Τα τελευταία χρόνια, αρκετά αυξητικά κινούνται τα ποσοστά των παιδιών αλλά και των ενηλίκων με μαθησιακές δυσκολίες. Οι αλλαγές στην καθημερινότητα με την εξάπλωση της τεχνολογίας, οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής αλλά και μια σειρά από άλλους παράγοντες, είναι από τις βασικές αιτίες έξαρσης της δυσλεξίας την τελευταία εικοσαετία. Ταυτόχρονα, όμως η εξοικείωση και η ενημέρωση των γονέων για τα ενδεχόμενα συμπτώματα των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες έχει οδηγήσει σε έγκυρο πλέον εντοπισμό των και άμεση αντιμετώπιση με πολλαπλά οφέλη για την καθημερινότητα αλλά και την περαιτέρω εξέλιξη του παιδιού. Μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο ο Δρ. Ιωάννης Ασλανίδης, ειδικευμένος στη διαθλαστική χειρουργική, ιδρυτής και ιατρικός διευθυντής του Οφθαλμολογικού και Διαθλαστικού Κέντρου Κρήτης «Εμμετρωπία» εφαρμόζει μια πρωτοποριακή μέθοδο με την ονομασία R.A.D.A.R., μέσω της οποίας ο ειδικός μπορεί να διαπιστώσει από την ανάγνωση ενός κειμένου κατά πόσον υπάρχουν ή όχι μαθησιακές δυσκολίες. Η συγκεκριμένη μέθοδος θεωρείται επαναστατική και άκρως καινοτόμα, καθώς με μηδενικό παρεμβατισμό αλλά με πολύ εύκολο και γρήγορο τρόπο, μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα αναφορικά με την ύπαρξη ή όχι μαθησιακών δυσκολιών σε παιδιά και ενήλικες.
O κ. Ασλανίδης, μιλάει στα «Ρ.Ν.» σχετικά με τις μαθησιακές δυσκολίες και πόσο υπαρκτό είναι το πρόβλημα στην Κρήτη και παράλληλα εξηγεί τη μέθοδο R.A.D.A.R. μέσω της οποίας με απλό, ανώδυνο και γρήγορο τρόπο γίνεται η διάγνωση είτε αφορά παιδί είτε ενήλικα.
*Τι ακριβώς είναι η μέθοδος R.A.D.A.R., και πώς λειτουργεί;
Η Μέθοδος R.A.D.A.R., η ονομασία της οποίας σημαίνει «Τάχιστη Αξιολόγηση Δυσκολιών και Ανωμαλιών της Ανάγνωσης» (αγγλ. Rapid Assessment of Difficulties & Abnormalities in Reading) έχει να κάνει με τη διερεύνηση των πιθανών μαθησιακών δυσκολιών που μπορεί να αντιμετωπίζει ένας αναγνώστης, είτε αυτός είναι παιδί είτε είναι ενήλικας. Η διεπιστημονική μας ομάδα προσφέρει μια πολυδιάστατη και ολοκληρωμένη προσέγγιση στο θέμα αυτό και ειδικά η μέθοδος για την οποία μας απονεμήθηκε η πατέντα που αναφέρατε αποτελεί προϊόν δεκαετούς καινοτόμου ερευνητικής δραστηριότητας. Με τη μέθοδό αυτή, δεν ερχόμαστε να αντικαταστήσουμε τους ειδικούς του χώρου, αλλά να δράσουμε επικουρικά, μέσω της ακριβούς ανάλυσης του τρόπου διαβάσματος ενός παιδιού δίνοντας ακριβή νούμερα σε συγκεκριμένες ακριβείς παραμέτρους.
* Πώς έγινε η εξέλιξη της συγκεκριμένης μεθόδου και με ποια αφορμή;
Αφορμή υπήρξε ο δικός μου γιος, ο οποίος στα μαθητικά του χρόνια δεν διαγνώστηκε από πολύ νωρίς ως δυσλεξικός όπως θα έπρεπε. Τώρα φυσικά είναι στο δεύτερο έτος του Πανεπιστημίου, αλλά στα χρόνια του Λυκείου δυσκολεύτηκε πολύ. Είπα λοιπόν ότι αυτό που συνέβη στον δικό μου γιο δεν θα ήθελα να ξανασυμβεί σε κανένα γονέα. Έτσι αρχίσαμε με την επιστημονική μας ομάδα να ασχολούμαστε με την ανάγνωση και τις μαθησιακές δυσκολίες. Το 2014 ολοκληρώσαμε, σε συνεργασία με τις εταιρείες Optotech και Medotics τον δικό μας οφθαλμικό ιχνηλάτη και δημιουργήσαμε το πρώτο Κέντρο Ανάγνωσης και Μαθησιακών Δυσκολιών που χρησιμοποιεί τη Μέθοδο R.A.D.A.R., για την οποία μας απονεμήθηκε εθνική και διεθνής πατέντα.
