Έμεινε η ποίηση και τα τραγούδια να τα θυμίζουν
Μέσα σε σιωπή μνήμης κύλησε η 6η Αυγούστου. Η μέρα που το 1945 με την πτώση της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα άλλαξε η μοίρα του κόσμου. Που άλλες εποχές που μου θύμιζαν την τραγική επέτειο Ρεθεμνιώτες που είχαν κάνει το ειρηνιστικό κίνημα υπόθεση ζωής.
Ο Ανδρέας Κούνουπας για παράδειγμα που πρωτοστατούσε στις εκδηλώσεις του κινήματος.
Σεμνές εκδηλώσεις με μεστές ομιλίες και περιεχόμενο έδιναν μια υπόσταση στην επέτειο. Ήξερε ο Ανδρέας Κούνουπας να το επιτυγχάνει γιατί πίστευε στα ιδανικά της ειρήνης. Και αγωνιζόταν γι’ αυτήν. Ήταν το άλλο του μετερίζι εκτός από αυτό της ιδεολογίας του από το οποίο δεν απουσίασε ποτέ.
Ο Ανδρέας Κούνουπας, ήταν από τους ελάχιστους Ρεθεμνιώτες που μπορεί κάθε πτυχή της επίγειας δράσης του να καλύψει ολόκληρο κεφάλαιο.
Είχε πρωτεύουσα θέση στην επιστημονική κοινότητα συνεχίζοντας μια οικογενειακή παράδοση.
Κρατούσε μια δική του σελίδα στο μεγάλο κεφάλαιο της εθνικής αντίστασης κατά των ναζί που δεν πρόβαλε ποτέ.
Είχε σαφέστατο πολιτικό λόγο και τον ανέπτυσσε σε άρθρα του που δημοσίευε μέχρι τα βαθειά του γεράματα στον τοπικό τύπο.
Είχε μια μοναδική άνεση στη στιχουργική με βασικά χαρακτηριστικά πότε σατιρική διάθεση και πότε καθαρά ποιητική.
Διέθετε σπάνιο χάρισμα στην εικαστική δημιουργία και προλάβαμε να χαρούμε μια αναδρομική έκθεση αντιπροσωπευτική του πηγαίου ταλέντου του.
Είχε εξαιρετική φωνή και λάτρευε τη μουσική.
Ένας σπάνιος άνθρωπος.
Είχα τη μεγάλη τύχη να κερδίσω την εκτίμησή του από τα πρώτα βήματα της καριέρας μου.
Εκεί στο φαρμακείο του με τη φωτεινή πάντα παρουσία της επίσης ξεχωριστής γυναίκας του, της κας Μέτας γίνονταν ατέρμονες συζητήσεις. Και η μόνιμη επωδός ήταν να κρατάμε μακριά από τα παιδιά μας τις σειρήνες των πολεμοκάπηλων και καθενός που επιβουλεύεται τη γαλήνη και την ευημερία των λαών.
Από οικογένεια με παραδόσεις
Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο 4 Φεβρουαρίου 1921. Είχε τη μεγάλη τύχη να είναι πατέρας του ο Ιωάννης Κούνουπας από τους αρχαιότερους φαρμακοποιούς και μέγας φιλάνθρωπος και μητέρα του η περίφημη Λέλα Κούνουπα, στήριγμα κάθε πονεμένου και δυστυχισμένου ανθρώπου. Μια σπουδαία μορφή που έγινε το ίνδαλμα της προσφυγιάς.
Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές συνέχισε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου και τέλειωσε τη Φαρμακευτική Σχολή. Η επαγγελματική του καριέρα ήταν απόλυτη επιτυχής, επειδή ο Ανδρέας Κούνουπας είχε το πάθος της τελειομανίας. Έτσι κατάφερε τις επιστημονικές του γνώσεις να εναρμονίσει με τη λαϊκή ιατρική. Μπορούσε να σου δώσει διάλεξη για κάθε ιαματικό βότανο και σε ποιες κατηγορίες φαρμάκων θα το συναντήσεις.
