963 έχουν ζητήσει βοήθεια την τελευταία δεκαετία στο Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών Ρεθύμνου, δεκάδες τα περιστατικά που δεν καταγγέλλονται
Στο μικροσκόπιο των νομικών ο νόμος 4800/2021 που αφορά στην επιμέλεια ανήλικων τέκνων
Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί πληγή για την ελληνική κοινωνία. Τα νούμερα από τις έρευνες δείχνουν αύξηση των περιστατικών, ωστόσο εκείνο που προκαλεί μεγαλύτερη ανησυχία και προβληματισμό είναι οι περιπτώσεις εκείνων των περιστατικών που δεν καταγγέλλονται, καθώς τα θύματα νιώθουν φόβο ή ντροπή με αποτέλεσμα να μην μπορούν να στηριχτούν και να βοηθηθούν.
Η σημερινή ημέρα 25η Νοεμβρίου έχει αναδειχθεί από τον ΟΗΕ ως παγκόσμια ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών. Στο πλαίσιο εορτασμού αυτής της ημέρας η Κοινωνική Υπηρεσία του δήμου Ρεθύμνης, συμμετέχοντας στις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την έμφυλη βία, μέσω του Συμβουλευτικού Κέντρου Γυναικών και της Δημοτικής Επιτροπής Ισότητας και σε συνεργασία με τον Δικηγορικό σύλλογο Ρεθύμνης, διοργάνωσε εσπερίδα με τίτλο: «Διαζύγιο: Νομικές και ψυχολογικές προσεγγίσεις».
Στη διάρκεια της εκδήλωσης οι ομιλητές στις εισηγήσεις τους ανέπτυξαν το ζήτημα των συγκρουσιακών διαζυγίων μέσα από τις νομικές αλλά και τις ψυχολογικές τους προεκτάσεις.
Εκ μέρους του Κέντρου Συμβουλευτικής και μέλος της δημοτικής Επιτροπής Ισότητας Ρεθύμνου η επιστημονικά υπεύθυνη του κέντρου, ψυχολόγος, Αλεξία Βαονάκη τόνισε ότι ο αριθμός των περιστατικών βίας αυξάνει. Στο κέντρο του Ρεθύμνου την τελευταία δεκαετία έχουν ζητήσει βοήθεια 960 γυναίκες: «Σαν Κέντρο Συμβουλευτικής λειτουργούμε από το 2013. Φέτος κλείνουμε δέκα χρόνια λειτουργίας και μέχρι σήμερα έχουμε 960 «νέες υποδοχές», γυναίκες που πέρασαν μία φορά το κατώφλι του κέντρου. Έχουμε όμως περιστατικά που ξανά έρχονται. Νομίζω ότι είναι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός και εμείς βλέπουμε στην ουσία μόνο την κορυφή του παγόβουνου, γιατί υπάρχει πολλή βία ιδιαίτερα στην ενδοχώρα η οποία δεν καταγγέλλεται. Μαθαίνουμε, έχουμε πληροφορίες και δυστυχώς εάν η ίδια η γυναίκα δεν θελήσει να κάνει κάποιο βήμα και να καταγγείλει την κακοποίησή της είναι πολύ δύσκολο, δεν μπορεί κάποιος να το επιβάλλει. Στο να σπάει η σιωπή χρόνο με τον χρόνο ίσως είναι καλύτερα τα πράγματα θεωρώ, στο να ελαττώνεται η βία δυστυχώς είναι πολύ δυσοίωνα τα μηνύματα».
Σε τοπικό επίπεδο πάντως από το 2016 μέχρι και σήμερα καταγράφεται μικρή αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τα στοιχεία του Πρωτοδικείου όπως παρουσιάστηκαν χθες από τον δικηγόρο και μέλος του Δ.Σ του Δικηγορικού συλλόγου Ρεθύμνου Πέτρο Στεφανάκη.
Ειδικότερα, σύμφωνα με αυτά το 2016 ασκήθηκαν συνολικά 25 ποινικές διώξεις (εκ των οποίων έξι καταδικάστηκαν), ενώ σε δυο ακολουθήθηκε η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης. Το 2017 καταγράφονται 16 ποινικές διώξεις εκ των οποίων επτά καταδικάστηκαν. Το 2018-2019 ο αριθμός των ποινικών διώξεων αυξάνεται και φτάνει τις 50, ενώ σημαντική αύξηση καταγράφεται το 2020 με τις ποινικές διώξεις να ανέρχονται σε 67 (57 σε βάρος ανδρών και δέκα σε βάρος γυναικών), ενώ 19 περιπτώσεις ακολούθησαν την ποινική διαμεσολάβηση. Αντίστοιχα το 2021 καταγράφονται 67 ποινικές διώξεις και 13 περιπτώσεις με τη διαδικασία ποινικής διαμεσολάβησης. Το 2022 ο αριθμός αυτός φτάνει τις 68.
