Οι καθιερωμένες κατ’ έτος, στο τέλος της σχολικής χρονιάς, εκδρομές των Λυκείων συνήθως, προγραμματίζονται και καθορίζονται με προορισμό πρωτίστως σε χώρες του εξωτερικού. Πόσοι όμως από τους μαθητές έχουν γνωρίσει από κοντά τα υπέροχα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα των Αθηνών, τα αρχαιολογικά και τα νεοκλασικά μνημεία, τις μουσειακές συλλογές και πολλά άλλα ταυτόσημα ενδιαφέροντα. Και ούτω συμβαίνει το εξής παράδοξο. Τα παιδιά να γνωρίζουν και να ενθουσιάζονται με τη Μάλτα και τη Μαγιόρκα και να αγνοούν την Αθήνα.
Το εγκώμιό μου αυτό αναφέρεται σ’ εκείνους τους έχοντες που διακατεχόμενοι από αγάπη για την πατρίδα, διέθεταν μεγάλο μέρος της περιουσίας τους σε έργα πολιτισμού. Πόσα παιδιά του σχολείου γνωρίζουν ότι τα σημαντικότερα έργα πολιτισμού, τα οποία κοσμούν και αναδεικνύουν την Αθήνα σε σύγχρονη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα οφείλονται σε εθνικούς ευεργέτες;
Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί την Αθήνα χωρίς την Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο και τη Βιβλιοθήκη; Χωρίς το Ζάππειο, το Στάδιο, το Αρσάκειο και το Πολυτεχνείο; Πόση αγάπη προς την πατρίδα πρέπει να ταλάνιζε τη σκέψη του Γεωργίου Σίνα (1783-1856) την οποία μεταλαμπάδευσε και στο γιο του Σίμωνα Σίνα (1810-1876);. Πάμπλουτοι έμποροι στη Βιέννη χρηματοδότησαν την σχεδίαση, κατασκευή και εξοπλισμό του Αστεροσκοπείου των Αθηνών, του υπέροχου κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών, του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών, του Οφθαλμιατρείου, του Αρσακείου και του νεοκλασικού κτιρίου της Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Ο Έλληνας μαικήνας (προστάτης των Γραμμάτων και των Τεχνών) θα πάρει υπό την προστασία του το νεαρό Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν διαβλέποντας τη σπινθηροβόλα ιδιοφυία του και το αναμφίβολο ταλέντο της προσωπικότητάς του. Ούτω πως ο Χάνσεν σύμφωνα με την επιθυμία του Σίνα θα αναλάβει και την κατασκευή ενός μεγαλόπρεπου εντυπωσιακού κτιρίου στο λόφο των Νυμφών, του Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Το 1859 ο υιός του Βαρόνου Γεωργίου Σίνα, Σίμων αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει ένα εντυπωσιακό, λεπτεπίλεπτο, μαρμάρινο κατασκεύασμα. Η Ακαδημία Αθηνών είναι ένα έργο διαχρονικό και απαράμιλλο, τιτάνιο και μνημειώδες. Ανεκτίμητο, βαρύτιμο αρχιτεκτονικό κόσμημα της Αθήνα, με τα απέριττα διακοσμητικά στοιχεία και σημείο αναφοράς. Κάθε του κομμάτι, κάθε του ανάγλυφη επιφάνεια είναι ένα αριστούργημα.
Είναι χιλιάδες οι τουρίστες που στέκονται και το θαυμάζουν αρκετή ώρα, το φωτογραφίζουν και απαθανατίζουν αυτό το αγλάισμα της πρωτεύουσας. Ο Σίμων Σίνας εμπιστεύεται απεριόριστα και αναθέτει εξ ολοκλήρου εν λευκώ το πολύτιμο αυτό έργο στον Θεόφιλο Χάνσεν. Ο Χάνσεν θέλει την επίβλεψη του έργου να αναλάβει και την αναθέτει στον αντάξιο μαθητή του Ερνέστο Τσίλλερ. Ο Σάξονας αρχιτέκτονας Τσίλλερ υπήρξε ο κορυφαίος εκπρόσωπος του νεοκλασικισμού στην Ελλάδα με πλήθος μελετών και κατασκευών στο ενεργητικό του. Η συμβολή του στην ανέγερση της Ακαδημίας υπήρξε ουσιαστική.