Ήταν μια κινητή εγκυκλοπαίδεια. Και με την ίδια άνεση γύριζε την κουβέντα σε πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα.
Σημαντικός ζωγράφος
Όσο για το ταλέντο του στον χρωστήρα έπρεπε να οργανωθεί μια έκθεση ερασιτεχνών καλλιτεχνών από τον πολιτιστικό σύλλογο όταν είχε ακόμα τα γραφεία του στο αδιέξοδο Ζαμπελίου για να γνωρίσουμε και τον ζωγράφο Ανδρέα Κούνουπα. Και μείναμε κατάπληκτοι με τα έργα του.
Μέχρι τότε τον γνωρίζαμε σαν στέλεχος από τα ιστορικά μάλιστα της Εθνικής Αντίστασης στον νομό μας, σαν δυναμικό αρθρογράφο και σαν εξαίρετο σατιρικό ποιητή. Σαν επιστήμονας βέβαια συνέχιζε την οικογενειακή παράδοση στο φαρμακείο του στην πλατεία Μητροπόλεως.
Εκείνο το απόγευμα πάντως μας καταγοήτευσε με τα έργα του, που δεν θύμιζαν καθόλου αυτοδίδακτο ζωγράφο. Έργα γεμάτα φως και με ένα ιδιαίτερα προσωπικό ύφος του ίδιου του δημιουργού.
Θυμόμαστε με πόσο καμάρι η αξέχαστη σύντροφός του η κ. Μέτα με τα υπέροχα μεγάλα μάτια, που καθρέφτιζαν την καθάρια ψυχή της, μας ζήτησε τις εντυπώσεις μας.
Είχαμε όμως μείνει έκθαμβοι. Και στο ταπεινό μας ρεπορτάζ που ακολούθησε φροντίσαμε απλά να καταθέσουμε αισθήματα θαυμασμού.
Η φύση «μιλάει» στα έργα του
Ο συμπολίτης φαρμακοποιός δεν χρειάστηκε να πάρει μαθήματα. Αυτοδίδακτος άφησε το ταλέντο του να εκφράσει όλο τον πλούτο των ιδεών του και τη λατρεία του στη φύση. Ιδιαίτερα η κρητική φύση μιλάει στα έργα του. Θα είναι εικόνες που αποτυπώθηκαν στο υποσυνείδητο όταν ο Ανδρέας πολεμούσε στα χρυσά του νιάτα τον φασισμό, αναλαμβάνοντας επικίνδυνες αποστολές και οργώνοντας την ύπαιθρο με τους άλλους συναγωνιστές του. Για να μην σβήσει η σπίθα της αντίστασης. Και να έρθει το συντομότερο η λευτεριά.
Μα πορεία ευθύνης που έχει καταγραφεί στην τοπική ιστορία, αλλά ο ίδιος δεν θέλησε ποτέ να την εξαργυρώσει με αξιώματα.
Συνάμα και σεμνός καλλιτέχνης δεν μας επέτρεψε για χρόνια να δούμε τις εξελίξεις του στον τομέα που υπηρετεί με τόσο πάθος, τη ζωγραφική.
«Κοινωνικός αγωνιστής…»
Μέσα από τα πύρινα άρθρα του ο κ. Ανδρέας επαναλάμβανε το χρέος κάθε ανθρώπου να πολεμά τα άνομα συμφέροντα που κάνουν δυστυχισμένους τους λαούς. Και με τον τρόπο ζωής του μας έπειθε πως η χαρά της ζωής και η δημιουργία δεν έχουν ημερομηνία λήξης.
Ακόμα και στα 95 του χρόνια δεν είχε χάσει κανένα ραντεβού με την κάλπη. Και ήταν από τους πρώτους που θα πήγαινε να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.
Δεν παρέλειπε επίσης να κάνει τον σύντομο μεσημβρινό του περίπατο, να ψωνίσει από το φούρνο της γειτονιάς και να «φιλεύει» τους ανθρώπους που τον εξυπηρετούν με τα εύστοχα τετράστιχά του αρκετά από τα οποία οι φίλοι του τα αναρτούσαν.
