουν και νιώθει καλά. Θέλουμε αυτό να το καταλάβουν και οι συνάδελφοι διευθυντές των σχολείων, τα μέλη των διμελών ομάδων για την ενδοσχολική βία, αλλά να φτάσει και στους γονείς αυτό. Δεν θα έπρεπε να είναι αμέριμνοι, επειδή το παιδί τους δεν ασκεί βία, γιατί τα παιδιά που δεν ασκούν βία, αλλά είναι παρατηρητές είναι πολύ σημαντικό να μιλήσουν, εξού και ο τίτλος της ημερίδας μας», εξήγησε ο κ. Καρβούνης.
Έμφαση στην πρόληψη
Από την πλευρά του ο Αλέκος Πεδιαδίτης, σύμβουλος εκπαίδευσης, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο κομμάτι της πρόληψης, τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Ευτυχώς σε τοπικό επίπεδο δεν έχουμε πολλά περιστατικά. Είναι πολύ λίγα τα περιστατικά σε σχέση με αυτά που ακούγονται. Το σημαντικό και αυτό που κάνουμε σήμερα εδώ είναι να κοιτάξουμε λίγο το κομμάτι της πρόληψης, να δούμε πώς μπορούμε να προλάβουμε τέτοιου είδους γεγονότα, γιατί μας ενδιαφέρει πάντα το παιδί, σε αυτήν την περίπτωση και βεβαίως αν συμβεί κάποιο γεγονός, να δούμε πως θα το διαχειριστούμε. Αυτά τα γεγονότα αν υπάρχουν πρέπει να τα αμβλύνουμε και να τα λύσουμε».
Όπως είπε, το καλό σχολικό κλίμα είναι προϋπόθεση για την αποτελεσματική διαχείριση περιστατικών σχολικής βίας: «Πέρα από την οικογένεια που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό το κομμάτι, παίζει και το σχολείο. Πρέπει να δουλέψουμε πολύ το σχολικό κλίμα του σχολείου, δηλαδή πως θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε το κλίμα του σχολείου έτσι ώστε να βοηθήσει τις σχέσεις των παιδιών στο «ανήκειν» και στο «συνδέεσθαι» στην τάξη και μέσα στο σχολείο. Το ότι μέσα σε μία τάξη μπορεί να υπάρχουν μικρά προβλήματα σχέσεων, αυτό μας βοηθάει, γιατί όπως λέει και ο τίτλος της ημερίδας: «Η σιωπή δεν είναι χρυσός». Ευτυχώς τα σχολεία του Ρεθύμνου, σε πολλές περιπτώσεις, μεγάλα και μικρότερα συμβάντα δεν κρύβονται κάτω από το χαλί. Ο ελέφαντας στο δωμάτιο δεν μένει εκεί, τον αναγνωρίζουμε και προσπαθούμε να βρούμε λύσεις σε αυτό το κομμάτι. Αυτό είναι δουλειά τόσο των εκπαιδευτικών και των σχολείων, όσο και δική μας ως σύμβουλοι εκπαίδευσης και ως επιτροπή, για το πως θα μπορέσουμε να δώσουμε αυτά τα εργαλεία στους εκπαιδευτικούς, έτσι ώστε να μπορέσουν να κάνουν δράσεις, που γίνονται πολλές τα τελευταία χρόνια, στο κομμάτι των soft skills και για το πως θα μπορέσουν να διαχειριστούν αυτές τις καταστάσεις αν συμβούν, με έναν τρόπο που θα βοηθήσει το παιδί και το σχολείο».
Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε τέτοια ζητήματα είναι διαρκής όπως ανέφερε: «Από τα ερωτηματολόγια επιμορφωτικών αναγκών που δίνουμε κάθε χρόνο στα σχολεία, το πρώτο θέμα που θέτουν οι εκπαιδευτικοί για επιμόρφωση είναι οι σχέσεις μέσα στη σχολική τάξη και οι σχέσεις με την οικογένεια και τους γονείς. Οι σύμβουλοι εκπαίδευσης που έχουμε αναλάβει αυτό το κομμάτι της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών πρέπει να δουλέψουμε με βιωματικά σεμινάρια, περιπτώσεις και περιστατικά για το πως μπορούμε να τα διαχειριστούμε» και συμπλήρωσε ότι: «Οι τριβές στη συνεργασία εκπαιδευτικών και γονέων υπάρχουν ως ένα βαθμό, αλλά θα πρέπει ο εκπαιδευτικός και ο διευθυντής του σχολείου να έχει τα εργαλεία και τις δεξιότητες ώστε να ακούσει, να αφουγκραστεί, να έχει ενεργητική ακρόαση και να προσπαθήσει να προσεγγίσει το θέμα ως επαγγελματίας και να μπορέσει να φτιάξει αυτή τη στρεβλή αποτύπωση ή αίσθηση που έχει ο γονέας για την πραγματικότητα που συμβαίνει στο σχολείο και να προσπαθήσει να βρει λύσεις ουσιαστικές για το πρόβλημα του παιδιού».
