Μέρος 1
Διατροφικές εξελίξεις με τη σφραγίδα της Ε.Ε. διαφαίνονται στον ορίζοντα, μέσω μιας περίεργης διαδικασίας που έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια και αφορά στη διατροφική αλυσίδα πρωτεϊνούχων. Στο θέμα έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στα σημειώματα μας. Συνοπτικά, αν συνυπολογίσει κανείς τις τεράστιες επενδύσεις για την παραγωγή πρωτεϊνών με ακρίδες, γρύλους και κατσαρίδες, σε συνδυασμό με τις ανήκουστες προσπάθειες μείωσης των βοοειδών για την … προστασία του περιβάλλοντος και την εξάπλωση των ασθενειών των ζώων τύπου πανώλης των αιγοπροβάτων, φαίνεται πως είμαστε σε μια καμπή της διατροφικής ιστορίας με ειδικό ενδιαφέρον. Και τούτο γιατί έρχεται με ταχείς ρυθμούς η … καλλιέργεια κρέατος.
Το κρέας καλλιέργειας, επίσης γνωστό ως εργαστηριακό, κυτταρικό ή καλλιεργημένο κρέας, παράγεται με την καλλιέργεια ζωικών κυττάρων απευθείας σε ελεγχόμενο περιβάλλον και όχι με την εκτροφή και τη σφαγή ζώων. Αυτή η διαδικασία για την παραγωγή κρέατος που είναι πανομοιότυπο σε κυτταρικό επίπεδο με το συμβατικό κρέας, θεωρείται ότι γίνεται με βιώσιμο, ηθικό και δυνητικά ασφαλέστερο τρόπο. Και τούτο γιατί δεν θα έχουμε ανάγκη σφαγείων, για τα οποία η ΚΓΠ δαπανούσε σημαντικά ποσά στο παρελθόν, αλλά τονίζεται και ο δυνητικά ασφαλέστερος τρόπος, που δεν αποδεικνύεται, αλλά μπορεί να επιφέρει ότι καινούριες τρελές αγελάδες μας περιμένουν, και μάλιστα και ίσως περισσότερο τρελές από τις παλιές εγγλέζικες αγελάδες.
Πώς φτιάχνεται:
- Συλλογή κυττάρων: Η διαδικασία ξεκινά με τη συλλογή κυττάρων από ένα ζώο. Αυτά τα κύτταρα είναι συνήθως βλαστικά κύτταρα ή κύτταρα που μπορούν να πολλαπλασιαστούν και να διαφοροποιηθούν σε μυς, λίπος και άλλους τύπους ιστών.
- Κυτταροκαλλιέργεια: Τα συλλεγόμενα κύτταρα τοποθετούνται σε έναν βιοαντιδραστήρα, ένα δοχείο που μιμείται το φυσικό περιβάλλον του σώματος του ζώου. Σε αυτόν τον βιοαντιδραστήρα, τα κύτταρα είναι εφοδιασμένα με θρεπτικά συστατικά, οξυγόνο και αυξητικούς παράγοντες απαραίτητους για να πολλαπλασιαστούν και να σχηματίσουν ιστό.
- Σχηματισμός ιστών: Με την πάροδο του χρόνου, τα κύτταρα αρχίζουν να αναπτύσσονται και να σχηματίζουν μυϊκό ιστό, ο οποίος είναι το κύριο συστατικό του κρέατος. Αυτός ο ιστός μπορεί στη συνέχεια να συλλεχθεί και να μεταποιηθεί σε διάφορα προϊόντα κρέατος.
- Συγκομιδή και επεξεργασία: Μόλις ο ιστός φτάσει στην επιθυμητή ωριμότητα, συλλέγεται. Το προϊόν που προκύπτει μπορεί να διαμορφωθεί, να καρυκευτεί και να μαγειρευτεί ακριβώς όπως το συμβατικό κρέας.
Οφέλη:
- Περιβαλλοντικές επιπτώσεις: Το κρέας καλλιέργειας θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που συνδέεται με την παραδοσιακή κτηνοτροφία, συμπεριλαμβανομένων των χαμηλότερων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της μειωμένης χρήσης γης και της μικρότερης κατανάλωσης νερού.
- Καλή μεταχείριση των ζώων.
