Κρίσιμο το στοίχημα της λειτουργίας του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (Ε.Ο.Π.Α.Ε.) στην επιτυχή εφαρμογή ενός ολιστικού σχεδίου, πρόληψης, διαχείρισης και αντιμετώπισης των εξαρτήσεων – Αντιδράσεις και ερωτηματικά για την αποτελεσματική λειτουργία του νέου φορέα και των νέων προγραμμάτων για τις εξαρτήσεις
Ο πρόεδρος του Ε.Ο.Π.Α.Ε., Αθανάσιος Θεοχάρης μιλά στα «Ρ.Ν.» για τους στόχους του νέου οργανισμού
Τρεις νέες δομές απεξάρτησης στην Κρήτη σε Ηράκλειο και Σητεία
Μνημόνιο συνεργασίας του Ε.Ο.Π.Α.Ε. με το Πανεπιστήμιο Κρήτης – Εκδήλωση με θέμα «Μαζί ενάντια στις εξαρτήσεις: Από τη γνώση στη δράση» στο φοιτητικό κέντρο «Ξενία» την Παρασκευή
Να παρέχει ένα ολιστικό σχέδιο διαχείρισης και αντιμετώπισης των εξαρτήσεων στην Ελλάδα, με έμφαση στην πρόληψη και τη θεραπεία είναι ο στόχος και ο ρόλος του νεοσύστατου Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (Ε.Ο.Π.Α.Ε.), ο οποίος από την 1η Φεβρουαρίου του 2025 έχει ενοποιήσει κάτω από την «ομπρέλα» του, όλους τους φορείς και τις υπηρεσίες που ασχολούνται με τις εξαρτήσεις. Σε μία εποχή που οι παράνομες, αλλά και οι νόμιμες, συμπεριφορικές εξαρτήσεις επηρεάζουν ολοένα και μεγαλύτερο και ολοένα και συχνότερα, κομμάτι του γενικού πληθυσμού, η εφαρμογή και η αποτελεσματικότητα αυτού του σχεδίου, που έχει τεθεί σε πανελλαδική ισχύ τους τελευταίους μήνες, είναι πιο αναγκαία από ποτέ και καλείται να δώσει απαντήσεις στις διαρκώς αυξανόμενες προκλήσεις. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση στη χρήση διεγερτικών και συνθετικών ναρκωτικών, όπως η shisha και η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη, αλλά και στις νόμιμες εξαρτήσεις όπως το αλκοόλ, ο τζόγος και το διαδίκτυο, καθώς και μία τάση για συνδυαστική χρήση πολλαπλών ουσιών, που δυσκολεύει την αντιμετώπιση της εξάρτησης και αυξάνει τον κίνδυνο υπερδοσολογίας. Παράλληλα, ο ψηφιακός εθισμός, η υπερβολική χρήση των social media, τα διαδικτυακά παιχνίδια και ο στοιχηματισμός αποτελούν νέες προκλήσεις, ιδιαίτερα για τους νέους. Η σύσταση του Ε.Ο.Π.Α.Ε. έγινε στο πλαίσιο των αλλαγών που επέφερε το το νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας με τίτλο «Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», το οποίο άλλαξε άρδην το τοπίο στις δημόσιες ψυχιατρικές δομές υγείας της χώρας, δίνοντας έμφαση μεταξύ άλλων, στη συγκέντρωση αρμοδιοτήτων σε επιλεγμένες δομές, στις μετακινήσεις εργαζομένων εντός των δομών και στον μετασχηματισμό των προγραμμάτων απεξάρτησης. Η κριτική που έχει ασκηθεί στη μεταρρύθμιση, αλλά και στην ίδια τη δημιουργία του Ε.Ο.Π.Α.Ε. κάνει λόγο για ένα νέο λειτουργικό μοντέλο, το οποίο στερείται αυτονομίας των υπηρεσιών και κυρίως ποιότητας στα παρεχόμενα προγράμματα.
