Την ερχόμενη Δευτέρα 7 Ιουλίου 2025 η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα συζητήσει το θέμα της πρότασης μομφής κατά της Κομισιόν και η σχετική ψηφοφορία θα διεξαχθεί την Πέμπτη. Η πρόταση μομφής είναι ένα ιδιαίτερα επαχθές γεγονός για την εκτελεστική εξουσία, παρά το ότι δεν αναμένεται να «περάσει» και να την οδηγήσει σε μαζική παραίτηση. Σε αντίθετη περίπτωση ένα σαθρό οικοδόμημα θα κατεδαφιστεί και θα αντικατασταθεί από ένα οικοδόμημα που θα περιλαμβάνει τις δράσεις της γραφειοκρατικής ελίτ των Βρυξελλών, αλλά με κανόνες διαφάνειας και ισονομίας.
Στη βάση της πρότασης μομφής, βρίσκεται η καταδίκη της κυρίας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η καταδίκη αυτή αφορά δύο ξεχωριστές υποθέσεις, στις οποίες κρίθηκε πως η Κομισιόν, υπό την ηγεσία της, δεν ενήργησε με επαρκή διαφάνεια:
Η μία υπόθεση αφορά τις Συμβάσεις εμβολίων κατά της Covid, όπου το Δικαστήριο αποφάνθηκε πως η Επιτροπή δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι ήταν απαραίτητο να παραλείψει την ευρεία πρόσβαση στο κοινό των σχετικών συμβάσεων για την προστασία των εμπορικών συμφερόντων των εταιρειών. Η άλλη υπόθεση αφορά τα μηνύματα με τον πρόεδρο της Pfizer τα οποία αποκρύφτηκαν. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα δώσει επαρκή στοιχεία για το τι έγινε τελικώς. Πάντως οι αποφάσεις θεωρούνται σημαντικό πλήγμα στην εικόνα της Κομισιόν και θέτουν ισχυρή αμφισβήτηση για τη διάθεσή της για διαφάνεια και λογοδοσία. Αναμένεται η στάση της Κομισιόν, αν θα ασκήσει έφεση ή θα συμμορφωθεί με τις δικαστικές αποφάσεις, δεδομένου ότι μέχρι στιγμής, δεν έχει ασκήσει έφεση επίσημα μετά την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου στις 14 Μαΐου 2025. Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία κάνουν λόγο για την «υπόθεση των σκοτεινών συμβάσεων εμβολίων».
Με αφορμή τη συζήτηση την ερχόμενη Δευτέρα στο Ευρωκοινοβούλιο, ανατρέξαμε σε παλαιότερο έγγραφο που περιγράφει την πρόταση μομφής και ποια είναι η διαδικασία που θα ακολουθηθεί στο ελεγκτικό αυτό όργανο της ΕΕ.
Το έγγραφο αυτό περιγράφει με σαφήνεια το θεσμικό πλαίσιο, τις προϋποθέσεις, την ιστορική χρήση και την επίδραση των προτάσεων μομφής κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παρά την ακραία δικαστική ισχύ της διαδικασίας, στην πράξη λειτουργεί κυρίως ως πολιτικό μέσο πίεσης, χωρίς ποτέ να έχει οδηγήσει σε ψηφοφορία επιτυχούς μομφής.
Προϋποθέσεις: Την πρόταση πρέπει να υπογράψουν τουλάχιστον 1/10 των ευρωβουλευτών και απαιτείται δημόσια ψηφοφορία με διάστημα τουλάχιστον τρεις ημέρες από την κατάθεση μέχρι την ψηφοφορία. Για να υιοθετηθεί η πρόταση μομφής απαιτείται διπλή πλειοψηφία: 2/3 των εγκύρων ψήφων και πλειοψηφία των συνολικών μελών
Συνέπειες: Εάν περάσει, η Επιτροπή πρέπει να παραιτηθεί συλλογικά και να συνεχίσει τις τρέχουσες υποθέσεις μέχρι την αντικατάσταση. Η διαδικασία αφορά μόνο συλλογικά την Επιτροπή, όχι επιμέρους Επιτρόπους.