Σχολιάζοντας τα στοιχεία ο Πέτρος Στεφανάκης, ανέφερε: «Αυτά τα στοιχεία επειδή προκύπτουν από την εισαγγελία Πρωτοδικών Ρεθύμνου αφορούν μόνο οικογενειακές υποθέσεις οι οποίες εξελίχθηκαν και σε ποινικό επίπεδο. Δηλαδή έχουμε τη γυναίκα που κάνει μόνο ασφαλιστικά για να ρυθμίσει την επιμέλεια, τη διατροφή και την επικοινωνία, και έχουμε και τη γυναίκα που παθαίνει κάτι οπότε την ίδια στιγμή κάνει τη μήνυση για τον ξυλοδαρμό, για την απειλή, για την εξύβριση, για την ψυχολογική βία και την ενδοοικογενειακή βία. Θα λέγαμε ότι αυτό το ποσοστό έχει μείνει σταθερό όπως φαίνεται τα τελευταία τρία χρόνια, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολλά παραπάνω περιστατικά. Διότι ακόμα και σε αστικό επίπεδο έρχονται γυναίκες στα γραφεία μας και γράφουμε σε δικόγραφα ότι πράγματι υπέστη ενδοοικογενειακή βία η γυναίκα, αλλά δεν έχει πάει να κάνει μήνυση. Θεωρώ ότι, σύμφωνα με την εμπειρία μου, είναι πάρα πολλές οι γυναίκες που δεν κάνουν μήνυση και δεν φαίνεται εδώ από τα στοιχεία της εισαγγελίας. Οπότε τα φαινόμενα είναι πολλά παραπάνω. Θεωρώ ότι αυτό συμβαίνει καθώς είτε είναι φοβούμενες, είτε για κοινωνικούς λόγους.».
Όπως πρόσθεσε ο κ. Στεφανάκης στη διάρκεια της εισήγησής του με θέμα «Διαζύγιο: Συγκρούσεις και ενδοοικογενειακή βία».
«Ορισμένοι έχουν ακόμα την αυταπάτη ότι η βία εντός της οικογένειας ωφελεί ή ότι κερδίζουν το πάνω χέρι. Αλλά η βία δεν είναι πάνω χέρι. Είναι απλά βία, χωρίς καμία διαπραγμάτευση. Και στον προβληματισμό μας πως μπορούμε να τη σταματήσουμε υπάρχει μόνο ένας τρόπος. Να σταματήσουμε να είμαστε μέρος της γιατί μπορούμε. Τα αδικήματα της ενδοοικογενειακής βίας, όταν ένα ζευγάρι συγκρούεται ενόψει ενός διαζυγίου (για τη διατροφή, την επιμέλεια, την επικοινωνία, την περιουσία κτλ.) έχει φανεί ότι είναι πλήρως διαταξικά, δεν γνωρίζουν μορφωτικό επίπεδο, οικονομικά ή κοινωνικά στρώματα. Η δικαιοσύνη σήμερα, η αστυνομία, οι δήμοι, το κράτος με ειδικές δομές διαθέτουν σοβαρά εργαλεία για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, ώστε να αποφεύγονται περιστατικά τραυματισμών, απειλών και κινδύνων εντός του ευρύτερου πλαισίου μιας οικογένειας, είτε η οικογένεια υπάρχει είτε αυτή έχει διασπαστεί. Η δυνατότητα εφαρμογής από τα δικαστήρια της μερικής έκτισης μιας επιβληθείσας ποινής (έστω και πλημμεληματικής) για το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας νομίζω ότι εν καιρώ θα αποθαρρύνει τους συζύγους να ενεργούν με βία όταν χωρίζουν, προτιμώντας ένα πολιτισμένο διαζύγιο και βάζοντας στην άκρη από την αρχή εγωισμούς, πείσματα και εχθρότητας που πάντα δημιουργούνται σε έναν χωρισμό. Θεωρώ ότι όλοι αυτοί οι νέοι κανόνες στο ποινικό και οικογενειακό δίκαιο που πια ισχύουν και στη χώρα μας (με πιο σημαντικό αυτόν της Συνεπιμέλειας των τέκνων) θα οδηγήσουν σιγά-σιγά σε ομαλές και υγιείς συνθήκες για το