40 δομές στη χώρα – Οι τρεις στην Κρήτη
Σε αυτήν την κριτική, ο πρόεδρος του Ε.Ο.Π.Α.Ε., Αθανάσιος Θεοχάρης, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» απαντάει ότι ο οργανισμός έχει προχωρήσει στη σύσταση 40 νέων δομών για τις εξαρτήσεις στην Ελλάδα, όπως μονάδες αποτοξίνωσης, χώροι εποπτευόμενης χρήσης, κινητές μονάδες φροντίδας, ξενώνες και κέντρα ημέρας, καθώς και ειδικά προγράμματα για νέους και εφήβους. Στην Κρήτη έχει εγκριθεί από συγχρηματοδότηση του ΕΣΠΑ και του προγράμματος «Κρήτη 2021-2027», τρεις νέες δομές, ένα Πολυδύναμο Κέντρο Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων στη Σητεία, ένα Κέντρο Ημέρας Βραχείας Φιλοξενίας στο Ηράκλειο και για πρώτη φορά ένα Κέντρο Σωματικής Αποτοξίνωσης (ΚΣΑ), επίσης στο Ηράκλειο. Επιπλέον, ο ΕΟΠΑΕ δημιουργεί ένα Εθνικό Παρατηρητήριο για την Πρόληψη και Έγκαιρη Παρέμβαση του Ψηφιακού Εθισμού, που υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα, παρέχει συμβουλευτική βοήθεια και έρευνα για την ακριβέστερη καταγραφή και χάραξη πολιτικής στο κομμάτι των εξαρτήσεων. Σύμφωνα με τον κ. Θεοχάρη, αυτή η ενοποίηση των υπηρεσιών έχει καταργήσει τον κατακερματισμό και την αλληλοεπικάλυψη υπηρεσιών, εξασφαλίζοντας θεραπευτική συνέχεια και πρόσβαση για όλους. Ο κ. Θεοχάρης θα βρίσκεται μάλιστα αύριο στο Ρέθυμνο και συγκεκριμένα στο Φοιτητικό Κέντρο «Ξενία», όπου θα πραγματοποιηθεί η εσπερίδα «Μαζί ενάντια στις εξαρτήσεις: Από την γνώση στην δράση», που διοργανώνει ο ΕΟΠΑΕ, σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης «Κλινικές Παρεμβάσεις στις Εξαρτήσεις». Στο πλαίσιο της εσπερίδας θα υπογραφεί σύμβαση συνεργασίας μεταξύ του κ. Θεοχάρη και του πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιώργου Κοντάκη, για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα, σε μία προσπάθεια ένωσης της επιστημονικής γνώσης, με την πρακτική εμπειρία, συνδέοντας και επίσημα τους δύο οργανισμούς.
Η Ελλάδα ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής ανηλίκων σε τυχερά παιχνίδια στην Ευρώπη
Δραματικά αλλαγμένο χαρακτήρισε το πεδίο των εξαρτήσεων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ο κ. Θεοχάρης, σκιαγραφώντας στα «Ρ.Ν.» την ισχύουσα κατάσταση σήμερα: «Στον χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) το 40% των ατόμων που προσέρχονται για χρήση, κάνουν χρήση shisha.Πνώ παρατηρείται επίσης αυξημένη χρήση της κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης από το γυναικείο φύλο». Οι αλλαγές που παρατηρούνται έχουν να κάνουν τόσο με τον τρόπο χρήσης των ουσιών, που μεταβάλλονται από ενέσιμη χρήση σε καπνιστή ή και ρινική, όσο και στο συνδυασμό ουσιών, όπως για παράδειγμα η ηρωίνη και η κοκαΐνη. «Χαρακτηριστικά 7 στους 10 ωφελούμενους του ΧΕΧ, κάνει χρήση περισσότερων της μιας ουσίας. Έτσι, η συννοσηρότητα, η χρήση πολλαπλών ουσιών ή/και ο συνδυασμός των ουσιών με συνταγογραφούμενα φάρμακα δημιουργούν προκλήσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο υπερδοσολογίας, καθιστώντας πιο δύσκολη την αντιμετώπιση της εξάρτησης», σημείωσε ο κ. Θεοχάρης, συμπληρώνοντας επίσης ότι «παρουσιάζεται αύξηση και στη χρήση νόμιμων εξαρτήσεων όπως το αλκοόλ, ο τζόγος και το διαδίκτυο, μαζί ή και χωρίς την χρήση ναρκωτικών ουσιών». Σύμφωνα με την πανελλαδική έρευνα της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ), το 60% των Ελλήνων συμμετείχε σε τυχερά παιχνίδια εντός του 2024, ενώ σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έρευνα στον Μαθητικό Πληθυσμό σχετικά με το Αλκοόλ και τα άλλα Ναρκωτικά (ESPAD), κατά μέσο όρο, το 23% των μαθητών που συμμετείχαν, ανέφεραν ότι στοιχημάτισαν χρήματα τους τελευταίους 12 μήνες, με τα 2/3 αυτών να στοιχηματίζουν διαδικτυακά.
