Στον χάρτη επιχειρηματικότητας του Ρεθύμνου η μεταποίηση αποτελεί έναν κλάδο που παραμένει στη σκιά του τουρισμού. Χαρακτηριστικά στα στοιχεία που αφορούν στο διάστημα 2023 έως και σήμερα, της Διεύθυνσης Ανάπτυξης της Π. Ε. Ρεθύμνου – η οποία είναι υπεύθυνη μεταξύ άλλων για τη χορήγηση των απαραίτητων γνωστοποιήσεων λειτουργίας προκειμένου να καταστεί νόμιμη μια μονάδα- διαφαίνεται ξεκάθαρα πως ο κλάδος της μεταποίησης σίγουρα δεν προσελκύει το ίδιο έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον όπως ο τουριστικός τομέας, ωστόσο κάποιοι επιχειρηματίες συνεχίζουν να επενδύουν στη μεταποιητική δραστηριότητα αξιοποιώντας τόσο προϊόντα διατροφής όσο και υλικά στον κλάδο των κατασκευών.
Οι μεταποιητικές μονάδες χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες οι οποίες είναι τα εργαστήρια και οι βιοτεχνίες και ο διαχωρισμός τους έχει να κάνει, όπως εξήγησε στα «Ρ.Ν.» ο κ. Ιωάννης Αντωνογιαννάκης, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός υπολογιστών, εργαζόμενος στη διεύθυνση Ανάπτυξης της Π.Ε.Ρ. ως αναπληρωτής προϊστάμενος στο τμήμα Επαγγέλματος με παράλληλα καθήκοντα στο τμήμα χορήγησης αδειών ανάπτυξης, ενέργειας και φυσικών πόρων, με την ισχύ μιας μονάδας, με τα εργαστήρια να κατατάσσονται στις λεγόμενες χαμηλής όχλησης μονάδες και τις βιοτεχνίες σε μέτριας και υψηλής όχλησης. Σύμφωνα με τον κ. Αντωνογιαννάκη τα εργαστήρια δύναται να λειτουργήσουν εντός του αστικού ιστού, ενώ οι βιοτεχνίες συναντώνται συνήθως εκτός πόλης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της διεύθυνσης Ανάπτυξης, στο Ρέθυμνο πρωταγωνιστεί ο τομέας των τροφίμων και των ποτών τόσο στην κατηγορία των εργαστηρίων όσο και των βιοτεχνιών, με τις επενδύσεις να αφορούν κυρίως αρτοποιεία, ζαχαροπλαστεία, εργαστήρια παρασκευής προϊόντων κρέατος μέχρι τυποποιητήρια μελιού, ελαιόλαδου, οινοποιεία κ.ά.
Αναλυτικότερα από τα 20 εργαστήρια που έχουν λάβει γνωστοποίηση λειτουργίας στο διάστημα 2023 έως και σήμερα, τα επτά αφορούν τον τομέα των τροφίμων, ενώ στις βιοτεχνίες από τις επτά συνολικά οι δύο αφορούν τον εν λόγω κλάδο.
Παράλληλα, εξίσου ισχυρή παρουσία έχουν και οι δραστηριότητες που αφορούν τον κατασκευαστικό κλάδο και την επεξεργασία υλικών. Συγκεκριμένα, καταγράφονται από το 2023 έως και σήμερα αδειοδοτήσεις λειτουργίας έξι συνολικά τέτοιων εργαστήριων και συγκεκριμένα εργαστήριο κατασκευής κεραμικών ειδών, εργαστήριο κατασκευής μεταλλικών κουφωμάτων, εργαστήριο κατασκευής τζακιών, εργαστήριο κοπής – μορφοποίησης και τελικής επεξεργασίας λίθων, επαγγελματικό εργαστήριο ξυλουργείο, εργαστήριο επιγράφων και κατασκευής ταμπελών και από τις βιοτεχνίες συναντάμε μια κοπής και επεξεργασίας λίθων.
Επίσης στα δανειοδοτημένα εργαστήρια την τελευταία διετία συναντάμε ενδεικτικά δύο εργαστήρια – πλυντήρια ρούχων, ένα εργαστήριο παραγωγής πάγου, ένα κατασκευής κοσμημάτων, ένα κατασκευής αλεξίπτωτων, ένα κατασκευής αθλητικών φορμών και στολών και ένα επαγγελματικό εργαστήριο συσκευασίας βιομηχανικής κάνναβης.
