«Ψυχή» της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην Κρήτη ο Χάρης Στρατιδάκης

Από τις μεγάλες του δημιουργίες ο αξέχαστος Φάλκονας

Από τη γνωστή και μεγάλης αναγνωσιμότητας στήλη του «Αναδιφώντας το χθες» ο κ. Χάρης Στρατιδάκης αναφέρθηκε στους πρωτοπόρους της περιβαλλοντικής κίνησης με την ευκαιρία της παγκόσμιας ημέρας, αλλά όπως το συνηθίζει αναφέρθηκε στους πάντες εκτός από τον …εαυτό του.

Κι είπα σήμερα μιας και η κατανάλωση λωτού εξακολουθεί να μου προκαλεί δυσανεξία να πάρω το δικό μου μονοπάτι και να ξανασυναντήσω τον κ. Χάρη εκεί που τον πρωτάκουσα να αφυπνίζει την οικολογική συνείδηση που ήταν τότε στα σπάργανα.

Μέχρι τότε – ήταν τα πρώτα του βήματα στην εκπαίδευση – τον γνώριζα μέσα από την αγωνία του σπουδαίου πατέρα του αείμνηστου καθηγητή Κώστα Στρατιδάκη.

Καμάρωνε για τον γιο του και τις προόδους του αλλά ήταν πάντα ανήσυχος για την τύχη του.

– Αυτό που με φοβίζει κ. Εύα, μου έλεγε συχνά στις συζητήσεις μας, είναι ο αυθορμητισμός αυτού του παιδιού. Λέει πάντα αυτό που σκέπτεται αδιαφορώντας αν θα ταράξει λιμνάζοντα ύδατα. Και αυτοί οι άνθρωποι, όπως καλώς γνωρίζετε, δεν είναι πάντα αρεστοί στους κρατούντες.

Κι όμως ο κ. Χάρης, αν και απέχων από λιβανιστήρια, κράτησε πάντα τη θέση του όπου του άξιζε.

Όταν γνωριστήκαμε ήταν στις πρώτες αναζητήσεις του στον χώρο της δια βίου μάθησης που του εξασφάλισε πτυχία, ΑΣΕΤΕΜ/ΣΕΛΕΤΕ (20-12-1984), Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου (10-10-1985), Σχολής Νηπιαγωγών Χανίων (30-6-1987) και Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του οποίου το 2000 εξελέγη Διδάκτορας Ιστορίας Σχολής Επιστημών Αγωγής.

Παράλληλα έλαβε και τις πιστοποιήσεις δεξιοτήτων και γνώσεων στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών επιπέδου Α (2008) δεξιοτήτων και γνώσεων στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών επιπέδου Β (2008) και καθοδηγητικής Επάρκειας Εκπαιδευτικού (2015).

Ήταν από τους πιο αγαπημένους δασκάλους των παιδιών. Θυμάμαι τον ενθουσιασμό μαθητών που τον είχαν δάσκαλο και πρόσεξα πως χάρις σ’ αυτόν πολλοί από τους μαθητές του διακρίθηκαν αργότερα στο αντικείμενο των σπουδών τους.

Η πρώτη μας συνεργασία ήταν όταν στο πλαίσιο της Παιδικής Άνοιξης (1991-2000) συζητήσαμε την έκδοση βιβλίων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Το θυμάμαι και απορώ με το «θράσος» μας να παρεμβαίνουμε δυναμικά στον χώρο της παιδείας με διάφορα έντυπα και εκδηλώσεις που προάγουν τη γνώση της ιστορίας και της περιβαλλοντικής αγωγής. Να όμως που χρειαζότανε.

Βγήκε μια σειρά από ενδιαφέρουσες εκδόσεις που ο κ. Στρατιδάκης ήξερε να τους δώσει διαχρονική πνοή αφού τα θέματα που αναλύει είναι πάντα επίκαιρα και ουσιώδη.

Και παράλληλα με τη συνεργασία μας αυτή είχε και άλλους τομείς ανοικτούς στους οποίους διέπρεπε.

Δεν θα ξεχάσω τον προϊστάμενο επαρχιακού στην Ελευθεροτυπία, το διάστημα που έδινα ανταποκρίσεις που με πήρε με διάθεση κατσαδιάσματος επειδή δεν τον είχα ενημερώσει για ένα «Κτηνοτροφικό Λεξικό» που είχε εκδόσει ένας Ρεθεμνιώτης δάσκαλος με τους μαθητές του.

