«Προσπαθούμε να μυήσουμε τα παιδιά σε ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία και έχουν μια επιστημονική βάση, για παράδειγμα, η συζήτηση που γίνεται για την κλιματική αλλαγή και τι πρέπει να γίνει και πως πρέπει να γίνει, που αποτελεί και ένα κοινωνικό θέμα», αναφέρει στα «Ρ.Ν.» ο Δημήτρης Σταύρου, επιστημονικός υπεύθυνος του Science in the City
H εξοικείωση των μαθητών όλων των βαθμίδων, ήδη από το νηπιαγωγείο μέχρι και το Λύκειο, με τις φυσικές επιστήμες, τα φυσικά φαινόμενα και κυρίως με ζητήματα που απασχολούν και θα απασχολήσουν στο μέλλον τους πολίτες όπως η κλιματική αλλαγή ή η τεχνητή νοημοσύνη είναι εξαιρετικά σημαντική.
Το Science in the City, το Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας που εδράζεται στον χώρο της Αγίας Βαρβάρας, στην παλιά πόλη, επιτελεί αυτό το σημαντικό έργο, και φέτος για 5η συνεχή χρονιά υποδέχεται μαθητές δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου- ενδεχομένως φέτος και νηπιαγωγείου- προκειμένου να πάρουν μέρος στα πειράματα που έχουν ετοιμαστεί για αυτούς και μέσω καινοτόμων δραστηριοτήτων που ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες (εικονική πραγματικότητα, κλασική ρομποτική, ψηφιακά εργαλεία κ.ά.) να ανακαλύψουν και σιγά σιγά να αποκτήσουν επαφή με τις θετικές επιστήμες και τα προβλήματα της καθημερινότητας που συνδέονται με αυτές, με μια επιστημονική βάση και προσέγγιση, προσαρμοσμένη πάντα στην ηλικία των μαθητών.
Το Κέντρο είναι μια σύμπραξη του Εργαστηρίου Διδακτικής Θετικών Επιστημών (ΕΔΘΕ) του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ) του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με το Τμήμα Παιδείας του Δήμου Ρεθύμνου και όπως αναφέρει μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ο κ. Δημήτρης Σταύρου, καθηγητής Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και διευθυντής του Εργαστηρίου Διδακτικής των Θετικών Επιστημών και επιστημονικός υπεύθυνος του Science in the City, όλες οι δραστηριότητες στις οποίες καλούνται οι μαθητές που επισκέπτονται το Science in the City να πάρουν μέρος είναι αποτέλεσμα της γνώσης, των δράσεων, των προγραμμάτων που αναπτύσσονται από τους φοιτητές του Εργαστηρίου Διδακτικής των Θετικών Επιστημών (προπτυχιακούς, μεταπτυχιακούς, διδακτορικούς) και μάλιστα πραγματοποιούνται από τους ίδιους. Όπως επισημαίνει βασικός στόχος είναι η διάχυση της επιστημονικής γνώσης που παράγεται στο Εργαστήριο προς τους μαθητές μέσα από το Science in the City.
«Οι δραστηριότητες όλες που κάνουμε έχουν αναπτυχθεί σε διάφορες δουλειές που έχουν γίνει στο Εργαστήριο Διδακτικής των Θετικών Επιστημών. Αλλά και μέσα από Ευρωπαϊκά προγράμματα στα οποία συμμετέχουμε, μέσα από σεμινάρια που γίνονται με τους φοιτητές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές τους εργασίες. Η βασική λογική είναι ότι ό,τι νέο παράγεται στο Εργαστήριο, να φτάσει άμεσα στους μαθητές στα σχολεία. Και το Science in the City είναι ένας τρόπος επειδή έχουμε πολλές επισκέψεις μαθητών κάθε χρόνο. Και το άλλο σημαντικό είναι ότι οι δραστηριότητες αυτές γίνονται από τους ίδιους τους φοιτητές μας. Έτσι με αυτόν τον τρόπο έρχονται οι φοιτητές μας, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί, σε άμεση επαφή με τους μαθητές», εξηγεί ο κ. Σταύρου.