Το περίλαμπρο Ζάππειο Μέγαρο χρηματοδότησαν οι εξάδελφοι Ευάγγελος και Κωνσταντίνος Ζάππας (1800-1892). Το Ζάππειο Μέγαρο είχε αρχίσει να χτίζεται πάνω σε σχέδια και μελέτη του Γάλλου αρχιτέκτονα Φ. Μπουλανζέ. Μετά από σοβαρές μετατροπές και προσθήκες (κυριότερη του εσωτερικού αιθρίου και περιστυλίου) αποπερατώθηκε και αυτό από τον Θεόφιλο Χάνσεν.
Το Καλλιμάρμαρο, Παναθηναϊκό Στάδιο με την υψηλή, τεράστια χορηγία και δαπάνη, η Σχολή Ευελπίδων όπως και του θωρηκτού «Αβέρωφ» οφείλεται στο μεγάλο, γενναιόδωρο ευεργέτη Γεώργιο Αβέρωφ (1818-1899). Η ναυαρχίδα του Ελληνικού στόλου «Αβέρωφ» εξουδετέρωσε τα τουρκικά πολεμικά πλοία στο Αιγαίο κατά τους βαλκανικούς πολέμους.
Το υπέροχο κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών οφείλεται στη φιλοπατρία του «αγνώστου μας» Ιωάννη Δόμπολη, ο οποίος χρηματοδότησε την ανέγερση και τη συντήρησή του. Τα σχέδιά του φιλοτέχνησε ο Δανός αρχιτέκτονας Κρίστιαν Χάνσεν.
Ένα άλλο αξιόλογο νεοκλασικό κτίριο είναι το Εθνικό Πολυτεχνείο, το οποίο ονομάστηκε Μετσόβιο προς τιμήν των εκ Μετσόβου καταγομένων μεγάλων ευεργετών Γεωργίου Αβέρωφ, Νικολάου Στουρνάρη και Μιχαήλ Τοσίτσα, οι οποίοι κληροδότησαν σημαντικά ποσά για την ανέγερση του ιδρύματος.
Ένα ακόμα νεοκλασικό οικοδόμημα εντυπωσιακής κατασκευής, είναι το λεγόμενο «Ιλίου Μέλαθρον» (Πανεπιστημίου 19) με την μεγαλόπρεπη επιβλητική όψη. Πρόκειται για την ιδιόκτητη αρχοντική κατοικία του επιφανούς αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν σε σχέδια μελέτη και κατασκευή του Ερνέστου Τσίλλερ. Σήμερα στεγάζει το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών. Για την καλύτερη διαμόρφωση του κτιρίου και την εσωτερική του διακόσμηση κλήθηκαν στην Αθήνα οι καλύτεροι τεχνίτες της Ευρώπης, ώστε να δημιουργηθεί στο εσωτερικό του ένας από τους πλέον καλαίσθητους χώρους της Αθήνας.
Αξιόλογα νεοκλασικά κτίρια είναι και τα δύο της παλαιάς και της νέας Βουλής, καθώς επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μέγαρο Δουκίσης Πλακεντίας το οποίο στεγάζει το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, το κτίριο του Υπουργείου Εξωτερικών. Όλα αυτά με μελέτη, κατασκευή του Τσίλλερ.
Δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής επίσης το εργοστάσιο κατασκευής καπέλων του Πουλόπουλου, το Βρεφοκομείο Αθηνών και ο Ναός της Αγίας Ειρήνης με τα έντονα νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Ο αρχιτέκτων Πικιώνης έχει δημιουργήσει αισθητικές αναπλάσεις και βελτιώσεις στους δρόμους γύρω από την Ακρόπολη. Σ’ αυτό το έργο εντάσσεται και η νεοκλασικού ρυθμού κατασκευή ενός ευλαβικού προσκυνήματος, της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη.