Πανελλήνια αίσθηση είχε προκαλέσει εκείνο το λεξικό. Και να ήταν η μοναδική πρωτοβουλία. Όπου πατούσε ο κ. Χάρης για να διδάξει, το πρώτο που τον ένοιαζε ήταν η αξιοποίηση των άδειων σχολείων μετά την κατάργήσή τους.

Έτσι σιγά-σιγά δημιουργήθηκαν πυρήνες βιβλιοθηκών σε περιοχές όπως η Λαγκά, για παράδειγμα, που, χωρίς να θέλουμε να υποτιμήσουμε την ιστορική αυτή γωνιά του Μυλοποτάμου, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι δέχτηκε πολιτιστικές παρεμβάσεις και χαλάλι της που συνηθίζονται σε μεγάλα χωριά και πόλεις.

Για τον κ. Στρατιδάκη όμως η αξιοποίηση του κτηρίου τον ενδιέφερε και λιγότερο πόσο μεγάλο ήταν το χωριό και πόσο δεκτική μάθησης η τοπική κοινωνία. Συνολικά υπηρέτησε εννέα χρόνια στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση ως δάσκαλος, στα δημοτικά σχολεία Καρωτής, Μυριοκεφάλων, Μελιδονίου Χανίων, Μελιδονίου Ρεθύμνης, Δαφνέδων, Αγιάς, και στο 2^ο Ρεθύμνης που επί των ημερών του γνώρισε ημέρες μεγάλης δόξας.

Διετέλεσε Υπεύθυνος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Ρεθύμνης (1995-2000).

Διέκοψε με εκπαιδευτική άδεια τη διδασκαλία για τρία χρόνια, προκειμένου να εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή. Υπηρέτησε ως σχολικός σύμβουλος 2^ης Περιφέρειας Δ.Ε. Ν. Χανίων από 13/1/2012 μέχρι 31/8/16 χρονιά που συνταξιοδοτήθηκε.

Από τα πρώτα βήματα της καριέρας του άρχισε και τη συγγραφή βιβλίων που είναι πολύτιμες πηγές πράγματι και πολύτιμα εργαλεία διδασκαλίας περιβάλλοντος. Από το 1985 έχει συγγράψει πάνω από 40 αυτοτελείς εκδόσεις και συνεχίζει.

Ας θυμηθούμε κάποιες από αυτές.

– Γνωριμία με το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 1993 (σε συνεργασία με την Αλκμήνη Μαλαγάρη, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα).

– Η εκπαίδευση στο Ρέθυμνο κατά τον 19^ο αιώνα – Ιστορικά τεκμήρια, Ρέθυμνο 1997.

– Με τους νεολιθικούς ανθρώπους στο Σπήλαιο του Γερανίου, Ρέθυμνο 1997 (σε συνεργασία με την Ειρήνη Γαβριλάκη).

– Απέσβετο και λάλον ύδωρ – Τα 130 κλειστά σχολεία του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 1999.

– Κουδούνια, καμπάνες, σήμαντρα. Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, Ρέθυμνο 1999.

– Δεν άνθησαν ματαίως. Ηλεκτρονική έκδοση, Ρέθυμνο 1999.

– Στο φαρμακείο της φύσης. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα κρητικά βότανα, Ρέθυμνο 1999 (σε συνεργασία με την Κατερίνα Κατσιμάνη).

– Η πρώτη εκατονταετία της νηπιακής εκπαίδευσης στο Ρέθυμνο. Συμβολή στην ιστορία της νηπιακής εκπαίδευσης, Ρέθυμνο 2009.

– Μια μέρα στο σχολείο της ύστερης Κρητικής Πολιτείας. Εκπαιδευτικό βιωματικό πρόγραμμα, Ρέθυμνο 2014.

– Εκτός σχολικής αιθούσης. Εφαρμοσμένες δραστηριότητες βιωματικής μάθησης, Ρέθυμνο 2016.

– Δημοτικός Κήπος: η δροσερή ανάσα των Χανίων. Ιστορία, πανίδα, χλωρίδα, εκπαιδευτικές δραστηριότητες, Ρέθυμνο 2016.

– Η εκπαίδευση στο Ρέθυμνο (1795-1940). Σχολικό και διδακτηριακό δίκτυο. Επίμετρο: η περίοδος 1940-1974, Ρέθυμνο 2017.

– Τα Κρητικά σχολικά βιβλία (1813-1995). Η Συλλογή του Γιώργου Π. Εκκεκάκη, Ρέθυμνο 2018.