Ο ίδιος αναφέρει ότι κάθε χρόνο οι δράσεις του Κέντρου βρίσκουν μεγάλη απήχηση, την ώρα μάλιστα που όλες οι επισκέψεις πραγματοποιούνται δωρεάν: «Oι εντυπώσεις που λαμβάνουμε είναι θετικές. Εμείς λειτουργούμε με ιδία μέσα, τρεις φορές την εβδομάδα. Υπάρχει μια απαίτηση να λειτουργούμε όλες τις μέρες με απογευματινά τμήματα, να έχουμε και άλλα workshops, αλλά δυστυχώς προς το παρόν οι δυνατότητές μας είναι πολύ περιορισμένες γιατί το Science in the City που οι επισκέψεις είναι δωρεάν, γίνεται καθαρά με ιδία μέσα και προσωπικό. Ελπίζουμε αυτό αν μπορέσουμε με κάποιον τρόπο να το θεμελιώσουμε γιατί προσπαθούμε σε ενταχθούμε σε διάφορα προγράμματα όπου υπάρχει και μια χρηματοδότηση μπορεί να το πετύχουμε».
Εξοικείωση με τα «κοινωνικοεπιστημονικά» ζητήματα – Χρήση νέων τεχνολογιών
Ίσως να έχει γίνει «μόδα» τελευταία η χρήση του όρου STEM μάθηση, αλλά είναι ο τρόπος για να περιγραφεί η προσέγγιση που συνδυάζει την επιστημονική θεωρία με το πείραμα, την ανάπτυξη κριτικής σκέψης, την κατάκτηση της γνώσης των θετικών μαθημάτων μέσω βιωματικών δραστηριοτήτων. Αυτό λοιπόν κάνει και το Science in the City. «Οι δραστηριότητες που κάνουμε εδώ αφορούν τις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία. Γενικότερα αυτό που λέμε τώρα τελευταία STEM εκπαίδευση. Υπάρχουν δραστηριότητες όπου αφορούν θεματολογία όπως για παράδειγμα αυτή που επικρατεί τώρα στα ευρωπαϊκά προγράμματα και αφορά την κλιματική αλλαγή. Πριν είχαμε προγράμματα που αφορούσαν τη νανοτεχνολογία. Και υπάρχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά για αυτές τις δραστηριότητες. Το ένα είναι αξιοποίηση νέων τεχνολογιών όπως γυαλιά εικονικής πραγματικότητας, κλασική ρομποτική, διαδραστικά πειράματα μέσω τεχνολογιών», επισημαίνει αρχικά ο κ. Σταύρου συμπληρώνοντας πως το δεύτερο χαρακτηριστικό των δραστηριοτήτων του Κέντρου είναι η προσπάθεια μύησης – εξοικείωσης των παιδιών με θεματολογίες επίκαιρες που έχουν ως βάση τους την επιστήμη, όπως η κλιματική αλλαγή. Ζητήματα για τα οποία ο αυριανός πολίτης θα κληθεί να επιλύσει, να πάρει θέση και αποφάσεις δηλαδή θέματα μεν επιστημονικά με κοινωνικές και πολλές άλλες προεκτάσεις δε. «Το δεύτερο σημαντικό είναι ότι στη θεματολογία μας εντάσσουμε σύγχρονα ζητήματα τα οποία εμείς ονομάζουμε κοινωνικοεπιστημονικά. Τι σημαίνει αυτό; Ότι προσπαθούμε να μυήσουμε τα παιδιά σε ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία και έχουν μια επιστημονική βάση, για παράδειγμα, η συζήτηση που γίνεται για την κλιματική αλλαγή και τι πρέπει να γίνει και πως πρέπει να γίνει, που αποτελεί και ένα κοινωνικό θέμα».
