Τη ριζική αναδιοργάνωση του προγράμματος δακοκτονίας στο νησί με πλήρη περιφερειοποίηση πιστώσεων και αρμοδιοτήτων για έγκαιρες προμήθειες των ενδεδειγμένων φαρμάκων και έγκαιρες προσλήψεις έμπειρου εποπτικού και τεχνικού προσωπικού, ζητά μεταξύ άλλων με υπόμνημα του προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης ο επιστημονικός σύμβουλος του ΣΕΔΗΚ Νικος Μιχελάκης.
Ειδικότερα, στο υπόμνημα που κοινοποιείται και στους βουλευτές, τους δήμους και άλλους φορείς της Κρήτης παρατίθενται οι διαπιστώσεις, τα συμπεράσματα και οι προτάσεις που προέκυψαν από τα ευρήματα αναλύσεων που διενεργήθηκαν για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε ελαιόλαδα Ελαιοτριβείων της Κρήτης 2021/22, προκειμένου να τα λάβετε υπόψη για αποτελεσματικότερη εκτέλεση της δακοκτονίας.
Αναλυτικά, στο υπόμνημα αναφέρεται:
«Στα πλαίσια διαγωνισμού «Ποιότητας Ελαιολάδου Ελαιοτριβείων» που οργάνωσε ο ΣΕΔΗΚ κατά την περίοδο 2021/22 ειδικές επιτροπές έλαβαν δείγματα από ελαιόλαδα 30 ελαιοτριβείων αποθηκευμένα σε δεξαμενές μεγαλύτερες των 20 τόνων τα οποία συνεπώς ήταν αντιπροσωπευτικά όχι παραγωγών, αλλά περιοχών.
Από τις χημικές και οργανοληπτικές αναλύσεις των δειγμάτων αυτών που έγιναν στα διαπιστευμένα εργαστήρια του Ινστιτούτου Ελιάς ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ στα Χανιά και τις αναλύσεις υπολειμμάτων που έγιναν στο διαπιστευμένο ιδιωτικό εργαστήριο «Χημικοτεχνική» στο Ρέθυμνο, διαπιστώθηκαν τα εξής:
1) Χημικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά
Τα χημικά χαρακτηριστικά όλων των ελαιολάδων που εξετάστηκαν, διαπιστώθηκε ότι ήταν από πολύ καλά έως άριστα. Έτσι, τα καλύτερα από αυτά βραβεύτηκαν ήδη σε ειδική εκδήλωση που οργανώθηκε από τον ΣΕΔΗΚ σε συνεργασία με την Περιφέρεια και άλλους φορείς.
Ειδικότερα:
Η οξύτητα που ενδιαφέρει εμπορικά ιδιαίτερα, αφού λαμβάνεται σαν βάση στις συναλλαγές των παραγωγών, ήταν σε εξαιρετικά καλά επίπεδα. Διαπιστώθηκε ότι στο 100% των δειγμάτων ήταν χαμηλότερη από 0,4%, δηλαδή στο επίπεδο των έξτρα παρθένων το οποίο οι Ιταλοί αγοραστές χαρακτηρίζουν extrissima, ενώ στο 18% από αυτά ήταν ακόμη χαμηλότερη στο εξαιρετικό επίπεδο 0,1-0,2%.
Τα υπεροξείδια, τα οποία για το έξτρα παρθένο πρέπει να είναι χαμηλότερα των 20 meq/Kg, ήταν σε πολύ καλά επίπεδα αφού το 100% των δειγμάτων ήταν κάτω από 20 meq/Kg και το 36% ήταν κάτω από 6 meq/Kg.
Οι πολυφαινόλες, οι οποίες θεωρούνται ως συστατικό που σχετίζεται στενά με τις υγιεινές επιδράσεις του ελαιολάδου στην υγεία και στην πράξη τα καλύτερα επίπεδα τους φθάνουν τα 500mg/Kg, βρέθηκαν σε μέτρια επίπεδα, αφού μόνο το 18% από αυτά, βρέθηκε στο επίπεδο 300-400mg/Kg.
Τα οργανοληπτικά τα οποία για τα εξαιρετικά παρθένα πρέπει (με βάση τον Καν. ΕΕ61/24-1-2011) να έχουν διάμεση τιμή Φρουτώδους μεγαλύτερη του μηδενός και ελαττωμάτων κάτω του μηδενός, βρέθηκαν όλα, πλην ενός, σε ανεκτά έως μέτρια επίπεδα.
- Υπολείμματα Φυτοφαρμάκων
Από τις αναλύσεις υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων διαπιστώθηκαν τα εξής:
– Σε κανένα από τα δείγματα δεν διαπιστώθηκαν υπολείμματα της δραστικής ουσίας spinosad, παρά το ότι αυτή χρησιμοποιήθηκε σε ευρεία έκταση στο 90% και πλέον των δολωματικών ψεκασμών της δακοκτονίας 2021.