Βιβλία γενικά

Ρέθυμνο – οδηγός για την πόλη, Αθήνα 1985¹, 1986², 1989³ και 1994⁴ (σε συνεργασία με την Αλκμήνη Μαλαγάρη, στην ελληνική, αγγλική και γερμανική γλώσσα).

Τα δάση του Νομού Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 1997.

Σε χώρους πρωτόγνωρους και μυστηριακούς – Τα σπήλαια του νομού Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 1998.

Μητρώο σπηλαίων νομού Ρεθύμνης. Ηλεκτρονική έκδοση, Ρέθυμνο 1998.

Παραδοσιακά αποκριάτικα δρώμενα του νομού Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 1998.

Τα Βυζαντινά μνημεία του νομού Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 1999.

Εις μνήμην. Μορφές του οικολογικού κινήματος της Κρήτης, Ρέθυμνο 1999.

Λαγκά Μυλοποτάμου. Περιβάλλον, άνθρωποι, ιστορία, πολιτισμός, Αθήνα 2003.

Σπηλαιολογία στο Ρέθυμνο (1962-2005). 43 χρόνια δραστηριοποίησης, Ρέθυμνο 2005 (σε συνεργασία με Βασίλη Σιμιτζή).

Έναντι Σχολής Χωροφυλακής. Ο μετασχηματισμός μιας ρεθεμνιώτικης γειτονιάς μέσα σε μισό αιώνα, Ρέθυμνο 2009.

Τα σπήλαια του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2011.

Μνημειακά δέντρα και δάση της Κρήτης, Ρέθυμνο 2012.Η παραδοσιακή αγγειοπλαστική τέχνη στο Ρέθυμνο κατά τον 20^ο αιώνα. Ιστορία, εργαστήρια, τεχνίτες, προϊόντα, Ρέθυμνο 2012.

Μνήμη Γιάννη Β. Σπανδάγου, Ρέθυμνο 2013 (σε συνεργασία με τους Γιώργο Εκκεκάκη και Μιχάλη Τζεκάκη).

Ρέθυμνο και θάλασσα. Μια σχέση ιστορική και τα πειστήριά της, Ρέθυμνο 2013.

Κώστας και Αργυρή Στρατιδάκη: Ανιχνεύοντας μέσα από τη ζωή τους τις αξίες του παλιότερου Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2014.

370 μνημειακά κενά στην ιστορική τοπογραφία του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2014.

Το Κρητικό Αίνιγμα. Σχολιασμένη έκδοση 820 αινιγμάτων, Ρέθυμνο 2016.

Το Ρέθυμνο του τρόμου: ιστορική πραγματικότητα και αστικοί μύθοι, Ρέθυμνο 2017.

Ιστορικές περιηγήσεις στα Χανιά, Χανιά 2017.

Η τροφή του Ρεθύμνου. Διατροφικές συνήθειες και γευστικές μνήμες, Ρέθυμνο 2018.

Θα υπάγω εις τους κήπους. Επισκέψεις στο αστικό πράσινο του Ρεθύμνου, Ρέθυμνο 2019.

Περίπατος στο Ρέθυμνο των σπουδαίων γυναικών, Ρέθυμνο 2020.

Το Ρέθυμνο στα χρόνια της χολέρας. Επιδημικές ασθένειες και πρακτικές υγιεινής, από τον 14ο έως τον 20ό αιώνα, Ρέθυμνο 2020 χωρίς να προχωρήσουμε στο συνολικό αριθμό και αυτών που με τις συνεργασίες των μαθητών δεν επαρκεί ο χώρος της σελίδας να τα αναφέρουμε

Από τις τόσο σπουδαίες πρωτοβουλίες του μένουμε στον Φάλκονα που είναι το ζωντανό παράδειγμα της άποψης ότι κάθε μεγάλο έργο παίρνει ζωή από τον εμπνευστή του. Μόλις αυτός απομακρυνθεί όλα χάνονται. Μια ματιά στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μπορεί να μας πείσει.

Δεν είναι όλοι οι φορείς Λύκειο Ελληνίδων και Όμιλος Βρακοφόρων Κρήτης να οδηγούν το ιστορικό τους σωματείο από το ψηλά στο ψηλότερα. Ας είναι.

Κατά γενική ομολογία ο Φάλκονας ήταν ό,τι σημαντικότερο γνώρισε το Ρέθυμνο στις μέρες του.

Θυμόμαστε τα συνέδρια με συμμετοχή κορυφαίων του αντικειμένου που έδινε το θέμα. Πόση ζωή και κίνηση αποκτούσε η Καρωτή και πόσο ενέπνεε η δράση αυτή και άλλους φορείς να προσφέρουν.