πραγματικό συμφέρον των ανήλικων παιδιών και την σωστή ψυχοσωματική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Προβάλλεται βέβαια και ο κίνδυνος μιας άκριτης ποινικοποίησης που θα οδηγήσει στο αποτέλεσμα σχεδόν κάθε Έλληνας να εγκλειστεί για μία έστω φορά στη ζωή του στη φυλακή, και για τον λόγο αυτό κάθε καταγγελία για ενδοοικογενειακή βία πρέπει να εξετάζεται με τρόπο ορθολογικό και βάσει της σημαντικής στο δίκαιο αλλά και στη ζωή μας «αρχής της αναλογίας», για να μην δούμε σωρεία φυλακισμένων για πράξεις που ίσως δεν έχουν τελέσει και που ίσως έχουν καταγγελθεί αναληθώς και καταχρηστικώς ως μέσο εκβίασης ενόψει δικών σχετικών με την επιμέλεια, την διατροφή και την επικοινωνία».
Προβληματισμοί για την εφαρμογή του θεσμού της επιμέλειας – «Χρειάζονται τομές στο οικογενειακό δίκαιο»
Την ανησυχία της και τους προβληματισμούς της για την εφαρμογή του θεσμού της επιμέλειας και πως αυτός λειτουργεί, όχι από τα δικαστήρια αλλά από τους ίδιους τους γονείς, εξέφρασε στην εισήγησή της η γενική γραμματέας του Δικηγορικού συλλόγου Ρεθύμνου Δέσποινα Δασκαλάκη. Η κ. Δασκαλάκη αναφέρθηκε στις περιπτώσεις διακοπής της συμβίωσης των γονέων όπου υπάρχει διαφωνία όσον αφορά στην επιμέλεια των τέκνων. Αναφέρθηκε στο θέμα της ανάθεσης της επιμέλειας ή της συνεπιμέλειας. Όπως είπε μετά από έρευνα που πραγματοποίησε στο Πρωτοδικείο Ρεθύμνης για τις αποφάσεις που εκδίδονται, αναφορικά με την επιμέλεια και την συνεπιμέλεια τέκνων με τα κριτήρια που έχει ορίσει και ο νόμος και που έχει ορίσει συμπληρωματικά και η νομολογία και εξέφρασε τους προβληματισμούς της για τον νόμο 4800/2021 ο οποίος, όπως είπε, χρήζει βελτιώσεων, ενώ επεσήμανε την ανάγκη για τομές στο οικογενειακό δίκαιο με οικογενειακό δικαστήριο και επιμορφώσεις στους δικηγόρους: «Κατ’ εμέ πρέπει να γίνουν τομές στο οικογενειακό δίκαιο οι οποίες δεν έγιναν με αυτό το νομοθέτημα και θα πρέπει να περιμένουμε ένα νέο νομοθέτημα που να περιλάβει οικογενειακά δικαστήρια, περαιτέρω εξειδικεύσεις και επιμορφώσεις σε δικηγόρους και δικαστές και σε κάθε περίπτωση μια φιλική προς το παιδί αστική δικαιοσύνη και εν γένει διαδικασία στα πολιτικά δικαστήρια. Ενδεικτικά, θα έπρεπε με πιο ξεκάθαρο τρόπο να διατυπώνεται η συμμετοχή των δημοσίων δομών ψυχικής υγείας στο κομμάτι της συνεπιμέλειας. Δηλαδή θέλουμε την αρωγή της κοινωνικής υπηρεσίας και των δημοσίων δομών ψυχικής υγείας σε θέματα επιμέλειας και συνεπιμέλειας. Δεν αρκεί τα μέρη να εφαρμόζουν μια απόφαση δικαστηρίου που έχει βγει με μεγάλη ενσυναίσθηση, σοφία και γνώση των νομικών. Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει τα μέρη να συνεπικουρούνται και από τις μονάδες δημόσιας ψυχικής υγείας και της κοινωνικής υπηρεσίας. Το κάνουν σε άλλες χώρες, δεν είναι κάτι καινούργιο και το σίγουρο είναι ότι θα έπρεπε να έχουμε οικογενειακά δικαστήρια».
