Πρωταγωνιστές στην ιστορία της Κρήτης

Η ιστορία της Κρήτης είναι ένδοξη και λαμπρή από τα χρόνια του Μίνωα μέχρι σήμερα κι έχει το προνόμιο να είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του κορυφαίου βασιλιά, πρωθυπουργού, μουσικοσυνθέτη, συγγραφέα, ποιητή, συνδικαλιστή, φεμινίστριας, αγωνιστή, οργανοπαίχτη κ. ά.

Μετά από έρευνα, τολμήσαμε να επιλέξουμε και να παρουσιάσουμε αλφαβητικά κάποιους σημαντικούς Κρητικούς/ές, που διακρίθηκαν, ο καθένας στον τομέα του, και τίμησαν με το έργο τους τον τόπο που κατάγονταν, γεννήθηκαν ή έζησαν. Λαμβάνοντας υπόψη, ήδη, πως είναι δύσκολη η επιλογή για ένα τέτοιο εγχείρημα και τα κριτήρια που θέτει ο καθένας μας είναι διαφορετικά, ο γράφων παραθέτει τις προσωπικές του επιλογές. Είναι αναμενόμενο, πως ζώντας στη χώρα της δημοκρατίας, ίσως, με κάποιες από αυτές υπάρξουν άτομα που θα συμφωνήσουν ή άλλοι θα διαφωνήσουν. Ο γράφων αναλαμβάνει και τη δέσμευση να επανέλθει, σύντομα, συμπληρώνοντας αυτό το απάνθισμα και με άλλους που άφησαν το αποτύπωμα τους στον τομέα που ασχολήθηκαν. Άλλωστε, πάντα το νησί μας αναδείκνυε και θα συνεχίσει να αναδεικνύει σπουδαίο έργο από αξιόλογους ανθρώπους.

Αθανασιάδης Ειρηναίος (Μιξόρρουμα Ρεθ. 1933). Μητροπολίτης Κυδωνίας κι Αποκορώνου και αρχιεπίσκοπος Κρήτης την περίοδο 2006- 2021, με πολύτιμο έργο.
Ανδρεδάκης Γεώργιος (Φουρφουράς Ρεθ. 1859- 1933). Διακεκριμένος γιατρός, πρόδρομος της πενικιλίνης, αντιπρόεδρος της Κρητικής Βουλής 1896, βουλευτής και συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Ανδρουλάκης Νίκος (Ηράκλειο 1979). Πολιτικός μηχανικός, Ευρωβουλευτής 2014, γραμματέας ΠΑΣΟΚ 2013- 2015 και πρόεδρος του από το 2021.
Αντωνόπουλος Ευγένιος ( Ηράκλειο 1968). Ο αγαπητός μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου 2010-2022 κι αρχιεπίσκοπος Κρήτης από το 2022.
Αρναουτάκης Σταύρος ( Αρχάνες Ηρακλείου 1956). Βουλευτής, Ευρωβουλευτής και Περιφερειάρχης Κρήτης από το 2011 με σπουδαίο έργο.
Αρχοντάκης Δημήτρης (Ορνέ Ρεθύμνου 1939- 2021). Δήμαρχος Ρεθύμνου με 6 θητείες για 26 χρόνια. Συνέδεσε το όνομά του με την ανάπτυξη της πόλης σε πολλούς τομείς.
Βαρδινογιάννης Παύλος ( Επισκοπή Ρεθύμνου 1925-1984). Ο λαοφιλής πολιτευτής του Ρεθύμνου. 6 φορές βουλευτής και υπουργός (1956-1977). Αδερφός των επιχειρηματιών Σήφη, Γιώργη, Νίκου, Θοδωρή, με τεράστια προσφορά στην Κρήτη κι όχι μόνο.
Βενιζέλος Ελευθέριος (Χανιά 1864- 1936). Ο κορυφαίος πρωθυπουργός της Μεγάλης Ελλάδας « των 5 θαλασσών και των 2 ηπείρων», με 7 θητείες για 14,5 χρόνια από το 1910- 1933 (κατά διαστήματα). Αγωνιστής στην Κρητική Επανάσταση του 1905 και πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας. Το αεροδρόμιο Αθηνών φέρει το όνομά του.