* Πώς διαφοροποιείται η μέθοδος R.A.D.A.R. από τις υπάρχουσες μεθόδους διάγνωσης μαθησιακών δυσκολιών;
Με τη μέθοδο R.A.D.A.R. ουσιαστικά αξιολογούμε την αναγνωστική επάρκεια του αναγνώστη. Είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να έχουμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε συγκεκριμένες ποσοτικές μετρήσεις, σχετικά με ένα πλήθος παραμέτρων που επηρεάζουν την αναγνωστική ικανότητα ενός ατόμου. Συγκεκριμένα, μέσω ειδικά κατασκευασμένου εξοπλισμού, καταγράφεται επακριβώς το «αναγνωστικό μονοπάτι», δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο διαβάζει ένα κείμενο το κάθε παιδί ή ενήλικας. Στη συνέχεια μέσω στατιστικής ανάλυσης, με τη βοήθεια αλγορίθμων που αναπτύξαμε ειδικά για αυτό το σκοπό, είμαστε σε θέση να δούμε με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο ο υπό εξέταση αναγνώστης επεξεργάζεται το γραπτό λόγο και έτσι να έχουμε μια αποτίμηση της ευχέρειας ή της δυσκολίας που μπορεί να υπάρχει σε αυτό τον τομέα.
Η μέθοδος R.A.D.A.R. είναι μία εξέταση εύκολη και γρήγορη, φιλική προς τον αναγνώστη, είτε αυτός είναι παιδί είτε ενήλικας και φυσικά καθόλου παρεμβατική, μιας και το μόνο που πρέπει να κάνει το παιδί είναι να διαβάσει ένα κείμενο. Ο αναγνώστης κάθεται μπροστά από μια οθόνη υπολογιστή και το μόνο που έχει να κάνει είναι να διαβάσει ένα κείμενο. Εμείς, έπειτα από την καταγραφή, και έχοντας αναπτύξει ένα ειδικό λογισμικό που ονομάζεται Emmetrolexia, το οποίο βασίζεται σε αυστηρά μαθηματικά μοντέλα, μπορούμε να αναλύσουμε λεπτομερώς το «αναγνωστικό μονοπάτι» του κάθε παιδιού και να εντοπίσουμε τα ποιοτικά στοιχεία του κειμένου που προκαλούν τη μεγαλύτερη δυσκολία, όπως για παράδειγμα δίφθογγοι, πολυσύλλαβες λέξεις κ.λπ. Στο σημείο αυτό να σας πω ότι η μέθοδος R.A.D.A.R. δεν απευθύνεται μόνο στους αναγνώστες που έχουν πρόβλημα, αλλά είναι μια εξέταση την οποία μπορεί να την κάνει ο καθένας μας και να μάθει περισσότερα για την αναγνωστική του ευχέρεια.
* Κινούνται ανοδικά ή καθοδικά τα ποσοστά των παιδιών στα οποία γίνεται διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών στην Κρήτη, που οφείλονται, ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες για την εμφάνισή τους;
Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου 1 στα 5 παιδιά που πηγαίνουν σχολείο, όχι μόνο στην Κρήτη αλλά και σε όλη την Ελλάδα, έχουν μαθησιακές δυσκολίες. Ο αριθμός αυτός δεν έχει αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου, απλά τώρα οι γονείς αφενός έχουν την ευκαιρία να βρίσκουν πιο αποτελεσματικά τρόπους να βοηθήσουν τα παιδιά τους, και αφετέρου έχουμε και τα εργαλεία να διαγιγνώσκουμε πιο εύκολα τις μαθησιακές δυσκολίες.
Οι λόγοι που μπορεί ένα παιδί να εμφανίσει μαθησιακές δυσκολίες είναι ποικίλοι. Ένας λόγος μπορεί να είναι το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα ένα παιδί αλλάζει χώρα, τόπο διαμονής ή σχολείο μπορεί να εμφανίσει μαθησιακού τύπου προβλήματα. Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι οικογενειακού τύπου προβλήματα, για παράδειγμα εάν η οικογενειακή ατμόσφαιρα μέσα στο σπίτι είναι αρκετά τεταμένη. Κάτι τέτοιο μπορεί να δημιουργήσει από μόνο του στο παιδί προβλήματα που αφορούν τη μαθησιακή του επίδοση, αφού το παιδί μπορεί να μην έχει την ψυχική ηρεμία που απαιτείται για να κάτσει να ασχοληθεί με τα μαθήματά του. Επίσης, μπορεί να υπάρχουν λόγοι που αφορούν το ίδιο το παιδί, όπως για παράδειγμα ιατρικοί λόγοι. Παράδειγμα είναι ένα παιδί με χαμηλή νοημοσύνη. Άλλο ένα παράδειγμα μπορεί να είναι ένα πρόβλημα στην όραση ή στην ακοή. Επίσης, κάτι πολύ σύνηθες είναι και η Διαταραχή της Ελλειμματικής Προσοχής και/ή Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ). Όλοι οι παραπάνω λόγοι μπορεί να υπάρχουν ή να συνυπάρχουν με μια ειδική μαθησιακή δυσκολία.