Η Ελλάδα μάλιστα σύμφωνα με τον κ. Θεοχάρη, καταγράφει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής των μαθητών σε τυχερά παιχνίδια με ποσοστό 36%, ποσοστό πολύ ψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι 23%. «Αντίστοιχα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΕΚΤΕΠΝ, παρατηρείται σημαντική αύξηση των περιπτώσεων προβληματικής ή και παθολογικής ενασχόλησης με τον τζόγο στους νέους, ειδικά μέσω διαδικτύου. Το 2022, το 6,5% των νέων ηλικίας 16-24 δήλωσε πως έχει εμπλακεί σε συχνή στοιχηματική δραστηριότητα, ενώ το 1,8% εμφάνισε συμπεριφορές που προσομοιάζουν με εθισμό. Οι αριθμοί αυτοί είναι ανησυχητικοί, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε τη χαμηλή επίγνωση και την κοινωνική αποδοχή αυτών των συμπεριφορών», ανέφερε και επίσης συμπλήρωσε αναφορικά με το gaming και τα social media: «Σύμφωνα, με την έρευνα της ESPAD στον μαθητικό πληθυσμό, υπάρχει ραγδαία αύξηση των μαθητών που ενασχολούνται με το gaming. Συνολικά, το 80% αναφέρει ότι έπαιξε ψηφιακά παιχνίδια τουλάχιστον μία φορά τον τελευταίο μήνα. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2015 κυμαινόταν στο 47%, υποδηλώνοντας τη μεγάλη αύξηση και τις προκλήσεις που εγείρει. Το ανησυχητικό ωστόσο, είναι όταν η ενασχόληση με τα social media αποκτάει διαστάσεις εθισμού. Σύμφωνα με έρευνα του ESPAD, μέσα στις τελευταίες 30 ημέρες, το 17% όλων των μαθητών αναφέρει ότι παίζει κατά μέσο όρο 4 ή και περισσότερες ώρες σε μια τυπική σχολική ημέρα και το 32% σε μια μη σχολική μέρα. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των lockdown, παρατηρήθηκε διπλασιασμός του εθισμού στο διαδίκτυο μεταξύ εφήβων, με διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου να αγγίζουν το 50%». Ο κ. Θεοχάρης τόνισε τέλος ότι αυξημένα είναι τα ποσοστά κατάθλιψης και αυτοτραυματισμού στα κορίτσια, καθώς έχει επίσης διαπιστωθεί ότι ο εθισμός των νέων και των εφήβων στο διαδίκτυο μπορεί να αλλάξει τον εγκέφαλό τους και να διαταρράψει ζωτικής σημασία νευρωτικά δίκτυα, που επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων, τη μνήμη, τον συντονισμό, τον έλεγχο παρορμήσεων και την ψυχική υγεία. «Αυτό μας οδηγεί στην ανάγκη λήψης και κανονιστικών μέτρων για την πρόληψη της ανάπτυξης εθισμού», κατέληξε.
«Ο ΕΟΠΑΕ έρχεται να διασυνδέσει τις κατακερματισμένες υπηρεσίες»
Αναφορικά τώρα με το κατά πόσο η σύσταση του Ε.Ο.Π.Α.Ε. έχει συμβάλλει στη χάραξη μιας θετικής κατεύθυνσης προς την αντιμετώπιση και τη διαχείριση των εξαρτήσεων, ο κ. Θεοχάρης απάντησε σε σχετικό ερώτημα των «Ρ.Ν.», αναφέροντας. «Δυστυχώς, μέχρι σήμερα οι υπηρεσίες, παρέχονταν μεμονωμένα και δεν διασυνδέονταν. Ο νέος φορέας θέτει στο επίκεντρο τον ίδιο τον ασθενή, στη βάση μιας ολοκληρωμένης και ολιστικής προσέγγισης, από την πρόληψη, τη μείωση της βλάβης – άμεση πρόσβαση, τη θεραπεία, αλλά και την κοινωνική υποστήριξη, επαγγελματική ενδυνάμωση και κοινωνική επανένταξη του ωφελούμενου, καλύπτοντας όλες τις εξαρτήσεις, εξαρτητικές συμπεριφορές και εθισμούς. Ο νέος Οργανισμός έρχεται να διασυνδέσει όλες τις κατακερματισμένες υπηρεσίες και να παρέχει κάθε υπηρεσία και θεραπευτική επιλογή. Σήμερα, υπάρχει πλήρης διαλειτουργικότητα μεταξύ των θεραπευτικών προγραμμάτων και εξασφαλίζεται η απαραίτητη θεραπευτική συνέχεια στο εξαρτημένο άτομο, στην όποια επιλογή του», ανέφερε ο κ. Θεοχάρης. Επιπλέον, απαντώντας πάλι σε σχετικό ερώτημα για το αν το νέο σύστημα λειτουργίας προωθεί και ενισχύει τα προγράμματα και δεν τα επισκιάζει