Βενιζέλος Σοφοκλής ( Χανιά 1894- 1964). Γιος του Ελευθερίου, υπουργός και πρωθυπουργός 6 φορές το 1944 και 1950 κατά διαστήματα.
Βενέρης Τιμόθεος (Ηράκλειο 1876- 1941). Επίσκοπος Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου (1916-1933) Πολύτιμη τη συμβολή του στην ανέγερση σχολείων. Επίσης διατέλεσε Μητροπολίτης Κρήτης (1933-1941). Πλούσιο το συγγραφικό του έργο.
Βλαστός Παύλος (Βιζάρι Ρεθύμνου 1836-1926). Δάσκαλος – λόγιος και μουσικός. Σπουδαίος λαογράφος με συλλογή 92 τόμων «Γάμος εν Κρήτη», « Κρητικός Λαός» κ. ά.
Βολανάκης Κωνσταντίνος (Ηράκλειο 1837-1907). Σπουδαίος ζωγράφος. Θεωρείται πατέρας της θαλασσογραφίας.
Γκέραρντ Ευγένιος (Ολλανδία 1940- Ελιά 2018). Ο μακροβιότερος ξένος προπονητής στον ΟΦΗ (1985-2000). Οδήγησε την ομάδα του σε μεγάλες επιτυχίες (Ανάμεσα σε αυτές και την κατάκτηση του Κυπέλλου Ελλάδας 1987)
Γενεράλις Εμμανουήλ (Γερακάρι Ρεθύμνου 1860- 1943). Δάσκαλος, Επιθεωρητής Εκπαίδευσης Κρήτης και γυμνασιάρχης. Πλούσιο το συγγραφικό του έργο με 1000 άρθρα, μελέτες και βιβλία. Βουλευτής 1894-1899 και αναμορφωτής παιδείας.
Γιαμπουδάκης Κωνσταντίνος (Άδελε Ρεθύμνου – Αρκάδι 1866). Αγωνιστής ελευθερίας και πυρπολητής του Αρκαδίου στην εθελοθυσία του 1866.
Γύπαρης Παύλος (Ασή Γωνιά 1882- 1966). Μακεδονομάχος επικεφαλής 1000 αντρών. Έμπιστος και συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Δαμανάκη Μαρία (Άγιος Νικόλαος 1952 με καταγωγή από Καρωτή Ρεθύμνου). Χημικός μηχανικός και βουλευτής από το 1977.Αντιπρόεδρος της Βουλής, πρόεδρος Συνασπισμού 1991- 1993 και από το 2009 επίτροπος της Ε. Ε.
Δαμανάκης Γιάννης (Χανιά 1952). Κορυφαίος Χανιώτης διεθνής ποδοσφαιριστής (με 24 συμμετοχές) σε ΠΑΟΚ (242), Χανιά και ΕΑΡ.
Δαμασκηνός Μιχαήλ (Ηράκλειο 1530- 1593). Κορυφαίος Ζωγράφος της Κρητικής Σχολής του 16^ου αιώνα επί Ενετοκρατίας
Δασκαλάκη Χαρίκλεια (Αμνάτος Ρεθύμνου). Απέκτησε 13 παιδιά, χάνοντας 3 γιους στο Αρκάδι το 1866. Ήταν το σύμβολο του Ολοκαυτώματος του Αρκαδίου κατά την Κρητική Επανάσταση
Δασκαλαντωνάκης Νίκος (Ρέθυμνο 1936). Μαζί με τον αδελφό του, Δημήτρη, ξεκίνησαν το 1970 τις πρώτες ξενοδοχειακές μονάδες, δημιουργώντας έναν όμιλο που σήμερα αριθμεί πάνω από 40 ξενοδοχεία σε αρκετές πόλεις, που συνεχίζουν οι διάδοχοί τους.
Δασκαλογιάννης (Ανώπολη Χανίων 1725-1771). Θρυλικός αρχηγός της επανάστασης στα Σφακιά το 1770. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο στο Ηράκλειο . Τα αεροδρόμιο Χανίων φέρει το όνομά του.
Δαίδαλος Περίφημος τεχνίτης, αρχιτέκτονας και μεγάλος εφευρέτης. Κατασκεύασε τον Λαβύρινθο (ανάκτορο) στη Μινωική Κρήτη. Απέδρασε από το νησί με τον γιο του, Ίκαρο.