Η κατανόηση των εννοιών των φυσικών επιστημών
Σύμφωνα με τον κ. Σταύρου το πιο σημαντικό μέσα από τις δράσεις του Science in the City είναι τα παιδιά τελικά να εξοικειωθούν από μικρή ηλικία με τα φυσικά φαινόμενα και τους μηχανισμούς τους.
Όπως αναφέρει οι μέθοδοι του Science in the City καταφέρνουν να μετατρέψουν την επιστημονική επικαιροποιημένη γνώση σε διδακτικό αντικείμενο, χρησιμοποιώντας τα θεωρητικά εργαλεία των μαθηματικών, της φυσικής κ.λπ. στα διάφορα πειράματα. Αυτός ο βιωματικός τρόπος μάθησης, όπως εξηγεί, εξοικειώνει τα παιδιά με τη συχνά αφηρημένη θεωρία των μαθημάτων που διδάσκεται στα σχολεία ή με τα πειράματα που απλά παρουσιάζονται από τον διδάσκοντα, πρετοιμάζοντάς τα καλύτερα για την προηγμένη γνώση που θα συναντήσουν στις μεγαλύτερες τάξεις αλλά και στο πανεπιστήμιο.
Όπως λέει χαρακτηριστικά, αυτή η μέθοδος που εμπεριέχει την έννοια της ανακάλυψης και της εξερεύνησης είναι και η επιτομή της διδακτικής των φυσικών επιστημών, πράγμα που συχνά παραμελείται μέσα στις σχολικές τάξεις. «Δυστυχώς ο τρόπος με τον οποίο διδάσκονται στο σχολείο οι φυσικές επιστήμες δεν είναι αυτό που απαιτεί η σύγχρονη διδακτική. Αυτό σημαίνει το εξής: ότι εμείς δουλεύουμε και ερευνητικά λόγω του ότι είμαστε πανεπιστημιακό ίδρυμα με διάφορα μοντέλα του πως μετασχηματίζεται η γνώση αυτή που υπάρχει στις φυσικές επιστήμες σε γνώση προς διδασκαλία. Αυτό σημαίνει ότι προσαρμόζεται αντίστοιχα στην ηλικία των μαθητών καταρχάς και κατά δεύτερον να είναι συμβατές και με στόχους της διδασκαλίας των φυσικών επιστημών. Άρα θέλω να πω η ουσία δεν βρίσκεται περισσότερο εκεί που καμιά φορά πιστεύουμε να κάνεις μόνο πειράματα ή στο γυμνάσιο και στο λύκειο που οι ασκήσεις έχουν τον χαρακτηριστικό ρόλο, αλλά πως θα μπορέσεις να συνδέσεις αυτή την πρακτική, τις δραστηριότητες (τα πειράματα) με την κατανόηση των φαινομένων. Δηλαδή πως θα μπορούσαν τα παιδιά να αλληλοεπιδράσουν ώστε να έχουν έναν τρόπο με τον οποίο θα αποκτήσουν πρόσβαση και μια καλύτερη κατανόηση των εννοιών των φυσικών επιστημών.
Έτσι, μπαίνουμε στην ουσία του θέματος και δηλαδή μπαίνουμε στη βάση, αυτό που χρειάζεται να ξέρουν στις φυσικές επιστήμες τα παιδιά και όχι στην επιφάνεια που συνήθως συμβαίνει μέχρι τώρα», τονίζει ο κ. Σταύρου, ενώ προσθέτει κλείνοντας: «Θα πρέπει σιγά σιγά η εκπαίδευση να προσαρμοστεί στις νέες αυτές απαιτήσεις οι οποίες δημιουργούνται από τις εξελίξεις στην επιστήμη και στην τεχνολογία και μάλλον πράγματα όπως κάνουμε εμείς εδώ στο Science in the City και τις εργασίες εδώ πέρα θα πρέπει κάποια στιγμή να βρουν και τη θέση τους στο επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων».