βλάπτοντας την αποτελεσματικότητάς τους, σημείωσε: «Τα προγράμματα, οι δομές και υπηρεσίες συνεχίζουν να λειτουργούν απρόσκοπτα, ενώ επιπλέον δημιουργούνται και νέες δομές όπου δεν υπήρχαν, όπως μονάδες αποτοξίνωσης στα νοσοκομεία, σταθεροί και κινητοί Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης, Κινητές Μονάδες Φροντίδας, Ξενώνες/Υπνωτήρια, Κέντρα Ημέρας και Κινητές Μονάδες Μεθαδόνης. Ειδικά προγράμματα για νέους και εφήβους ενισχύονται και επεκτείνονται, ενώ για πρώτη φορά ο ΕΟΠΑΕ αναλαμβάνει την αντιμετώπιση όλων των νόμιμων μορφών εξάρτησης, όπως το αλκοόλ, το διαδίκτυο και τα τυχερά παιχνίδια, με Πολυδύναμα Κέντρα σε κάθε περιοχή της χώρας. Να αναφέρουμε ότι στην περιφέρεια Κρήτης αναμένεται η δημιουργία ενός Πολυδύναμου Κέντρου στη Σητεία, ενός Κέντρου Ημέρας με υπηρεσίες Βραχείας Φιλοξενίας στο Ηράκλειο, καθώς και για πρώτη φορά θα λειτουργήσει Κέντρο Σωματικής Αποτοξίνωσης (Detox), το οποίο θα εξυπηρετεί τα άτομα που επιθυμούν να κάνουν αποτοξίνωση στη Κρήτη».
Σχηματισμός των νέων επιστημόνων στο πεδίο των εξαρτήσεων – Η σύμβαση συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο Κρήτης
Η από κοινού αναγνώριση της ανάγκης για στενή διασύνδεση της επιστημονικής γνώσης, με την απόκτηση εμπειρίας που απαιτεί η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων αποτελεί την αφορμή για την την υπογραφή της Σύμβασης Συνεργασίας μεταξύ του Ε.Ο.Π.Α.Ε. και του Πανεπιστημίου Κρήτης που θα πραγματοποιηθεί στις 18:30 το απόγευμα της Παρασκευής στο πολιτιστικό κέντρο «Ξενία».
Σύμφωνα με τον κ. Θεοχάρη, η συνεργασία έχει στόχο την προαγωγή της επιστημονικής γνώσης και την ενδυνάμωση των επαγγελματιών του χώρου των εξαρτήσεων. «Πρακτικά, η Σύμβαση σηματοδοτεί τη θεσμοθέτηση μιας οργανωμένης συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ε.Ο.Π.Α.Ε.. Οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν την πρακτική τους άσκηση σε δομές και υπηρεσίες του Οργανισμού, για κάθε εξάρτηση και σε όλη την επικράτεια, αποκτώντας ουσιαστικά εφόδια που θα τους καταστήσουν έτοιμους επαγγελματίες μετά την αποφοίτηση. Η συνεργασία αυτή ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός EUDA, έχει επισταμένως τονίσει την σημασία της επένδυσης στην ενδυνάμωση των επαγγελματιών του χώρου για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στο πεδίο των εξαρτήσεων στο μέλλον». Επιπλέον, ο κ. Θεοχάρης, χαρακτηρίζοντας το πρόγραμμα σπουδών του μεταπτυχιακού προγράμματος, ως ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που σχηματίζει τους νέους επιστήμονες στο πεδίο των εξαρτήσεων, τόνισε την ανάγκη για μεγαλύτερη εξειδίκευση στην ακαδημαϊκή και ερευνητική προσέγγιση των εξαρτήσεων. «Οι εξαρτήσεις δεν αποτελούν μόνο ζήτημα ατομικής υγείας, αλλά ένα πολυδιάστατο κοινωνικό φαινόμενο που για τη διαχείρισή του απαιτείται βαθιά επιστημονική γνώση, διεπιστημονική συνεργασία και την υιοθέτηση σύγχρονων θεραπευτικών μεθόδων. Η σύσταση τέτοιων προγραμμάτων σπουδών στη χώρα είναι κρίσιμη, γιατί συμβάλλει στη δημιουργία ενός σταθερού πυρήνα γνώσης, έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των εξαρτήσεων. Μέσα από την εκπαίδευση, την πρακτική άσκηση και τη συνεργασία, οι φοιτητές αποκτούν τα απαραίτητα εφόδια ώστε να ανταποκριθούν στις πραγματικές ανάγκες των εξαρτημένων ατόμων, αλλά και συνολικά της κοινωνίας. Και φυσικά οι επαγγελματίες απόφοιτοι αυτών των προγραμμάτων αποτελούν και τους μελλοντικούς μας εργαζόμενους. Ήδη πολλοί εκ των αποφοίτων εργάζονται στον ΕΟΠΑΕ».