Δέκα Άγιοι Μαρτύρησαν στο ομώνυμο χωριό τον 3^ο αι. μ.Χ., επί αυτοκράτορα Δεκίου. Αυτοί ήταν: από τη Γόρτυνα οι Θεόδουλος, Σατορνίνος, Εύπορος, Γελάσιος, Ευνικιανός, από την Κνωσό ο Ζωτικός, από το Πάνορμο ο Αγαθόπους, από την Κυδωνία ο Βασιλειάδης και από το Ηράκλειο οι Ευάρεστος και Μόβιος.
Δετοράκης Θεοχάρης (Ηράκλειο 1936). Καθηγητής Βυζαντινολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης με πλούσιο συγγραφικό έργο και τεράστια προσφορά στην έρευνα και στα γράμματα.
Έβανς Αρθουρ (Αγγλία 1851-1941). Αρχαιολόγος που αποκάλυψε τον Μινωικό Πολιτισμό (1899- 1935 στην Κνωσό).
Ελύτης Οδυσσέας (Ηράκλειο 1911- 1996). Σπουδαίος ποιητής. Του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979.
Επιμενίδης ( Φαιστός 7^οςαιώνας π. Χ.) Προφήτης και μάντης. Σύμφωνα με την παράδοση, κοιμήθηκε 57 έτη σε μια σπηλιά.
Εργοτέλης ο Κνώσειος (5^ος αιώνας πΧ). Ολυμπιονικης στο δόλιχο το 472 και 464. Μετανάστευσε στην Ιμέρα Σικελίας.
Θεοδωράκης Μίκης (Μιχαήλ) (Χίος 1925- 2021). Ο δημοφιλέστερος παγκοσμίως μουσικοσυνθέτης με άπειρα έργα και με καταγωγή από τον Γαλατά Χανίων. Διατέλεσε βουλευτής και υπουργός.
Θεοτοκόπουλος Δομήνικος (Φόδελε Ηρακλείου 1541- Τολέδο 1614). Κορυφαίος ζωγράφος, γλύπτης της Ισπανικής Αναγέννησης, με πολλά έργα. Γνωστός και ως Ελ Γκρέκο (El Greco).
Θεοφάνης ο Κρητικός ( Ηράκλειο 1490-1559) Σπουδαίος εικονογράφος και αγιογράφος.
Ιδομενέας (1250 πΧ) Εγγονός του βασιλιά Μίνωα, αρχηγός των Κρητών στον Τρωικό πόλεμο με 90 πλοία.
Ιωάννης ο Ξένος (Σίβας Ηρακλείου 970). Άγιος Εθναπόστολος της Κρήτης, με σημαντική δράση, ίδρυση μονών (Μυριοκεφάλων, Αζωγυρέ κ. ά.). Η μνήμη του τιμάται 20 Σεπτεμβρίου.
Ιωάννης ο Ερημίτης κι 98 Πατέρες. Ξεκίνησαν το 1600 από Αίγυπτο και Κύπρο κι έφτασαν στη Γαύδο. Στη συνέχεια, με θαυμαστό τρόπο βρέθηκαν στον Αζωγυρέ Σελίνου και στο σπήλαιο Μαραθοκεφάλα. Ένας κυνηγός σκότωσε κατά λάθος τον Ιωάννη το 1632, ενώ την ίδια μέρα πέθαναν και οι 99. Τιμάται 7 Οκτωβρίου.
Καζαντζάκης Νίκος ( Ηράκλειο 1883- Γερμανία 1957). Ο σημαντικότερος πολυγραφότατος λογοτέχνης ποιητής και φιλόσοφος της χώρας με 13 μυθιστορήματα, Οδύσσεια (33.333 στίχοι), 5 ταξιδιωτικά, 5 δοκίμια, 8 ποιητικά κ. ά. Τάφηκε στο φρούριο Μαρτινέγκο στο Ηράκλειο. Το αεροδρόμιο Ηρακλείου φέρει το όνομά του.
Κακλής Μανόλης ( Επισκοπή Ρεθύμνου 1945- 2017). Ξακουστός λαγουτιέρης και τραγουδιστής.
Καλαιτζάκης Στυλιανός ( Ρέθυμνο 1848- 1917). Ανιψιός του Εμμ. Βιβιλάκη. Τυπογράφος κι εκδότης των πρώτων εφημερίδων στο Ρέθυμνο από το 1881 (Νέος Ραδάμανθυς κ. ά., που συνεχίζουν οι απόγονοί του με την «Κρητική Επιθεώρηση»).