Χρήσιμο εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς «Η Βάγια» – Σημαντική η ενδυνάμωση της ομάδας
Στο πλαίσιο της χθεσινής εκδήλωσης, η Δ/ντρια του 16ου δημοτικού σχολείου Μαργαρίτα Γερούκη παρουσίασε τη «Βάγια», ένα εγχειρίδιο που απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς και αφορά στην διαχείριση των προβλημάτων σχολικής βίας.
Η εκπαιδευτικός έχοντας εμπειρία από τη Φιλανδία όπου εργαζόταν σε ένα μεγάλο και βραβευμένο πρόγραμμα που έφερε τον τίτλο «Ωραίο – ασφαλές σχολείο», και αφορούσε στον τρόπο διαχείρισης των προβλημάτων ενδοσχολικής βίας, έγραψε ένα βιβλίο που αφορά σε πρόγραμμα πρόληψης κατά του σχολικού εκφοβισμού, το οποίο όπως ανέφερε ονομάστηκε «Βάγια», που προέρχεται από τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, τον Ρεθεμνιώτη φοιτητή θύμα byllying.
H κ. Γερούκη, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ανέφερε: «Αυτό που λέμε και εμείς μέσα από τα προγράμματα είναι ότι δεν μπορούμε να αρνηθούμε το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, όμως θα πρέπει να το βασίσουμε σε μία φιλοσοφία που λέει ότι δεν εκφοβίζουν κάποια άτομα ψυχοπαθολογικά, άτομα που έχουν ζητήματα σαδισμού κ.λπ. Μπορεί να συμβεί στον καθένα και από το κάθε παιδί. Απλά πολλές φορές, τα παιδιά μέσα από την παρενόχληση αδυνάτων παίρνουν μία αναγνώριση, η οποία τους δίνει δύναμη και τους κάνει να νιώθουν καλά, γι’ αυτό μέσα από τα προγράμματα σχολικής πρόληψης θα πρέπει να δίνουμε έμφαση στο πως δυναμώνουμε την ομάδα, αυτό που είπαν και εδώ σήμερα, τους παρατηρητές, γιατί η δύναμη είναι στην ομάδα και στους πολλούς. Όταν, λοιπόν, η ομάδα είναι ενδυναμωμένη και ενημερωμένη ότι το να συμπεριφερόμαστε με άσχημο τρόπο δεν είναι αποδεκτό στο σχολείο, άρα αμέσως ο θύτης δεν αναγνωρίζεται και δεν παίρνει τα εύσημα, σιγά σιγά αυτό να αρχίσει να εκλείπει. Γι’ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό να δημιουργούμε προγράμματα, τα οποία δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά, στο σχολείο να μάθουν να δουλεύουν συνεργατικά, ομαδικά, να μάθουν να ερευνούν τα συναισθήματά τους και να τα εκφράζουν με τον κατάλληλο τρόπο και να νιώθουν αυτό που λέμε ότι είναι ασφαλείς στο σχολείο. Για να το νιώσει ένα παιδί ότι είναι ασφαλές, θα πρέπει η κοινότητα να δημιουργήσει αυτές τις συνθήκες».
«Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σχολικό ήθος»
Σύμφωνα με την κ. Γερούκη χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα σχολικό ήθος όπου όλα τα μέλη της κοινότητας θα νιώθουν ασφάλεια και σιγουριά. Αυτό, όπως είπε, είναι το μεγάλο στοίχημα:«Ο εκπαιδευτικός κάνει προγράμματα στο σχολείο και οι εκπαιδευτικοί εκπαιδεύονται ώστε να μπορούν να δημιουργούν και τις συνθήκες της ομαδοσυνεργατικής μάθησης, αλλά και τις συνθήκες επικοινωνίας με τα παιδιά που βάλλουν και βάλλονται, με τους γονείς, που επίσης εμπλέκονται, αλλά και μεταξύ μας εντός του σχολείου. Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σχολικό ήθος, το οποίο να βοηθάει ώστε να νιώθουν όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας ασφάλεια και σιγουριά. Αυτό είναι μεγάλο στοίχημα για εμάς, δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτήν την συνάντηση βρίσκονται οι διευθυντές και οι διευθύντριες των σχολικών μονάδων, γιατί δίνουν τον τόνο και μπορούν να περάσουν το μήνυμα και στον σύλλογο. Έχουμε μεγάλο ρόλο σε αυτό που ονομάζεται διαχείριση και πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού. Με τα κατάλληλα βήματα, με την πλατφόρμα να είναι ένα από αυτά, και με τις κατάλληλες δράσεις μπορούμε να βοηθήσουμε πάρα πολλά παιδιά. Τα πρόσφατα στοιχεία, μεγάλη πανελλήνια έρευνα του 2022 από το ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής ), λέει ότι περίπου το 12% δηλώνουν ότι έχουν συμμετέχει σε εκφοβιστικά περιστατικά εναντίον κάποιου και το 22% των παιδιών δηλώνουν έχουν υπάρξει θύματα. Άρα δεν είναι ένα φαινόμενο που εμείς μπορούμε να αγνοήσουμε, γιατί όσο το κάνουμε, τόσο μεγαλώνει. Άρα εμείς θα πρέπει να βρούμε συστηματικούς επιστημονικούς, δομημένους τρόπους για να μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε στο σχολείο και στην οικογένεια, γιατί γίνεται στο σχολείο, περνάει στην οικογένεια και ξαναέρχεται στο σχολείο».
Οι παρεμβάσεις είναι αναγκαίες, καθώς καταγράφεται τα τελευταία χρόνια μια απευαισθητοποίηση των παιδιών απέναντι στη βία, όπως εξηγεί η κ. Γερούκη: «Βία την οποία βλέπουμε παντού, στη διασκέδασή μας, στα παιχνίδια που παίζουμε, στις ταινίες που βλέπουμε, στα βιντεάκια στα social media. Απευαισθητοποίηση της βίας σημαίνει ότι χρειάζομαι περισσότερα «Ω, Παναγία μου» και άρα να γίνονται πιο έντονα τα περιστατικά που μας προβληματίζουν. Είναι ένα γεγονός, το οποίο βέβαια όταν μιλάμε για έκθεση στη βία, εκεί είναι μία μεγάλη ανάγκη να ενημερώσουμε τους γονείς και να συνεργαστούμε μαζί τους, διότι στο σχολείο τα παιδιά δεν εκτίθενται σε αυτή τη βία, δεν βλέπουμε ταινίες, δεν επιτρέπουμε παιχνίδια και βίντεο ή άλλες συμπεριφορές. Το θέμα είναι τι γίνεται μετά το σχολείο και πως μπορεί οι γονείς να έχουν επιτρέψει, ή να μην έχουν σπουδαιολογήσει το περιεχόμενο των ερεθισμάτων και τι συνέπεια μπορεί να έχει η υπερέκθεση στο βίαιο περιεχόμενο. Ούτως ή άλλως έχουμε τη βία γύρω μας, είτε είναι στο δρόμο είτε σε αυτά που διαβάζουμε στις εφημερίδες. Ας προσπαθήσουμε να προστατεύσει η κοινωνία και το σχολείο τα παιδιά από αχρείαστα πράγματα».
Και κατέληξε λέγοντας: «Όλοι οι γονείς είμαστε ερασιτέχνες. Σε κάθε άνθρωπο όταν δέχεται μία επίθεση όπως «Δεν το έκανες καλά», ερχεται θέση άμυνας, αλλά σε αυτήν την ιστορία εμείς οι εκπαιδευτικοί είμαστε οι επαγγελματίες, οπότε πρέπει να βρούμε από μέσα μας, αυτά τα στοιχεία και να φερθούμε επαγγελματικά. Μπορεί να νιώσω πληγωμένη, θυμωμένη, αδικημένη και έχω κάθε δικαίωμα, γιατί είμαι άνθρωπος, αλλά οφείλω να τα διαχειριστώ γιατί είμαι επαγγελματίας, είμαι διευθύντρια σε ένα σχολείο, εκπαιδευτικός σε μία τάξη, μέλος ενός συλλόγου εκπαιδευτικών, από εκεί θα αντλήσω τη δύναμη και τα στοιχεία για να μπορέσω να αντιμετωπίσω αυτά που δεν μπορείς να αποφύγεις».