Θυμάμαι με πόση προθυμία ανταποκρίθηκε η παιδίατρος κ. Βάγια Καφάση Πραματευτάκη, παρά το φορτωμένο της πρόγραμμα, στο ιατρείο που την περίμεναν ουρές ασθενών στο κάλεσμα να μιλήσει για την αναγκαιότητα των εμβολιασμών. Και όλα αυτά στη δεκαετία του ’90.

Αυτό πάντως που καμαρώνουμε όλοι στη δράση του κ. Χάρη Στρατιδάκη είναι η έρευνά του σε άγονα εδάφη που του δίνει την απόλαυση πρωτογενούς υλικού. Δεν πατάει πουθενά, δεν επαναλαμβάνει θέματα και γεγονότα. Εκφράζεται σε πρώτη γραφή με αποκλειστικά δική του έρευνα ΤΙ να πω και για το φωτογραφικό του αρχείο που τη σπουδαιότητά του συναντάς μόνο στο αρχείο Μανού Αστρινού.

Και τι δεν έχει να παρουσιάσει ο συμπολίτης μας αυτός σε εισηγήσεις σε συνέδρια και ημερίδες με Πρακτικά. Συμμετοχή σε οκτώ οργανωτικές επιτροπές και σε μία επιστημονική.

Έχει δημιουργήσει επίσης ένα εκπαιδευτικό CD Rom, 1 εκπαιδευτική βιντεοταινία και 11 φορητά εκπαιδευτικά προγράμματα (μουσειοβαλίτσες).

Άνθρωπος γεμάτος δημιουργικές ανησυχίες προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες σε πολλούς φορείς και οργανώσεις αρκεί να έχουν στόχους κι ενδιαφέροντα.

Συγκεκριμένα ήταν μέλος – είτε παραμένει – δεν είχα τον χρόνο να το ψάξω, σε αναρίθμητους φορείς.

1. Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνης από το έτος 1985.
2. Συλλόγου Δασκάλων-Νηπιαγωγών Ν. Ρεθύμνης από το έτος 1985.
3. Επίτιμο μέλος Πολιτιστικού Συλλόγου Λαγκάς (1992) και μέλος Πολιτιστικού Συλλόγου Λαγκάς «Η Υπαπαντή της Παναγίας».
4. Κλιμακίου Δυτικής Κρήτης Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας από το έτος 1991. Αντιπρόεδρος (1996-2007).
5. Επιστημονικού Συμβουλίου Κέντρου Περιβαλλοντικής Αγωγής και Ενημέρωσης «Φάλκονας» (1997-2001).
6. Επίτιμος δημότης Δήμου Λαππαίων (1998).
7. Ιδρυτικό μέλος Περιβαλλοντικού Συλλόγου Ρεθύμνου (1999).
8. Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Σχολικού Μουσείου Δήμου Ρεθύμνης (από 1999).
9. Γενικός Γραμματέας Δ.Σ. Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης (2015).