Καλλέργης Δημήτρης (Ρέθυμνο 1803- 1867). Αγωνιστής του 1821, πολιτικός και πρωτεργάτης της Επανάστασης της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843.
Καλλέργης Λυκούργος ( Χουμέρι Ρεθύμνου 1914-2011). Ηθοποιός, σκηνοθέτης και βουλευτής του ΚΚΕ.
Καλλέργης Σταύρος ( Χουμέρι Ρεθύμνου 1865- 1926). Πρωτοπόρος του Σοσιαλιστικού κινήματος και στον αγώνα για καθιέρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς.
Κανακάκης Λευτέρης ( Ρέθυμνο 1934- 1985). Ζωγράφος με πολλές εκθέσεις στο ενεργητικό του. Ο αδερφός του, Γιάννης, είναι σπουδαίος γλύπτης.
Καλοκαιρινός Μίνως ( Ηράκλειο 1843- 1907) Έμπορος, αρχαιοδίφης και πρώτος ανασκαφέας της Κνωσού το 1878.
Καρέλλης Μανόλης (Ηράκλειο 1932- 2014) Ο μακροβιότερος δήμαρχος Ηρακλείου για 14 έτη. Ευρωβουλευτής και ιδρυτής της εφημερίδας «Αλλαγή».
Κατράκης Μάνος ( Κίσσαμος 1908- 1984) Σπουδαίος ηθοποιός από το 1927. Έχει στο ενεργητικό του πολλές παραστάσεις κι έργα. Από το 1957 είχε δικό του θίασο.
Κατεχάκης Γεώργιος ( Πλάτανος Ηρακλείου 1881- 1939) Γνωστός ως καπετάν Ρούβας. Στρατηγός, υπουργός Στρατιωτικών το 1924 και Γενικός Διοικητής Κρήτης. Πρωταγωνίστησε στον Μακεδονικό Αγώνα το 1904, ενώ διέθεσε την περιουσία του για ίδρυση σχολείων ( Ακαδημία, Γυμνάσιο Πόμπιας κ. ά.)
Κεφαλογιάννης Κ. Γιάννης ( Ανώγεια 1933- 2012) Βουλευτής από το 1958-2004 συνολικά 14 θητείες. Διατέλεσε υπουργός σε διάφορα υπουργεία.
Κιαγιαδάκης Στέλιος (Αργυρούπολη 1955- 2020) Πρόεδρος Εφέδρων Αξιωματικών και Βρακοφόρων Ρεθύμνου για 30 χρόνια. Διοργανωτής πολιτιστικών εκδηλώσεων, ενώ προέβαλλε την παράδοση και τα έθιμα του νησιού μας παγκοσμίως.
Κοκολάκης Δημήτρης ( Ρέθυμνο 1949) Ο κορυφαίος Κρητικός μπασκετμπολίστας με 180 συμμετοχές στην Εθνική Ελλάδος.
Κόρακας Μιχαήλ (Πόμπια 1797- 1882) Μεγάλος επαναστάτης (1827-1878). Πολέμησε τον οθωμανικό κι αιγυπτιακό στόλο. Τιμήθηκε από τον βασιλιά της Ελλάδας και τον Πατριάρχη.
Κονδυλάκης Ιωάννης (Βιάννος 1861- 1920) Δάσκαλος, λογοτέχνης, διηγηματογράφος και δημοσιογράφος, ενώ διατέλεσε και πρώτος πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ. Έργα του ο «Πατούχας» κ. ά.
Κορνάρος Βιτσέντζος (Σητεία 1553- 1613) Από τους κυριότερους ποιητές και συγγραφείς της Κρητικής λογοτεχνίας. Σπουδαία έργα του: ο «Ερωτόκριτος», με 10.012 στίχους αλλά και το δράμα η «Θυσία του Αβραάμ», Το αεροδρόμιο Σητείας φέρει το όνομά του.
Κουμεντάκης Γιώργης (Ρέθυμνο 1959) Καταξιωμένος μουσικοσυνθέτης. Από τους σημαντικότερους με πάνω από 100 έργα για ορχήστρα, όπερα κ. ά.