Σε ό, τι αφορά τις βιοτεχνίες εκτός από τις δυο στον κλάδο των τροφίμων και μια στον κλάδο των κατασκευών έχουν γνωστοποιήσει τη λειτουργία τους και δύο μονάδες παραγωγής ασφαλτομίγματος, μια μονάδα αποθήκευσης και διανομής φιαλών υγραερίου και μια βιοτεχνία εκτυπώσεων βιβλίων, περιοδικών – τυπογραφείο.
«Δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει κάποια έξαρση αδειοδοτήσεων σε συγκεκριμένο κλάδο. Στα τρόφιμα ως επί το πλείστον υπάρχει ενδιαφέρον: ζαχαροπλαστεία, αρτοποιεία κ.ά. Και υπάρχουν και άλλες δραστηριότητες στο κομμάτι των αλουμινοκατασκευών όπου βλέπουμε και εκεί ένα ενδιαφέρον. Αλλά στα τρόφιμα θα μπορούσαμε να πούμε υπάρχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Κακά τα ψέματα η Ελλάδα πάντα ήταν μια αγροτοκτηνοτροφική περιοχή, τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός μας έχει απορροφήσει σε τεράστιο ποσοστό αλλά και εδώ στην Κρήτη εξακολουθούμε να έχουμε πολύ κτηνοτροφία, πολύ γεωργία οπότε ίσως για αυτόν τον λόγο να υπάρχει ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε αυτούς τους τομείς», σχολιάζει στα «Ρ.Ν.» ο κ. Ιωάννης Αντωνογιαννάκης, ο οποίος επίσης τονίζει την ίδια ώρα πως ο τουρισμός είναι καθοριστικός για την επιβίωση αυτών των μονάδων: «Επίσης λόγω τουρισμού κινούνται πολύ οι επενδυτές προς τον κλάδο των τρόφιμων λόγω της κίνησής τους προς τις ξενοδοχειακές μονάδες, στις ταβέρνες κ.λπ. οπότε αυτοί οι οποίοι τα παράγουν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή αυτοί οι οποίοι τα διακινούν», επισημαίνει ο κ. Αντωνογιαννάκης.
Ωστόσο, όπως ο ίδιος αναφέρει η έναρξη και η διατήρηση μιας μεταποιητικής μονάδας εν γένει αποτελεί συχνά ένα αρκετά κοστοβόρο εγχείρημα και ο ίδιος παρατηρεί πως οι επενδυτές προκειμένου να προχωρήσουν την όποια επιχειρηματική τους ιδέα αναζητούν πρώτα τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία συνήθως μέσω κάποιου επενδυτικού προγράμματος: «Αυτό το οποίο προσπαθούν όλοι είναι να επωφεληθούν μέσα από κάποιο επενδυτικό πρόγραμμα που ξεκινάει κάθε φορά ούτως ώστε να επιδοτηθούν σε μεγάλο ποσοστό για την επένδυση που θα κάνουν. Επειδή είναι πολύ δύσκολο κάποιος να έχει το ποσό από μόνος του, ή δεν θέλει να το διαθέσει και εάν το έχει, βλέπουμε κάποια αύξηση των αδειοδοτήσεων ή των προσπαθειών να αδειοδοτηθούν όταν υπάρχει κάποιο επενδυτικό πρόγραμμα και «τρέχει». Εμείς βέβαια δεν ενημερωνόμαστε από κάποιον για τα επιδοτούμενα προγράμματα στη μεταποίηση, το βλέπουμε από τους ενδιαφερόμενους όταν έρχονται εδώ στη Διεύθυνση», τονίζει χαρακτηριστικά.
Ο κλάδος της μεταποίησης απαιτεί κόπο, τεχνογνωσία και πρωτοβουλίες
Συνομιλώντας πάντως με επαγγελματίες του κλάδου της μεταποίησης όλοι κάνουν λόγο για έναν τομέα με πολλές δυσκολίες, αυξημένα λειτουργικά κόστη, που απαιτεί ιδιαίτερο κόπο και υπομονή αλλά και πρωτοβουλίες ιδίως ως προς το κομμάτι της εξωστρέφειας, απαραίτητο στοιχείο για τη διαφοροποίηση και επιβίωση εν τέλει σε ένα άκρως ανταγωνιστικό κόσμο.