Παράλληλα αναφερόμενη στην εικόνα του Ρεθύμνου αναφορικά με τα συγκρουσιακά διαζύγια είπε: «Υπάρχουν εντάσεις. Δυστυχώς, εμείς στο Πρωτοδικείο τις βλέπουμε όπως και στα δικηγορικά μας γραφεία. Βέβαια πολλές φορές, πολλά συγκρουσιακά διαζύγια επιλύονται με συναινετικό διαζύγιο. Οπότε πολλές συγκρούσεις είναι μέσα στα συναινετικά διαζύγια που δεν αποτυπώνονται ούτε στο Πρωτοδικείο, ούτε στα στατιστικά. Ακόμα και η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να υπάρχει μέσα σε ένα συναινετικό διαζύγιο, το οποίο απλώς κλείνει, τα μέρη ειρηνεύουν τα αγαθά τους, αμοιβαίες υποχωρήσεις».
Για τα βασικά σημεία του νόμου 4800/202 και ορισμένες παρανοήσεις μίλησε η καθηγήτρια Αστικού Δικαίου Νομικής σχολής ΑΠΘ δικηγόρος και εισηγήτρια της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής Κατερίνα Φουντεδάκη. Ο συγκεκριμένος νόμος όπως διευκρίνισε αφορά την επιμέλεια μετά τον χωρισμό των γονέων. «Ο νόμος καθιερώνει τη συνέχιση από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας και μετά τον χωρισμό. Ωστόσο αυτό δεν γίνεται με απόλυτα επιτυχημένο τρόπο, έχει κάποιες αστοχίες ο νόμος, με αποτέλεσμα τα δικαστήρια στην αρχή της εφαρμογής του να έχουν μπερδευτεί και να έχουν επηρεαστεί από πολλά που ακούγονταν από διάφορες πλευρές και να υπάρχουν «παρανοήσεις». Για παράδειγμα, αναφέρει ο νόμος «οι γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα». Κι όλοι αναρωτιόμαστε τι είναι αυτό το «εξίσου». Κάποιοι ήθελαν μέσα από αυτό το «εξίσου» να εννοήσουν το μισό-μισό, δηλαδή το παιδί υποχρεωτικά θα πρέπει να είναι τον μισό χρόνο με τον έναν γονέα και τον άλλο μισό χρόνο με τον άλλο. Δεν ισχύει όμως. Αυτό ήταν μια παρανόηση .Υπάρχουν πάρα πολλές δυσάρεστες ιστορίες στα δικαστήρια, πάρα πολύ μεγάλες αντιδικίες και πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε να ωθούμε τους γονείς, παρά τις διαφωνίες τους, να κάνουν συμφωνητικά. Μπορούν να συμφωνήσουν τα πάντα και να μην πάνε στα δικαστήρια, να λύνουν τις διαφορές τους».
«Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν την αλήθεια»
Για τις επιπτώσεις στο παιδί μετά από ένα συγκρουσιακό διαζύγιο μίλησε η ψυχολόγος του Χαμόγελου του Παιδιού, Μαρία Φουσταλιεράκη η οποία σημείωσε ότι «Τα στατιστικά της γραμμής μας στο 1056 συνηγορούν ότι υπάρχει αύξηση της ανάγκης των γονέων, των ενηλίκων φροντιστών που καλούν στις γραμμές βοήθειας του Χαμόγελου κυρίως για τέτοια ζητήματα, για διαζύγια, για σχέσεις με πρόσωπα φροντίδας και γενικά σχέσεις μέσα στην οικογένεια. Τα ζητήματα στο σχολείο έπονται κ.λπ. τα στατιστικά μιλούν από μόνα τους. Παρατηρείται αυξητική τάση με τις επιπτώσεις να είναι ραγδαίες για όλο το οικογενειακό σύστημα και για τους ενήλικες γονείς, αλλά βέβαια και για τα παιδιά και τους εφήβους».
Όπως σημείωσε οι επιπτώσεις σε ένα παιδί: «εξαρτώνται από το αναπτυξιακό του στάδιο και την ηλικία» ενώ συμπλήρωσε ότι: «Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν την αλήθεια, χωρίς όμως να τα βομβαρδίζουμε με λεπτομέρειες που δεν μπορούν να διαχειριστούν».