Κουρμούλης Μιχάλης (Κουσές Ηρακλείου 1765- 1824) Αγωνιστής, οπλαρχηγός της Μεσσαράς το 1821.
Λαμπράκη- Πλάκα Μαρίνα ( Αρκαλοχώρι 1939- 2022) Ιστορικός, Καθηγήτρια Τέχνης κι αρχαιολόγος. Διευθύντρια Εθνικής Πινακοθήκης 1992- 2022. Διατέλεσε και υπηρεσιακή υπουργός.
Λινοξυλάκης Κώστας (Άνω Μέρος Ρεθύμνου 1933- 2014) Ο κορυφαίος Ρεθεμνιώτης ποδοσφαιριστής σε ΠΑΟ (1951- 1963) και 28 φορές διεθνής. Διατέλεσε και Δημοτικός Σύμβουλος Αθήνας.
Λούκαρις Κύριλλος (Ηράκλειο 1572- 1638) Πατριάρχης Αλεξάνδρειας (1601-1612) και Κωνσταντινουπόλεως ( 1620- 1623).
Μαμαγκάκης Νικόλαος (Ρέθυμνο 1929- 2013) Μουσικοσυνθέτης σε αρκετά κινηματογραφικά έργα και θεατρικές παραστάσεις.
Μαρινάκης Γαβριήλ (Μαργαρίτες 1826-1866) Ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου και αγωνιστής της Κρητικής επανάστασης. Έπεσε ηρωικά στο Ολοκαύτωμα της Μονής 1866
Μανιάς Νίκος ( Επισκοπή Ρεθύμνου 1931- 2012) Άριστος λαγουτιέρης, στιχουργός και τραγουδιστής, γνωστός ως το «αηδόνι της Κρήτης».
Μανούσακας Μανούσος (Ρέθυμνο 1914- 2003) Ακαδημαικός, καθηγητής πανεπιστημίων με πολλές διακρίσεις κι αρκετές εκδόσεις. Πρώτος πρόεδρος Δ.Ε. Πανεπιστημίου Κρήτης 1975- 1981.
Μαχλάς Νίκος (Ηράκλειο 1973) Ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής της Κρήτης, διεθνής 61 φορές (18 γκολ) και ευρωπαϊκή καριέρα, συμμετοχές 463 ( 196 γκολ). Κέρδισε το «Χρυσό Παπούτσι» της Ευρώπης το 1998 με 34 γκολ.
Μεταξάκης Μελέτιος (Παρσά Λασιθίου 1871-1935) Μητροπολίτης Αθηνών 1918, Πατριάρχης Κων/πόλεως 1921 και το 1926 πατριάρχης Αλεξάνδρειας, με τεράστια προσφορά.
Μητσοτάκης Κων/νος (Χανιά 1918- 2017) Βουλευτής Χανίων από το 1946. Διατέλεσε υπουργός στην Ένωση Κέντρου και στη Νέα Δημοκρατία και πρωθυπουργός της χώρας από το 11-4-90 έως 13-10- 1993.
Μητσοτάκης Κυριάκος (Αθήνα 1968) Γιος του Κων/νου. Υπουργός και αρχηγός της ΝΔ από 10-1-2016 και πρωθυπουργός από 7-7-2019. Μιλά 4 γλώσσες.
Μίνωας Βασιλιάς της Κρήτης. Γιος του Δία και της Ευρώπης. Βασιλιάς της Κρήτης των 100 πόλεων, με έδρα την Κνωσό. Από αυτόν πήρε το όνομά του ο Μινωικός πολιτισμός (3000- 1450 πΧ)
Μινωτής Αλέξης (Κίσσαμος 1900- 1990) Από τους κορυφαίους δραματικούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες. Σύζυγος της Κατίνας Παξινού.
Μπακογιάννη Ντόρα (Αθήνα 1954) Κόρη του Κων/νου Μητσοτάκη. Νομικός βουλευτής της ΝΔ από το 1989 και υπουργός Πολιτισμού κι Εξωτερικών. Πρώτη γυναίκα Δήμαρχος της Αθήνας, 2002-2006.
Μπαντουβάς Μανόλης (Ασίτες Ηρακλείου) Από τους μεγάλους ηγέτες της Αντίστασης κατά των Γερμανών και φρούραρχος Ηρακλείου.