Σε κάθε περίπτωση όμως, η επένδυση στον τομέα αυτόν αποφέρει την ίδια ώρα πολλαπλά οφέλη για μια τοπική οικονομία όπως του Ρεθύμνου. Από την απασχόληση 12 μήνες τον χρόνο, την ευρεία γκάμα ειδικοτήτων που απασχολούνται από απλό προσωπικό μέχρι επιστήμονες, ανθρώπους με τεχνογνωσία και εξειδικευμένη γνώση, αλλά και τη διασύνδεσή του κλάδου με άλλους τομείς όπως του τουρισμού ή του αγροτοκτηνοτροφικού κόσμου, η συμβολή της μεταποίησης είναι σημαντική στη δημιουργία ενός πιο σταθερού οικονομικού περιβάλλοντος.
Την ίδια ώρα εκείνοι που καταφέρνουν και ξεχωρίζουν είναι όσοι επιστρατεύουν τη δημιουργικότητά τους, τη διορατικότητα, το «διάβασμα» της αγοράς, τη συνέπεια και φυσικά τη διασύνδεση με το τουριστικό προϊόν του νησιού. «Έχει πολύ σημασία η συνέπεια, η γνώση και για την παραγωγή και για τη διάθεση του προϊόντος. Είναι σημαντική η στόχευση σε αγορές και το διάβασμά τους, δηλαδή άλλες ανάγκες έχει ο νομός Ρεθύμνης και άλλες η Αθήνα. Και είναι σημαντική μια ισορροπία μεταξύ της ποιότητας και της τιμής έτσι ώστε να είναι προσιτό το προϊόν προς τον καταναλωτή», αναφέρει στα «Ρ.Ν.» ο Στέλιος Κλάδος, ιδιοκτήτης και οινολόγος του οινοποιείου «Klados Winery», ένα οινοποιείο που όπως λέει είναι ενεργό από το 1997, εξάγοντας μάλιστα σε εννέα χώρες.
Ο ίδιος εμφανίζεται αισιόδοξος ως προς την επένδυση στη μεταποίηση ιδίως στον τομέα της οινοποιίας: «Αυτή τη στιγμή στο Ρέθυμνο είμαστε εννέα οινοποιεία, όλα αν όχι τα περισσότερα είναι πιο καινούργια από το δικό μας, αυτό δείχνει ότι υπάρχει μια διάθεση ο κόσμος να επενδύσει σε αυτό το κομμάτι. Η επένδυση βέβαια σε ένα οινοποιείο είναι αρκετά μεγάλη έχει πάρα πολλά πάγια, μηχανήματα, δεξαμενές κ.λπ. τα οποία έχουν υψηλό κόστος, θέλουν εξειδίκευση από πίσω, επειδή μιλάμε για ένα σχετικά ευαίσθητο προϊόν αλλά το καλό της υπόθεσης είναι ότι υπάρχει μια συνεχιζόμενη εκπαίδευση του κοινού με αποτέλεσμα να ζητάει πιο ποιοτικά προϊόντα, πράγμα που μας αναγκάζει να βελτιωνόμαστε και να εκπαιδευόμαστε συνέχεια. Αυτή η συνεχιζόμενη ανάγκη του καταναλωτή για καλύτερα προϊόντα κάνει όμως και το κρασί πιο διάσημο, κι έτσι υπάρχει μεγαλύτερη επένδυση στον κλάδο, και μην ξεχνάμε φυσικά και τη διασύνδεση με τον τουρισμό», τονίζει χαρακτηριστικά.