* Μπορεί η διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών σε ένα παιδί, να συμβάλλει θετικά στην απόδοσή του στη μάθηση και τη μετέπειτα ζωή του;
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα παιδί στη μετέπειτα ηλικία του είναι τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Στα βραχυπρόθεσμα συγκαταλέγονται προβλήματα περιθωριοποίησης στο σχολείο. Δηλαδή ένα παιδί μπορεί να είναι πολύ ζωηρό στη τάξη, να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.ά. Ένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα που μπορεί να προκύψει λόγω του μη έγκαιρου εντοπισμού του προβλήματος είναι να χάσει την ακαδημαϊκή του πορεία. Επίσης, λόγω της χαμηλής αυτοεκτίμησης του παιδιού, μπορεί να αναπτυχθούν προβλήματα στην ψυχοσύνθεσή του.
Επομένως, εύκολα μπορείτε να συμπεράνετε ότι, εάν ένα παιδί διαγνωστεί σε πολύ πρώιμο στάδιο, έχει πάρα πολύ χρόνο μπροστά του, ώστε να βρει λύσεις να καταφέρει να υπερνικήσει το πρόβλημά του. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι μπορεί να θεραπευτεί, αλλά σίγουρα μπορεί να δημιουργήσει ασφαλιστικές δικλείδες εστί ώστε να ελαχιστοποιήσει τις αναγνωστικές δυσκολίες που έχει.
* Ποια είναι τα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέξει ένας γονιός και να προβληματιστεί αναφορικά με το ενδεχόμενο ύπαρξης μαθησιακών δυσκολιών στο παιδί του;
Ο γονέας μπορεί να το διαπιστώσει εύκολα από τις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού του. Όταν το καθημερινό διάβασμα είναι ιδιαίτερα κουραστικό ή ακόμα και επίπονο για το παιδί ή σε περίπτωση που η επίδοση του παιδιού στο σχολείο δεν είναι η αναμενόμενη, σε σχέση με την προσπάθεια προετοιμασίας του, τότε ο γονέας επιβάλλεται να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό, ώστε να γίνει η αντίστοιχη διερεύνηση του προβλήματος που μπορεί να υπάρχει. Γενικότερα πιστεύουμε ότι όλα τα παιδιά δικαιούνται μία τέτοια εξέταση, μιας και δυστυχώς υπάρχει πάντα η πιθανότητα να βγουν στην επιφάνεια προβλήματα που έως τώρα δεν έχουν δώσει κάποιες ενδείξεις στους γονείς ή στους δασκάλους ενός παιδιού.
* Το οφθαλμολογικό κέντρο «Εμμετρωπία» ήδη λειτουργεί στο Ηράκλειο 10 χρόνια. Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται από τη στιγμή που ένας γονιός απευθύνεται σε εσάς, απευθύνεται στο Κέντρο ζητώντας τη βοήθεια των ειδικών, ώστε να διαπιστώσει εάν το παιδί του έχει πρόβλημα;
Πρώτα απ’ όλα το παιδί που θα επισκεφθεί το Κέντρο μας μαζί με τον γονέα ή τους γονείς του, θα βρεθεί σε ένα φιλικό περιβάλλον με ανθρώπους, ο καθένας ειδικός στον τομέα του, με μεγάλη εμπειρία. Οι ειδικοί αυτοί επιστήμονες που αποτελούν τη διεπιστημονική μας ομάδα θα προχωρήσουν σε μια σειρά εξετάσεων οι οποία περιλαμβάνει: οφθαλμολογικό και οπτομετρικό έλεγχο, αδρή εκτίμηση της ακοής μέσω ακοογράμματος, αξιολόγηση της μαθησιακής επίδοσης, παιδοψυχιατρική εκτίμηση και φυσικά καταγραφή του τρόπου ανάγνωσης του παιδιού με τη μέθοδο R.A.D.A.R. Στη συνέχεια τα ευρήματα όλων των παραπάνω εξετάσεων αξιολογούνται, λαμβάνοντας υπόψη και το κοινωνικό ιστορικό του παιδιού, έτσι ώστε να δοθούν -εάν χρειάζεται φυσικά- οι αντίστοιχες κατευθυντήριες οδηγίες προς τους γονείς.