Μπαρότσι Φραγκίσκος (Ρέθυμνο 1537- Βενετία 1604) Βενετοκρητικός Λόγιος και μαθηματικός. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Ακαδημίας VIVI το 1562. Καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση. Έργα του: «Κοσμογονία» κ. ά.
Μπουνιαλής Μαρίνος Τζάνε (Ρέθυμνο 1610- Βενετία 1690). Ιερέας, ζωγράφος, αγιογράφος και ποιητής. Το 1646 έγραψε το έργο «Κρητικός Πόλεμος» 12000 στίχων. Τα έργα του τυπώθηκαν στη Βενετία.
Μουντάκης Κώστας (Αλφά Ρεθύμνου 1926- 1991) Άριστος λυράρης και τραγουδιστής. Έγραψε πάνω από 300 τραγούδια με πρώτο δίσκο το 1954. Ανάμεσα στις επιτυχίες του «ο Πραματευτής», «ο Αργαλειός» κ. ά.
Μυγιάκης Στέλιος (Ρέθυμνο 1952) Αθλητής Ελληνορωμαϊκής πάλης και χρυσός Ολυμπιονίκης στη Μόσχα το 1980 στην κατηγορία των 62 κιλών.
Μύρων Άγιος ( Ραύκος Ηρακλείου 250- 350). Γεωργός, γνωστός για τη βοήθειά του στους φτωχούς. Έγινε Επίσκοπος Κνωσού κι αναδείχτηκε μεγάλη μορφή της Εκκλησίας με πολλά θαύματα. Ενταφιάστηκε στο χωριό που φέρει το όνομά του. Εκεί βρίσκεται και η Κάρα του. Τιμάται 8 Αυγούστου.
Νέαρχος (Λατώ Λασιθίου 360- 300 πΧ) Ναύαρχος. Επικεφαλής της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία. Αργότερα έγινε διοικητής της Λυκίας.
Ξανθουδίδης Στέφανος ( Αβδού Ηρακλείου 1864- 1928) Αρχαιολόγος, Μεσαιωνοδίφης, γνωστός για τις αρχαιολογικές του έρευνες και συγγραφέας.
Ξυλούρης Νίκος ( Ανώγεια Ρεθύμνου 1936- 1980) Ο αρχάγγελος της Κρήτης. Λυράρης, μουσικός και τραγουδιστής κρητικών και λαϊκών ασμάτων. Γνωστός και ως Ψαρονίκος.
Ξωπατέρας Ιωάσαφ (Μανουσανά Ηρακλείου 1788- 1828) Ο Ιωάννης Μαρκάκης, ο θρυλικός Ξωπατέρας. Πολέμησε στη Μονή Οδηγήτριας στον πύργο του εναντίον 800 Τούρκων. Μόνη του βοήθεια 3 γυναίκες, 2 Μελαμπιανοί και τα μελίσσια. Σκότωσε 30 Τούρκους, πριν του πάρουν το κεφάλι.
Παπουτσάκης Τιμόθεος (Γαβαλομούρι Χανίων 1915- 2006) Επίσκοπος Γορτύνης κι Αρκαδίας από το 1956- 1978 με τεράστιο έργο στο Ιερό Προσκύνημα της Καλυβιανής και ίδρυση αρκετών ιδρυμάτων. Αρχιεπίσκοπος Κρήτης από το 1978- 2006.
Παττακός Στέλιος ( Αγία Παρασκευή Αμαρίου 1912- 2016) Ταξίαρχος Τεθωρακισμένων. Δυστυχώς ένας από τους πρωτεργάτες του Πραξικοπήματος της 21^ης Απριλίου 1967 και αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης την περίοδο 1971- 1973. Καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Η επιλογή του στη συγκεκριμένη λίστα, παρά τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στις μαύρες σελίδες της ιστορίας της Ελλάδας, γίνεται καθαρά και μόνο για ιστορικούς λόγους.
Πετρακογιώργης (Μαγαρικάρι Ηρακλείου 1890- 1972) Ηγετική μορφή της Κρητικής αντίστασης στην Κατοχή, με δική του αντιστασιακή ομάδα. Βουλευτής 4 φορές 1946-1952.