Την ίδια στιγμή ο Βαγγέλης Τσουδερός, ιδιοκτήτης της «Τσουδερός ΕΠΕ», μια μεταποιητική επιχείρηση με καταβολές από το 1920 στον κλάδο της ελαιοπαραγωγής τονίζει τη σημασία της απόκτησης ενός brand name, πράγμα που βοηθάει όσους ασχολούνται στη μεταποίηση ιδίως αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων να διαφοροποιήσουν το προϊόν τους και να το κάνουν να ξεχωρίσει. Παράλληλα όμως κάνει λόγο για ένα περιβάλλον αρκετά ανταγωνιστικό, με πολλές δυσκολίες πέραν των λειτουργικών αυξημένων εξόδων που έχουν οι παραγωγοί στο νησί σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους στις άλλες χώρες: «Η βασική δυσκολία είναι οι μεγάλοι ανταγωνιστές του εξωτερικού: η Τυνησία, το Μαρόκο, η Τουρκία που μπαίνει στο παιχνίδι και η Ισπανία. Όταν εμείς μπαίνουμε σε μια αγορά που δεν την ενδιαφέρει από που προέρχεται το λάδι αλλά το κόστος εκεί είναι δύσκολο το ελληνικό προϊόν να προσχωρήσει. Όταν όμως απευθύνεσαι σε χώρες ή αγοραστές που τους ενδιαφέρει το καλό προϊόν τότε εκεί το ελληνικό προϊόν προχωράει. Αυτό βασικά είναι η δυσκολία που αντιμετωπίζουμε πάρα το λειτουργικό. Και σε σχέση με τις άλλες χώρες εμείς έχουμε αυξημένο κόστος σε συλλογή γιατί οι εκτάσεις που καλλιεργούμε εδώ είναι πολύ μικρές ώστε να λειτουργούν αυτοματοποιημένες όπως λειτουργούν στις άλλες χώρες. Εκεί έχουν μεγάλες εκτάσεις, άρα μεγάλη παραγωγή και μικρότερο κόστος γιατί χρησιμοποιούν αυτόματα μηχανήματα», επισημαίνει ενώ εν γένει για την επένδυση στον κλάδο της μεταποίησης ιδίως στο ελαιόλαδο τονίζει χαρακτηριστικά πως είναι ένας τομέας του οποίου τα θετικά αποτελέσματα δεν θα τα βρει ο επενδυτής εύκολα και γρήγορα: «δεν είναι τόσο εύκολο, ειδικά αν δεν βγεις στις έξω αγορές και για να το κάνεις αυτό απαιτούνται ποσότητες. Θέλει πολύ κόπο. Ανεβαίνεις σιγά σιγά. Θέλει εξωστρέφεια», τονίζει μεταξύ άλλων.
Στον αντίποδα, στον κλάδο της μεταποίησης των λίθων, συνομιλούμε με τον κ. Γιώργο Διακουμάκη, ένα παλιό τεχνίτη της πέτρας και ιδιοκτήτη της εταιρίας ΔΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ ΚΑΙ ΥΙΟΙ ΟΕΒΕ, μια μεταποιητική εταιρία δραστηριοποιούμενη στην κατασκευή λιθόκτιστων κτιρίων, στην κοπή και επεξεργασία κατά κύριο λόγο λίθων και σε μικρότερο βαθμό μαρμάρων, με δείγματα δουλειάς από το 1925, ίσως και πιο πριν. Ο κ. Διακουμάκης περιγράφει μια πραγματικότητα κατά την οποία βλέπει τον κλάδο του να αυτοματοποιείται όλο και περισσότερο, τους παλιούς τεχνίτες της πέτρας να χάνονται και για αυτό τον λόγο όπως χαρακτηριστικά αναφέρει «Το μέλλον στη μεταποίηση τουλάχιστον το κομμάτι το δικό μας το βλέπω δυσοίωνο», σημειώνοντας παράλληλα πως παρατηρεί τον νέο κόσμο να μην εκδηλώνει πια ενδιαφέρον για τη δουλειά του τεχνίτη, βλέπει την τεχνογνωσία που λείπει αλλά και τη διάθεση για μάθηση όπως και την έλλειψη πρωτοβουλιών που έχουν να κάνουν με το επιχειρείν και το ρίσκο. «Μικροεπιχειρήσεις οικογενειακού χαρακτήρα ανοίγουν. Αλλά φτάνουν μέχρι ένα ορισμένο σημείο. Να στήσουν για παράδειγμα μια είσοδο ξενοδοχείου η οποία έχει δέκα μέτρα άνοιγμα και είναι στον αέρα τα από πάνω κομμάτια δεν υπάρχει τεχνογνωσία. Πρέπει να έχεις ανοιχτό μυαλό, να κατέχεις το αντικείμενο αλλά και πως θα το προχωρήσεις, εκεί πάσχει το πράγμα», καταλήγει χαρακτηριστικά ο κ. Διακουμάκης.