Ο Ανδρέας Κούνουπας έζησε σε μια εποχή δύσκολη που η χώρα μας ταλαιπωρήθηκε πολύ από πολέμους, εμφυλίους, δικτατορίες και πολύ μεγάλη φτώχεια.
Τη ζωή του όλη την αφιέρωσε στον αγώνα για την εξάλειψη της ανισότητας και της εκμετάλλευσης, την επικράτηση της ειρήνης επάνω στη γη και την εξασφάλιση μιας καλύτερης ζωής για όλο τον κόσμο.
Υπήρξε υποδειγματικός πατέρας και σύζυγος, ευσυνείδητος φαρμακοποιός, χαρίζοντας πολλές φορές φάρμακα σε κάποιους που δεν είχαν να τα πληρώσουν.
Διατέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου στο Ρέθυμνο και μέλος της διοίκησης του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου.
Οι δημοσιογράφοι είχαμε να το λέμε για την ακάματη γραφίδα του που δεν υπέστειλε ποτέ τη σημαία μιας φλογερής πίστης σε συγκεκριμένα πολιτικά ιδεώδη.
Ακόμα και σαν επικεφαλής της ΠΕΑΕΑ αναδείκνυε πάντα τους αγωνιστές χωρίς διαχωρισμούς και υποκειμενικούς αφορισμούς. Ένα ήταν πάντα το μότο «Ειρήνη». Για να έχει ο άνθρωπος μέλλον και οι γενιές συνέχεια.
Ο Ούλωφ Πάλμε
Δεν ήταν Κρητικός αλλά η Κρήτη τον λάτρευε. Μα και ο Ούλωφ Πάλμε είχε στην καρδιά του το νησί.
Ο Σβεν Ούλωφ Γιοαχίμ Πάλμε ήταν Σουηδός σοσιαλοδημοκράτης πολιτικός. Υπήρξε ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από το 1969 έως το 1986 και Πρωθυπουργός της Σουηδίας από τον Οκτώβριο του 1969 ως τον Οκτώβριο του 1976 και από τον Οκτώβριο του 1982 έως τη δολοφονία του, τον Φεβρουάριο του 1986.
Ο Πάλμε ήταν ένας πολιτικός με ισχυρές πολιτικές θέσεις που προκαλούσε συζητήσεις στη διεθνή σκηνή: η οξεία κριτική του εναντίον των ΗΠΑ για τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι εκστρατείες του εναντίον της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, η καταδίκη του απαρτχάιντ και η συνηγορία υπέρ οικονομικών κυρώσεων εναντίον της Νότιας Αφρικής, η υποστήριξή του – οικονομική και πολιτική – για το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και την Οργάνωση Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO), η συνάντησή του με τον Φιντέλ Κάστρο της Κούβας, και άλλα έκαναν βέβαιο το γεγονός πως ο Πάλμε διέθετε μεγάλο αριθμό εχθρών στο εξωτερικό. Αλλά και εντός της χώρας του, οι αριστερές απόψεις του δημιούργησαν μεγάλη εχθρότητα από τους δεξιούς της Σουηδίας.
Την εποχή του θανάτου του ο Πάλμε είχε κατηγορηθεί ως φιλο-σοβιετικός και πως δεν προστάτευε τα συμφέροντα της Σουηδίας. Επομένως είχε κανονιστεί να επισκεφθεί τη Μόσχα για να συζητήσει μια σειρά από μαχητικά θέματα, συμπεριλαμβανομένων των υποτιθέμενων Σοβιετικών υποβρύχιων εισβολών στα Σουηδικά ύδατα.
Στο άκουσμα της δολοφονίας του δεν πάγωσε μόνο η Σουηδία και κάθε φιλειρηνιστής. Πένθησε κι ένα μικρό χωριό της Κρήτης ο Μοχός το χωριό που λάτρευε ο Πάλμε. Εδώ μάλιστα έζησε τις τελευταίες του διακοπές λίγο πριν τη δολοφονία του. Και το χωριό κήρυξε τριήμερο πένθος.