– Στο 50% των δειγμάτων διαπιστώθηκε ότι η δραστική ουσία Phosmet (που διατίθεται με εμπορικά σκευάσματα όπως π.χ. το Imidan), η όποια χρησιμοποιείται και στους ψεκασμούς της κρατικής δακοκτονίας υπήρχε σε αναλογίες από <0,010 έως 0,021 mg/Kg. Η δραστική αυτή ουσία, σύμφωνα με την Υπ. Απόφ. αριθ. 7013/191619/22.07.2020, κυκλοφορεί νόμιμα μέχρι την 31-7-2022 .
– Στο 8% των δειγμάτων υπήρχε η δραστική ουσία cypermethrin alpha (πυρεθρινοειδές με εμπορικά σκευάσματα όπως Fastac, Mageos) σε αναλογία < 0,01 mg/Kg. Η χρήση της δραστικής αυτής επιτρέπεται μέχρι 01-05-2022 σύμφωνα με την Υπ. Απόφ. αριθ.13104/335743/01.12.2020.
– Στο 8% των δειγμάτων υπήρχε η δραστική ουσία pyraclostrobin (μυκητοκτόνο με εμπορικά σκευάσματα όπως Cassiopeia Star) σε αναλογία <0.01 mg/Kg . Η χρήση της δραστικής αυτή επιτρέπεται μέχρι το 31-1-2024 σύμφωνα με την Υπ. Απόφ. αριθ. 9292/226406/21.10.2019.
– Στο 67% των δειγμάτων υπήρχε η δραστική ουσία cyfluthrin β (πυρεθρινοειδές με εμπορικά σκευάσματα όπως Bulldock) σε αναλογίες από < 0,01 – 0,012 mg/Kg. Η χρήση της δραστικής αυτής, σύμφωνα με την Υπ. Απ. αριθ.7034/192101/15.07.2020, έχει απαγορευτεί από 20.07.2021.
– Στο 8% των δειγμάτων υπήρχε η δραστική ουσία clorpyrifos-ethyl (όργανο-φωσφορικό με εμπορικά σκευάσματα όπως Dursban, Pyrinex) σε αναλογία <0.01 mg/Kg. Η χρήση της δραστικής αυτής έχει απαγορευτεί από 16.02.2020 σύμφωνα με την Υπ. Απ. αριθ.1790/89567/17.02.1999.
– Στο 8% των δειγμάτων υπήρχε η δραστική ουσία cyhalothrin- λ (πυρεθρινοειδές με εμπορικά σκευάσματα όπως Karate) σε αναλογία <0.01 mg/Kg. Η χρήση της δραστικής αυτής έχει απαγορευτεί από 30-6-2021 σύμφωνα με την Υπ. Απ. αριθ. 3882/40630/10.10.2014.
Συμπεράσματα
Από τις διαπιστώσεις αυτές και τις προτάσεις της Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής Φυτοπροστασίας (ΕΣΕΦΕ) του ΣΕΔΗΚ, στην οποία μετέχουν ειδικοί Πανεπιστημιακοί και Ερευνητές, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:
Η οξύτητα ήταν σε εξαιρετικά και τα υπεροξείδια σε πολύ καλά επίπεδα και αυτό μπορεί να αποδοθεί κυρίως στις αντίθετες για τον Δάκο καιρικές συνθήκες (καύσωνες) που επεκράτησαν πέρυσι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, άλλα και στο γενικά καλύτερο επίπεδο της περσινής συλλογικής δακοκτονίας σε σχέση με εκείνο των προηγούμενων καλλιεργητικών ετών.
Οι πολυφαινόλες ήταν σε μέτρια επίπεδα και τα οργανοληπτικά από μέτρια έως ανεκτά. Αυτό πρέπει να αποδοθεί στο ότι τα ελαιόλαδα που αξιολογήθηκαν ήταν αποθηκευμένα σε μεγάλες δεξαμενές και επομένως αποτελούσαν μίγμα ελαιολάδων διάφορων εποχών και σταδίων ωριμότητας πράγμα που δεν μπορεί εύκολα να διορθωθεί. Επίτευξη, υψηλότερων επιπέδων και των δυο αυτών χαρακτηριστικών απαιτεί ίσως αποθήκευση των πρωϊμότερων ελαιολάδων σε χωριστές δεξαμενές, πράγμα που θα συμφέρει αν εξασφαλίζει καλύτερες τιμές.
Το επίπεδο των υπολειμμάτων στο ελαιόλαδο, όπως φαίνεται από τα εκτεθέντα στοιχεία, κρίνεται οπωσδήποτε καλύτερο από το περσινό.