Πατελάρος Αγ Αθανάσιος (Αξός Ρεθύμνου 1590- 1654) Το 1620 αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και από το 1652 Οικουμενικός Πατριάρχης Κων/πολης. Ενταφιάστηκε στην Ουκρανία και το 1662 αναγνωρίστηκε η αγιότητά του. Το 1995 δόθηκε τμήμα του λειψάνου του, που φυλάσσεται σε ιερό ναό της γενέτειράς του. Τιμάται 21 Αυγούστου.
Πετυχάκης Τίτος ( Αγαλιανός Ρεθύμνου 1874- 1966) Συμμετείχε στο κίνημα Της Θερίσου. Αργότερα διορίστηκε Πρωτοδίκης Χανίων. Από το 1925 και για 23 χρόνια διατέλεσε Δήμαρχος Ρεθύμνου. Το έργο του τεράστιο ( Δημοτικός Κήπος, Πλατείες, σχολεία κ. ά.).
Πηγάς Μελέτιος ( Ηράκλειο 1549- Αλεξάνδρεια 1601) Μεγάλη εκκλησιαστική μορφή. Το 1590 ανακηρύχτηκε Πατριάρχης Αλεξάνδρειας και τοποτηρητής Κων/πολης. Η Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και τιμάται 13 Σεπτεμβρίου.
Πραματευτάκης Μπάμπης (Σπήλι 1933) Μεγάλη μορφή του πολιτισμου μας, συνθέτης, μαέστρος και δημιουργός.
Πρεβελάκης Παντελής (Ρέθυμνο 1909- 1986) Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης. Συγγραφέας των έργων «Το Χρονικό μιας Πολιτείας», «΄Ηλιος Θανάτου» κ. ά. Είχε στο ενεργητικό του πλείστες βραβεύσεις και παράσημα.
Ροδινός Ανδρέας (Ρέθυμνο 1912- 1934) Σπουδαίος λυράρης με καταγωγή από το Ατσιπόπουλο και Φραντζεσκιανά Μετοχια. Πρόλαβε να ηχογραφήσει μόνο 2 δίσκους. Η πλευρίτιδα από το στρατό ήταν αιτία να φύγει, αγκαλιά με τη λύρα του, σε ηλικία μόλις 22 ετών.
Σκουντής Βασίλης ( Πειραιάς 1963) Νομικός με καταγωγή από Αμάρι. Κορυφαίος δημοσιογράφος, παρουσιαστής, αρθρογράφος του μπάσκετ και συγγραφέας. Εργάστηκε σε 7 εφημερίδες και σταθμούς. Από το 1987 έχει καλύψει ολες τις διεθνείς διοργανώσεις. Μιλά 5 γλώσσες.
Σιγανού Παρρέν Καλλιρόη (Πλατάνια Ρεθύμνου 1861- Αθήνα 1940) Η κορυφαία Ελληνίδα φεμινίστρια, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Εξέδιδε την «Εφημερίδα Κυριών» και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Λυκείου Ελληνίδων το 1911. Είχε πάμπολλες δημοσιεύσεις και διακρίσεις.
Σπανάκης Στέργιος (Τζερμιάδο Λασιθίου 1900- 1994). Ιστοριοδίφης. Έφορος της Βικελαίας Βιβλιοθήκης, με πλούσιο συγγραφικό έργο. Έργο του « Πόλεις και Χωριά της Κρήτης» Τιμήθηκε το 1976 από την Ακαδημία Αθηνών.
Σπαντιδάκης Ηλίας (Τίκας) (Λόυτρα Ρεθύμνου 1866- ΗΠΑ 1914). Ιδρυτής του πρώτου συνδικάτου ανθρακωρύχων και ήρωας του εργατικού κινήματος. Δολοφονήθηκε από την Πολιτοφυλακή μαζί με 50 μετανάστες (17 Έλληνες) στη μεγάλη απεργία στο Κολοράντο.
Σταμπολίδης Νικόλαος (Χανιά 1951) Αρχαιολόγος και από το 1985 ασχολείται με ανασκαφές στην αρχαία Ελεύθερνα, την οποία ανέδειξε
Στεφανουδάκης Μανόλης (Ηράκλειο 1983) Παραολυμπιονίκης σε ακόντιο και σφαιροβολία και παγκόσμιος πρωταθλητής.