Δεν έμεινε ασυγκίνητο το Ρέθυμνο. Ο μεγάλος μας ποιητής Κώστας Απανωμεριτάκης έσπευσε να θρηνήσει τον μεγάλο ειρηνιστή με το περίφημο ποίημα του (ακροστιχίδα): Ένα άσπρο της ειρήνης περιστέρι.
Ο δρόμος γύρω έρημος απλώνει
Υ-πουλο το σκοτάδι τονε ζώνει
Λ-ευκό σεντόνο σάβανο το χιόνι
Ο-που το αίμα του έκανε αλώνι
Φ-υτρώνει ροδαριά και ξεφουντώνει
Π-εσμένο μεσονύχτι στο καρτέρι
Α- πό του κηνυγού φονιά το χέρι
Λ-ευκό σφαδάζει στο βρεγμένο χώμα
Μ-ε το κλωνάρι της ελιάς στο στόμα
Ε -ν’ άσπρο της ειρήνης περιστέρι
Το ποίημα ενέπνευσε τον Μπάμπη Πραματευτάκη που μελοποίησε τους στίχους κι έτσι έχουμε ένα ακόμα θαυμάσιο τραγούδι του μεγάλου μας συνθέτη που ερμήνευσε ιδανικά στο δίσκο Μαρμαρυγές η Φέφη Βαλαρή.
(https://youtu.be/AQQtvQqPq_Q?si=r1UbP4HP20575-eD)
Για σένα ειρήνη
Μια ακόμα μεγάλη μορφή του ειρηνιστικού κινήματος η Μαρία Χουρδάκη για την οποία είχαμε κάνει πρόσφατα ένα ακόμα αφιέρωμα με νεώτερα στοιχεία από την πολύπλευρη δράση της.
Η Μαρία Παπαδάκη Χουρδάκη αφοσιώθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα στη μνήμη του αδελφού της Κωστή Παπαδάκη του πρώτου νεκρού ανταποκριτή στο Αλβανικό Μέτωπο.
Γνωστό και το δικό της ποίημα ύμνος στην ειρήνη.
Ζήσαμε πολέμους κι αφανιστήκαμε
Πεινάσαμε, διψάσαμε, χάσαμε αδέλφια φίλους
Συντρόφους του αγώνα
Στις φυλακές στις εξορίες
ΣΗΜΕΡΑ αγωνιζόμαστε για σένα ΕΙΡΗΝΗ
για να μη ξαναζήσουμε πολέμου συμφορές.
Σήμερα ατενίζουμε το φως της μέρας με ελπίδα,
σήμερα μαλακώνει η άγρια νύχτα μιας ζωής
και ξαστερώνει ο ουρανός, ο ουρανός.
Γλυκαίνεις τη ζωή με τα μηνύματά σου,
ζεσταίνεις τις καρδιές και τις ελπίδες μας.
ΕΙΡΗΝΗ ειρήνη, ήλιε της ζωής
Και το ποίημα αυτό μελοποιήθηκε από τον Μπάμπη Πραματευτάκη και ερμηνεύτηκε από μεγάλες χορωδίες όπως η χορωδία υπαλλήλων της τραπέζης της Ελλάδος, η χορωδία της ΕΡΤ η χορωδία της ΔΕΗ κ.ά. (https://youtu.be/XyzZqKWKzqo?si=d4TY0ZQErFYEoySY).
Από το συναπάντημα αυτό μνήμης των ειρηνιστών του Ρεθύμνου δεν μπορούμε με ξεχάσουμε την Αθηνά Γιανναράκη, αδικοχαμένη κι αυτή και ξεχασμένη ενώ πρωτοστατούσε σε κάθε κοινωνικό αγώνα.
Είναι όμως κι ένα χαμόγελο που δεν μπορεί να βασιλέψει κι ας το σημάδεψε ο θάνατος.
Ποιος δεν θυμάται το φωτεινό εκείνο χαμόγελο της Κατίνας Σηφακάκη.