(α) Η πλήρης απουσία υπολειμμάτων Spinosad στα εξετασμένα δείγματα αποτελεί θετική διαπίστωση. Απαιτείται όμως σε βάθος διερεύνηση για την ενδεχόμενη ανάπτυξη ανθεκτικότητας του εντόμου σε αυτή και προληπτικά αποφυγή της αποκλειστικής χρήσης της σε όλη τη διάρκεια της περιόδου δακοκτονίας.
(β) Η ανίχνευση της δραστικής Phosmet που χρησιμοποιείται και στους κρατικούς δολωματικούς ψεκασμούς για τον δάκο, μπορεί να αποδοθεί και σε ψεκασμούς κάλυψης ιδιωτών, αλλά και σε εφαρμογή των δολωματικών της κρατικής δακοκτονίας με εκτόξευση του ψεκαστικού υγρού από μεγάλες αποστάσεις που συνεπάγεται εκτίναξη και διασπορά του ψεκαστικού υγρού και στον ελαιόκαρπο.
(δ) Η ανίχνευση φυτοφαρμάκων που έχουν δραστικές που έχουν απαγορευτεί (clorpyrifos-ethyl, cyfluthrin β, cyhalothrin- λ), πιθανότατα οφείλεται σε ψεκασμούς κάλυψης που εκτελούν ιδιώτες προληπτικά, επηρεασμένοι από άσχημα αποτελέσματα του παρελθόντος.
Επομένως απαιτείται μεγαλύτερη ενημέρωση των παραγωγών αλλά και έλεγχος των καταστημάτων που διαθέτουν τα αντίστοιχα εμπορικά σκευάσματα.
(ε) Η ανίχνευση της δραστικής pyraclostrobin (μυκητοκτόνο) που διαπιστώθηκε και πέρυσι πρέπει να οφείλεται σε χρήση ψεκαστικών δοχείων, που πιθανότητα είχαν χρησιμοποιηθεί σε άλλες καλλιέργειες χωρίς να έχουν πλυθεί επισταμένως σε ψεκασμούς ελαιοδέντρων, καθώς και σε ψεκασμούς κάλυψης για την πρόληψη του μύκητα Colloetotrichum gloeosporioides.
Προτάσεις
Επειδή τα παραπάνω είναι απότοκα σειράς χρόνιων προβλημάτων και δυσλειτουργιών του συστήματος της συλλογικής δακοκτονίας, που έχουν σωρευτεί και επαναλαμβάνονται σχεδόν κατά κανόνα τα τελευταία χρόνια, είναι φανερό ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν όχι με απλές διορθωτικές λύσεις αλλά με ριζική αναδιοργάνωση του συστήματος της συλλογικής δακοκτονίας, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστο τα εξής:
– Πλήρη περιφερειοποίηση πιστώσεων και αρμοδιοτήτων για έγκαιρες προμήθειες των ενδεδειγμένων φαρμάκων και έγκαιρες προσλήψεις έμπειρου εποπτικού και τεχνικού προσωπικού.
– Επικαιροποίηση των κανόνων όσον αφορά την έναρξη των ψεκασμών, τον τρόπο διενέργειας τους, την παρακολούθηση του εντόμου, τον εντοπισμό και τον έλεγχο των δακοπροσβολών κ.ά.
– Χρηματοδότηση προγραμματων παρακολούθησης της βιολογίας του εντόμου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους στους ψεκαζόμενους, βιολογικούς και μη ψεκαζόμενους ελαιώνες, από τα υπάρχοντα τοπικά Ερευνητικά Ιδρύματα και Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών για διαγνωστική και εποπτική χρήση των στοιχείων τους στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή της κρατικής δολωματικής δακοκτονίας.
– Οργάνωση δειγματοληπτικών ελέγχων σε καταστήματα εμπορίας γεωργικών φαρμάκων όσο και σε ελαιόλαδα παραγωγών κατά την έκθλιψη στα ελαιουργεία και επιβολή κυρώσεων στους κατά νόμο υπεύθυνους για τη χρήση απαγορευμένων εντομοκτόνων.
– Ενημέρωση ελαιοπαραγωγών, ελαιουργείων και καταστημάτων για τα ισχύοντα ανώτερα επιτρεπτά όρια υπολειμμάτων στο ελαιόλαδα που προορίζονται για την εσωτερική αγορά και τις κύριες εισαγωγικές ελαιολάδου χώρες.
– Λήψη διοικητικών μέτρων γενικής εφαρμογής των ψεκασμών με κατάργηση των νόμιμων και παράτυπων εξαιρέσεων που φαίνεται ότι αποτελούν ποσοστό πάνω από 30% του συνόλου».