Από τα επιτεύγματά του πάντως αυτός θεωρεί τα πιο σημαντικά

1. Την εκπαίδευση 2500 περίπου μαθητών, με αξίες περιβαλλοντικές και κοινωνικές και μεθόδους που ξεπερνούν το μονολιθικό εκπαιδευτικό σύστημα (επισκέψεις, εθελοντικές δράσεις, κατασκηνώσεις, άνοιγμα γενικότερα στην κοινωνία).
2. Τη δημιουργία και λειτουργία του Κέντρου Περιβαλλοντικής Αγωγής και Ενημέρωσης «Φάλκονας», περιβαλλοντικού σχολείου για παιδιά και εκπαιδευτικούς (σε ανύποπτη εποχή), αλλά και εθελοντές (180 συνολικά).
3. Την εκπαίδευση στην πράξη πολλών δεκάδων δασκάλων στο Ρέθυμνο στην εκπαίδευση για τον μαθητή και το περιβάλλον ως υπεύθυνος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και το ίδιο στα Χανιά, ως σχολικός σύμβουλος εκεί.
4. Τη δημιουργία του Σχολικού Μουσείου με τον Γιώργο Κανακάκη από το 1999 και τη λειτουργία του μέχρι σήμερα, σε απόλυτα εθελοντική βάση (114 εθελοντές).
5. Το δέσιμο του Λαογραφικού Μουσείου με την κοινωνία και την ανάδειξή του σε έναν από τους κύριους πνευματικούς φορείς στο Ρέθυμνο, με συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις, εκδόσεις κ.λπ.
6. Την ανάμιξή μου στον χώρο της οικολογίας και τις επιθέσεις που έχω δεχτεί γι’ αυτήν (βιαιοπραγία στο Νομαρχιακό Συμβούλιο, επιθέσεις στον Τύπο για υπεράσπιση κουκουναριάς Γυμνασίου Θηλέων και ευκαλύπτων 2^ου Δημοτικού Σχολείου, επιθέσεις από ΟΑΔΥΚ κ.ά.).
7. Την προσπάθεια από το 1995 για ίδρυση Μουσείου Ιστορίας του Ρεθύμνου, η οποία είναι μέχρι στιγμής ατελέσφορη.
8. Τις στήλες «Αναδιφώντας το χθες» στα Ρεθεμνιώτικα Νέα (145 σελίδες) και «Ιστορικές περιηγήσεις στο Ρέθυμνο» στο «Ρέθεμνος» (35 σελίδες, δισέλιδα και τρισέλιδα).
9. Την δραστηριοποίηση στον πνευματικό και κοινωνικό τομέα, αντί της απομόνωσης σε αποκλειστικό γράψιμο βιβλίων, και το μη χάιδεμα των εκάστοτε ταγών της εξουσίας, αντιθέτως τη δημιουργία μετώπων μ’ αυτούς όταν χρειάστηκε.
10. Την προσπάθεια τίμησης σημαντικών ανθρώπων του τόπου με τη διοργάνωση εκδηλώσεων για: Αργίνη Φραγκούλη, Ιδομενέα Σταυρουλάκη, Άγγελο Πατσιά, Γιάννη Σπανδάγο, ιστορικούς της εκπαίδευσης (Ν. Δρανδάκη, εκπαιδευτικούς που είδαν το επάγγελμά τους ως λειτούργημα (Ν. Τυροκομάκη, Κ. Μυγιάκη, Αντ. Δαφέρμο), Μαρία Τσιριμονάκη, Μανό Αστρινό, Μανόλη Κούνουπα, Γεώργιο Σμπώκο, Αντώνη Πλυμάκη, Γιώργο Εκκεκάκη κ.ά.
11. Την προσπάθεια δημιουργίας κουλτούρας συνεργασίας στον πνευματικό χώρο, που στο Ρέθυμνο δεν φημίζεται γι’ αυτήν, με συνδιοργάνωση εκδηλώσεων, συνσυγγραφή βιβλίων και γενικότερες συμπράξεις.

Τα προγράμματα που έχει συνδιοργανώσει με τα Α΄ και Β΄ ΚΑΠΗ (Αγάπη Μαμαλάκη και Κατερίνα Κατσιμάνη), τα οποία θεωρεί από τα σημαντικότερα της ζωής του και από τα οποία εισέπραξα τα μέγιστα σε σοφία ζωής.

12. Τη συμμετοχή του στην Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία εδώ και τρεις δεκαετίες, η οποία του έχει προσφέρει εξαιρετικές βιωματικές εμπειρίες και διαχρονικούς φίλους και φίλες.
13. Τις διαλέξεις-προβολές του στο Λύκειο Ελληνίδων, Λαογραφικό Μουσείο, Περιβαλλοντικά Κέντρα, Πολιτιστικούς Συλλόγους επαρχίας και τις 15 διαφορετικές ιστορικές ξεναγήσεις του, σε Ρέθυμνο και Χανιά.
14. Τη γνωριμία, εκτίμηση και φιλία με ανθρώπους όπως ο Γ. Εκκεκάκης (του παρουσίασε τρία βιβλία), ο Γ. Σπανδάγος, ο Α. Σταυρουλάκης, η Μ. Τσιριμονάκη, ο Μ. Αστρινός, ο Λ. Καούνης κ.ά., προς τους οποίους προσπάθησε να μην αποδειχτεί αγνώμων.

Αντίθετα τίμησε στο έπακρον τους ανθρώπους που τον εμπιστεύθηκαν με το έργο και τη συνέπειά του και θεωρείται από τους πολύτιμους εκείνους στυλοβάτες της πνευματικής ζωής χωρίς ποτέ να πάψει να έχει άποψη και να στηλιτεύει τα κακώς κείμενα όπου τα αντιλαμβάνεται με το θάρρος και την παρρησία που κάποτε τρόμαζε τον αξέχαστο πατέρα του.

Για την ημέρα Περιβάλλοντος ήθελα να κάνω ένα αφιέρωμα. Και με αναφορά – φτωχή ομολογώ – στον Χάρη Στρατιδάκη θαρρώ πως έκανα την καλύτερη επιλογή που θα μπορούσε να γίνει.