Πατούσε τον αιώνα ζωής και δεν έλειπε από κανένα συλλαλητήριο για την ειρήνη, για τη δημοκρατία.
Η πρώτη μας γνωριμία ήταν στην Γκιουμπρά, όπου μας ξάφνιασε με τη δυναμική του λόγου της. Έκτοτε μιλήσαμε πολλές φορές, στο σπίτι της αγαπημένης της φίλης Ελένης Ανυφαντάκη, αλλά και στα γραφεία της εφημερίδας. Η Κατίνα δεν επιτρέπει ούτε στη βιολογική της ηλικία να της θέτει απαγορεύσεις. Κι είναι ευλογία να μιλάς μαζί της.
Αργότερα διαβάσαμε με αγάπη και το βιβλίο βιογραφία της που έγραψε ο καλός συνάδελφος Μανόλης Παντινάκης με τίτλο «Το Κατινάκι η Μαμή: η Αμαζόνα της Αντίστασης και της Εξορίας». Με πρόλογο του Στέφανου Ληναίου το βιβλίο περιλαμβάνει καταθέσεις ψυχής της ίδιας της ηρωίδας.
Και μας κατέπληξε πάλι πρόσφατα με ακόμα δραστηριότητά της που επαινέθηκε από τον τύπο της Αθήνας.
Όπως συνηθίζει να μην απουσιάζει από κανένα κάλεσμα αφύπνισης των συνειδήσεων αποδέχτηκε την πρόσκληση και πήρε μέρος στην παράσταση της ομάδας Anima Έξοδος, όπου πέντε νέες ηθοποιοί μαζί με την Κατίνα, απαντούν στο ερώτημα «Θα έβαζα σε κίνδυνο τη ζωή μου για κάτι ανώτερο από το ατομικό;». Μια πρωτοποριακή παράσταση που απέσπασε θριαμβικές κριτικές.
Και ποιος αλήθεια εκτός από την Κατίνα Σηφακάκη, από τον Μέρωνα, μπορεί να δώσει πληρέστερη απάντηση στο ερώτημα.
Γεννήθηκε το 1916 στον Μέρωνα. Γαλουχήθηκε με το όραμα των Βενιζελικών.
Στα επτά της χρόνια βρέθηκε στην Αθήνα. Κατάλαβε τις διαφορές των κοινωνικών τάξεων από τον τρόπο που αντιμετώπιζε ο δάσκαλος τα φτωχόπαιδα της τάξης.
Μέντοράς της ο Σωκράτης Καλλέργης που την ενέπνευσε να ασχοληθεί με το κόμμα χωρίς αυτή ποτέ να κάνει διακρίσεις στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι την κυνήγησαν.
Κοντά της εύρισκαν καταφύγιο κυνηγημένοι σύντροφοί της όπως ο Γιάννης Ποδιάς.
Έζησε κι αυτή τις εμπειρίες της εξορίας, της φυλακής της ταλαιπωρίας για τα δικά της ιδανικά. Και πάντα τα αντιμετώπιζε όλα με κουράγιο και χαμόγελο.
Δεν έκανε οικογένεια, αφοσιωμένη στο σκοπό της. Δεν έπαψε να αγωνίζεται.
Όσο περνούσαν τα χρόνια τόσο πιο μαχητική γινόταν για να επικρατήσει ειρήνη και αγάπη στη γη.
Αντιπροσωπευτικό του χαρακτήρα της το παρακάτω απόσπασμα από συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην Πόλυ Κρημνιώτη και την Αυγή.
«Εγώ μεγάλωσα με τους Κρητικούς, με μαντινάδες, με χορό με τραγούδι, με ποιήματα. Ο πατέρας μου είχε το καφενείο «Βενιζελικό» και η μητέρα μου με κατέβαζε από τον οντά σε μια σκάφη μ’ ένα ωραίο παπλωματάκι και οι Κρητικοί με παίρνανε στην αγκαλιά τους και μου τραγουδούσαν και χορεύαμε. Λένε οι ψυχολόγοι ότι όταν μεγαλώσεις σ’ ένα χαρούμενο περιβάλλον, μεγαλώνεις όμορφα, δημιουργείς χαρακτήρα αισιόδοξο, χαρούμενο. Οκτώ χρονώ ήξερα και τραγουδούσα Ερωτόκριτο και χόρευα όλους τους χορούς».