Ιστορικό:
Από το 1972 έχουν κατατεθεί συνολικά 13 τέτοιες προτάσεις (9 μετά το 1979), όμως καμία δεν έλαβε την απαιτούμενη πλειοψηφία. Παρά τη μη επιτυχία τους, οι προτάσεις λειτουργούν ως πολιτικό «αποτρεπτικό μέσο». Σημαντικό παράδειγμα το 1999, όταν η απειλή οδήγησε στην παραίτηση της Επιτροπής Σαντέρ. Η τρέχουσα πρωτοβουλία ξεκίνησε τον Ιούνιο 2025, μάλιστα αναφέρεται ότι ο Ρουμάνος ευρωβουλευτής G. Piperea, συγκέντρωσε πάνω από 72 υπογραφές για την υποβολή μομφής κατά της προέδρου Ursula von der Leyen, με βάση την απόφαση ευρωπαϊκού δικαστηρίου για διαφάνεια σχετικά με το «Pfizergate», όπως προαναφέραμε.
Τονίζουμε ότι η πρόταση δεν συγκεντρώνει την απαραίτητη υποστήριξη από άλλα μεγάλα πολιτικά κόμματα, και κατά συνέπεια η επιτυχία θεωρείται απίθανη.
1. Βασικοί λόγοι για την πρόταση μομφής
α) «Pfizergate» και διαφάνεια: Το Δικαστήριο της ΕΕ έκρινε ότι η Κομισιόν αρνήθηκε να δημοσιεύσει πλήρως τα μηνύματα, παραβιάζοντας αρχές διαφάνειας και «καλής διοίκησης»
β) Ανιστόρητη διαχείριση εμβολίων: Η Κομισιόν κατηγορείται ότι δεσμεύτηκε για υπερβολικές ποσότητες εμβολίων – περίπου 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις αξίας €35 δισ., εκ των οποίων λιγότερο από 20% χρησιμοποιήθηκε.
γ) Ανεξέλεγκτη εκτελεστική δράση και δημοκρατική επίβλεψη: Η πρόταση υπογραμμίζει τον κίνδυνο «επικέντρωσης εξουσιών» – με συγκεκριμένη αναφορά σε πολιτικές αποφάσεις όπως το δάνειο για αμυντικές επενδύσεις χωρίς εμπλοκή του Ευρωκοινοβουλίου και την αναστολή νομοθεσίας περί «Πράσινης Ευρώπης», που προκάλεσε αντιδράσεις από τις πολιτικές ομάδες των Πρασίνων, Σοσιαλιστών και Renew .
δ) Οικονομική διαχείριση και έλλειψη λογοδοσίας: Οι επικριτές αναφέρουν κριτική προς την Κομισιόν από τον Ελεγκτικό Συνέδριο σχετικά με το Ταμείο Ανάκαμψης 650 δισ. ευρώ, το οποίο έχει καλύψει μόνο το μισό (περίπου 315 δισ. ευρώ) έως τα τέλη Μαΐου, ενώ απομένει μικρό χρονικό περιθώριο για τα έργα. Εδώ θα σημειώσουμε την έλλειψη και άλλων αναφορών για κακοδιοίκηση και έλλειψη διαφάνειας, όπως έχουμε αναφερθεί σε πολλά σημειώματά μας του πρόσφατου παρελθόντος, κυρίως τα ποσά που έχουν δεσμευθεί και χορηγηθεί στην Ουκρανία. Τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τη χώρα μας και στην απασχόληση, είναι τα «θύματα» αυτής της περίπτωσης.
Πολιτική υποστήριξη: Η κεντρώα και κεντροδεξιά πλειοψηφία – EPP, Σοσιαλιστές, Renew – έχει ήδη δηλώσει ότι θα απορρίψουν την πρόταση. Τονίζεται ότι δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής δημοσκοπήσεις ή αναλύσεις για πιθανό ποσοστό έγκρισης ή απόρριψης της πρότασης. Οι εκτιμήσεις βασίζονται στην τρέχουσα πολιτική ισορροπία και δηλώσεις των πολιτικών ομάδων.
Ωστόσο, φαίνεται ότι η πρόταση μομφής λειτουργεί κυρίως ως πολιτικό εργαλείο πίεσης, καθώς η επιτυχία της είναι πρακτικά απίθανη, με το πολιτικό φάσμα που υποστηρίζει την πρόεδρο να παραμένει σταθερά αρνητικό. Μόνη εξαίρεση θα ήταν μια ακραία μεταβλητή αλλαγή σε στάση EPP ή άλλων κεντρώων ομάδων.