- Ασφάλεια τροφίμων: Το ελεγχόμενο περιβάλλον στο οποίο παράγεται το κρέας καλλιέργειας θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης με παθογόνα όπως το E. coli και η σαλμονέλα, τα οποία είναι κοινά στη συμβατική παραγωγή κρέατος.
- Δυνατότητα προσαρμογής: Το κρέας καλλιέργειας θα μπορούσε να προσαρμοστεί ώστε να έχει συγκεκριμένα διατροφικά προφίλ, όπως να είναι χαμηλότερο σε λιπαρά ή υψηλότερο σε ορισμένες βιταμίνες, και μπορεί ακόμη και να περιλαμβάνει ωμέγα-3 λιπαρά οξέα.
Στις δυο παραπάνω αιτιάσεις περί «Ασφάλειας τροφίμων» και «Δυνατότητα προσαρμογής» ξεχνούμε ότι υπάρχει και το κόστος αντίθετου αποτελέσματος, αν συνυπολογιστεί ότι το σύστημα ενδιαφέρεται πρωτίστως για το κέρδος και δευτερευόντως για την εξέλιξη της διατροφικής αλυσίδας. Έτσι, στις προκλήσεις της νέας τεχνολογίας, που ακολουθούν θα πρέπει να μπει και ειδική αναφορά που να σχετίζεται με τους κινδύνους ακόμη και εγκληματικών ενεργειών, εφόσον προκύπτει κέρδος, πράγμα που δεν απαιτείται ιδιαίτερα με τη «φυσική» παραγωγή κρέατος. Προσθέτουμε λοιπόν την ηθική διάσταση, αλλά από άλλη μεριά.
Σε κάθε περίπτωση η νέα τεχνολογία δεν είναι πανάκεια και δεν είναι βέβαιο ότι θα κατορθώσει να πραγματώσει τους στόχους της, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον. Αυτό οφείλεται στο ότι:
- Η παραγωγή κρέατος καλλιέργειας είναι επί του παρόντος δαπανηρή, αν και το κόστος μειώνεται καθώς προχωρά η τεχνολογία.
- Η παραγωγή μεγάλης κλίμακας εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση, με σημαντικές επενδύσεις και τεχνολογική ανάπτυξη που απαιτούνται για την παραγωγή κρέατος καλλιέργειας σε εμπορική κλίμακα.
- Αποδοχή από τους καταναλωτές για το κρέας καλλιέργειας, αν και οι έρευνες δείχνουν αυξανόμενο ενδιαφέρον και προθυμία να το δοκιμάσουν.
- Η νομική βάση θα παίξει σπουδαίο ρόλο τόσο στα ρυθμιστικά πλαίσια για τη θέσπιση προτύπων ασφάλειας και επισήμανσης για αυτά τα νέα προϊόντα.
- Ηθική διάσταση: ανάπτυξη συστημάτων ελέγχου που να στοχεύουν στην ανθρώπινη προστασία.
Αρκετές εταιρείες σε όλο τον κόσμο εργάζονται για να φέρουν το κρέας καλλιέργειας στην αγορά. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Σιγκαπούρη, το κρέας καλλιέργειας έχει ήδη εγκριθεί για πώληση. Ωστόσο, η ευρεία εμπορική διαθεσιμότητα απέχει ακόμη μερικά χρόνια στις περισσότερες περιοχές, με τη συνεχιζόμενη έρευνα και ανάπτυξη να επικεντρώνεται στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της οικονομικής προσιτότητας της παραγωγής.
Το κρέας καλλιέργειας έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση στη βιομηχανία τροφίμων, παρέχοντας μια πιο βιώσιμη, ηθική και δυνητικά πιο υγιεινή εναλλακτική λύση στο συμβατικό κρέας. Καθώς η τεχνολογία βελτιώνεται και η παραγωγή κλιμακώνεται, θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό μέρος της παγκόσμιας προσφοράς τροφίμων. Τίθεται όμως το αμείλικτο ερώτημα τι γίνεται με το κέρδος που αποτελεί την κύρια ατμομηχανή του καπιταλιστικού συστήματος, ποιες μορφές νέας πάλης θα δημιουργηθούν στην κοινωνία και ποιες βάσεις ηθικής θα στοχεύσουν οι νέες εφαρμογές της τεχνολογίας.
Στο δεύτερο μέρος θα αναφερθούμε στις πρωτοπόρους επιχειρήσεις και στην προβληματική που έχει αναπτυχθεί.