• Στη Μακρόνησο πώς βρεθήκατε;
«Όχι μόνο στη Μακρόνησο, γνώρισα εξορίες, φυλακές, κρατητήρια. Μετά τη Μακρόνησο, δεν θυμούμαι ημερομηνίες, με άδεια πήγαινα και έδινα παρουσία στα αστυνομικά τμήματα. Αντιμετώπισα πείνα και δεν μπορούσα να βρω δουλειά πουθενά, με διώχνανε. Μια ζωή κυνηγημένη. Στην Κρήτη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ξανακατέβηκα το 1972. Επήγα με μια φίλη μου στην προκυμαία του Ρεθύμνου για καφέ και την άλλη μέρα ήρθε και με βρήκε η φίλη μου και μου είπε «Η ασφάλεια σε παρακολουθεί. Να μη σε κάνω παρέα, γιατί θα μου κάνει φάκελο». Σταματώ εδώ. Αλλά ο αγώνας μου για μια κοινωνία που θα κυριαρχεί η ανθρωπιά και η δικαιοσύνη δεν σταμάτησε. Και θα συνεχίσω να αγωνίζομαι. Με τους αγώνες της καινούργιας γενιάς για την κοινωνία και τα οράματα της γενιάς του ’40-’45, που μαζί με τη συντριβή του εχθρού ήθελε να συντρίψει και το σύστημα εκείνο που δημιουργεί τους πολέμους και σκοτώνει την ανθρωπότητα. Και λέω, η ασφάλεια για τον λαό δεν εξασφαλίζεται με τον πόλεμο και τους εξοπλισμούς παρά με την αγάπη, την αλληλεγγύη και τη στήριξη του ενός λαού προς τον άλλο».
• Τι θα λέγατε στα νέα παιδιά;
«Ευχή να αγωνιστούν να αντέξουν, να νικήσουν και να κερδίσουν όλες τις χαρές που στερήθηκε η δική μου γενιά και οι γενιές του κόσμου σε απελευθερωτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Και να καταφέρουν να χτίσουν την κοινωνία εκείνη που οραματίστηκε η γενιά μου, την κοινωνία της ανθρωπιάς και της δικαιοσύνης.
Τώρα μη με ρωτάς άλλα. Όμως, να σου πω και μια μαντινάδα;
Γκρεμίζομε και χτίζομε,
φτιάχνομε ό,τι χαλούμε
ό,τι καλό κρατίζομε
και σάπιο το πετούμε».
Αυτή ήταν η Κατίνα Σηφακάκη που έπαιρνε μέρος και σε συλλαλητήρια διεθνώς για την ειρήνη και για την καλύτερη ζωή των παιδιών.
Αυτή ήταν το φωτεινό χαμόγελο που δεν λησμονήσαμε ποτέ.
Πηγές:
Βικιπαίδεια
Εύας Λαδιά: Κώστας Απανωμεριτάκης ο Μονιάς της Λαμπηνής.
Εύας Λαδιά: Οικογένεια Κούνουπα.
Εύας Λαδιά: Άγγελοι καλοσύνης στην πόλη μας Λέλα Κούνουπα.
Εύας Λαδιά: Ανδρέας και Μανόλης Κούνουπας Δυο αδέλφια στην Αντίσταση.
Εύας Λαδιά: Μνήμη Ανδρέα Κούνουπα «Έκανα πάντα το καθήκον μου».
Εύας Λαδιά: Ανδρέας Κούνουπας: Ο αγωνιστής, ο επιστήμονας, ο καλλιτέχνης.
Εύας Λαδιά: Ανδρέας Κούνουπας: «Η ζωγραφική είναι για μένα έκφραση».