Τέσσερις Άγιοι Μάρτυρες (Μέλαμπες- Ρέθυμνο 1824). Οι Αγγελής, Μανουήλ, Γεώργιος και Νικόλαος Ρετζέπη (Βλατάκη) από τις Μέλαμπες. Μαρτύρησαν επί Μεχμέτ Πασά και αποκεφαλίστηκαν στο μέρος που είναι ο ναός τους, στο κέντρο του Ρεθύμνου. Εκεί βρίσκονται και οι 3 κάρες τους, ενώ η 4^η βρίσκεται στη Ρωσία. Η μνήμη τους τιμάται την 28^η Οκτωβρίου.
Τίτος Άγιος (Αντιόχεια 11- Γόρτυνα 105) Ο ιδρυτής και πρώτος Επίσκοπος της Εκκλησίας της Κρήτης το 62 μΧ. Μαθητής του Απόστολου Παύλου. Η κάρα του επέστρεψε από τη Βενετία το 1966 και φυλάσσεται στον ομώνυμο ναό στο Ηράκλειο. Στη Γόρτυνα βρίσκεται και ο πρώτος ναός του 6^ου αι. μΧ.
Τσουδερός Εμμανουήλ (Ρέθυμνο 1882- 1956) Βουλευτής στην Κρητική Βουλή 1906, υπουργός σε διάφορες κυβερνήσεις αλλά και Διοικητής της Τράπεζας Ελλάδος. Διατέλεσε Πρωθυπουργός της χώρας στην εξόριστη Κυβέρνηση στην Αίγυπτο (1941- 1944).
Τσουδερός Μελχισεδέκ (Ασώματος Ρεθύμνου 1769- 1823) Ηρωικός ηγούμενος στην Ι.Μ. Πρέβελη. Το 1817 εντάχτηκε στη Φιλική Εταιρεία και ύψωσε το λάβαρο της επανάτασης στον Κουρκουλό Ροδακίνου (23-5- 1821).
Φραγκούλης Κώστας ( Λάστρος Λασιθίου 1905- 2005). Ποιητής, πεζογράφος, χρονογράφος και τυπογράφος. Γνωστός ως Ανταίος. Έχει αφήσει πλούσιο συγγραφικό έργο σε κρητικό ιδίωμα.
Φωκάς Νικηφόρος (Καππαδοκία 912-969) Ο σωτήρας κι απελευθερωτής της Κρήτης σε μια εποχή που το νησί μαστιζόταν από τους Σαρακηνούς. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε με 300 πλοία και 50000 άνδρες (961). Παντρεύτηκε τη χήρα αυτοκράτειρα Θεοφανώ, αλλά δολοφονήθηκε με απεχθή τρόπο. Η εκκλησία μας τον τιμά ως Άγιο στις 11 Δεκεμβρίου.
Χαλκιαδάκης Γιάννης ( Ατσιπάδες 1925- 2010) Πτυχιούχος Ακαδημίας. Το 1947 εξέδιδε την εφημερίδα «Ελεύθερη Κρήτη» κι από το 1965 τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα», της οποίας την έκδοση συνεχίζει ο γιος του. Επίσης, ήταν Πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ, του Creta Channel και της ΠΑΕ ΕΑΡ.
Χατζιδάκις Γεώργιος (Μύρθιος Αγίου Βασιλείου 1848- 1941) Καθηγητής Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών (1890-1941). Έγραψε 600 μελέτες, τύπωσε 3τομο έργο Ελληνικής Γλώσσας κ. ά. Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
Χατζιδάκις Μάνος (Ξάνθη 1925- 1994). Κορυφαίος συνθέτης, ποιητής, τραγουδοποιός και μαέστρος, με άφθονα έργα, βραβεύσεις και Όσκαρ μουσικής. Ο πατέρας του είχε καταγωγή από την Μύρθιο Αγίου Βασιλείου.
Χορευτάκης Θεόδωρος Β΄( Προφήτης Ηλίας Ηρακλείου 1954) Επίσκοπος (1990) και μητροπολίτης Χωρών Αφρικής (1994). Το 2004 τοποθετήθηκε ως ο 115^ος πατριάρχης Αλεξάνδρειας.
Χορτάτζης Γεώργιος ( Ρέθυμνο 1545- 1660). Θεατρικός συγγραφέας και ποιητής της Κρητικής Λογοτεχνίας με σπουδαία έργα: Ερωφίλη (τραγωδία), Κατσούρμπος (κωμωδία), Πανώρια ( δράμα).