Τα οικονομικά της πολιτικής συνοχής της ΕΕ

Με την οικονομία να τείνει να εισέλθει στην «οικονομία του πολέμου» διαβάζουμε ξαφνικά ότι το Συμβούλιο ενέκρινε τις διαπραγματευτικές θέσεις του με στόχο την καλύτερη αντιμετώπιση των τρεχουσών και αναδυόμενων στρατηγικών προκλήσεων που συνδέονται με την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή. Πρόκειται για μια σοβαρή συζήτηση και διαπραγμάτευση, την οποία θα παρουσιάσουμε στο σημείωμά μας, αφού πρώτα αναθερμάνουμε τις γνώσεις μας γύρω από τα θέματα των κονδυλίων της πολιτικής αυτής.

Σε ανακοίνωση του Συμβουλίου στις 18 Ιουνίου 2025 αναφέρεται κείμενο σχετικά με την Ενδιάμεση επανεξέταση της πολιτικής συνοχής: Το Συμβούλιο καθορίζει θέσεις για την καλύτερη αντιμετώπιση των τρεχουσών και αναδυόμενων προκλήσεων. Το θέμα το έχουμε αναπτύξει πολλές φορές στα πλαίσια της καταγραφής αρκετών δυσοίωνων χαρακτηριστικών, που δε συναρμόζουν με τα αρχικά κονδύλια των περίπου 390 δισ. € του τρέχοντος Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) 2021-2027. Οι αναγνώστες μας θα θυμούνται τις έντονες αναφορές με πίνακες για το που πάνε τα κονδύλια που δεν πληρώνουν έργα και επενδύσεις συνοχής. Είναι λογικό να αναφέρεται το όλο θέμα στον εκσυγχρονισμό της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, που θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τις τρέχουσες και αναδυόμενες προκλήσεις και τις νέες προτεραιότητές, όπως η ανταγωνιστικότητα, η άμυνα και η ασφάλεια, η οικονομικά προσιτή στέγαση και η ενεργειακή μετάβαση.

Γίνεται κατανοητό ότι οι πιστώσεις του μέλλοντος για τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές της ΕΕ θα συνδέονται άρρηκτα με τις υποδομές του αμυντικού τομέα και δε θα ακολουθούν τις πρακτικές μείωσης των ανισοτήτωνν από περιοχές σε περιοχές. Αναρωτιέμαι τι σχέση μπορεί να έχει η τακτική αυτή με τις αρχές που ένωσαν τις χώρες της Ευρώπης μετά το καταστροφικό τέλος του μεγάλου πολέμου. Στο σχετικό  δελτίο τύπου του Συμβουλίου δίδεται η πληροφορία ότι πρόκειται για διαπραγματευτικές εντολές που καλύπτουν τις προτάσεις της Επιτροπής για την τροποποίηση των διαρθρωτικών ταμείων ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), και το ΕΚΤ+. Στο ίδιο δελτίο τύπου φαίνεται ότι οι προτάσεις της Επιτροπής περιέχουν στοχευμένες τροποποιήσεις των κανονισμών  των ταμείων της πολιτικής συνοχής, ώστε να ευθυγραμμιστούν οι επενδυτικές προτεραιότητες με το εξελισσόμενο οικονομικό, κοινωνικό και γεωπολιτικό πλαίσιο, καθώς και με τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και το περιβάλλον. Εδώ λοιπόν προστίθεται και η πολιτική άμυνας ως συστατικό στοιχείο της πολιτικής συνοχής.

Φαίνεται όμως ότι διατυπώθηκαν ανησυχίες από τους υπουργούς  και υπάρχουν υπόνοιες ότι δε θα είναι ίδια η πολιτική συνοχής με το παρελθόν, και αρκετοί εκφράζουν δυσαρμονία που οφείλεται στην εμπλοκή της άμυνας.

Αυτό οδήγησε στο να συμφωνήσουν κατ’ αρχήν στη  μείωση των ποσοστών προχρηματοδότησης και συγχρηματοδότησης για όλους τους νέους ειδικούς στόχους (δηλαδή την άμυνα). Αλλά οι υπουργοί προχώρησαν ακόμη παραπέρα, εισάγοντας την έννοια  ότι οι αναλήψεις υποχρεώσεων που αναστέλλονται δεν μπορούν να μεταφέρονται σε άλλα προγράμματα. Αυτό είχαμε καταδικάσει με τα παλαιότερα σημειώματά μας και επιτέλους οι αρμόδιοι φορείς το έβαλαν στο τραπέζι.

Βλέπουμε ότι  όντως οι πληρωμές που υπολήφθηκαν από τις αναλήψεις δεν πρόκειται να επιστρέψουν στα ταμεία της πολιτικής συνοχής, παρά το ότι διαρρέουν φήμες περί δήθεν αργοπορίας εφαρμογής  των επενδυτικών σχεδίων συνοχής και υπάρχει χρονική καθυστέρηση στις πληρωμές.

Για το σκοπό αυτό στο πρώτο μέρος του παρόντος άρθρου καταρτίσαμε τον ανωτέρω  πίνακα που δείχνει ποιες είναι οι διαφορές αναλήψεων υποχρεώσεων (δεσμεύσεων) με τις πληρωμές και θα πρέπει  να αναρωτηθούμε ακόμη μια φορά, αν η πρόεδρος της Κομισιόν χρησιμοποίησε κατά το δοκούν τους πόρους του Ταμείου συνοχής στους αλλότριους στόχους της ρωσοουκρανικής σύρραξης.

Γιατί τι άλλο να σκεφτούμε για την απόλυτη κατάντια του τομέα της συνοχής να αντιστοιχούν οι πληρωμές σε λιγότερο από το μισό για φέτος και περίπου στο ένα τρίτο τον προηγούμενο χρόνο! Ποτέ στο παρελθόν δεν είχαμε τέτοια αντιμετώπιση. Καιρός να αντιδράσουν οι αρμόδιοι φορείς της πολιτείας. Μάλιστα στο επόμενο σημείωμά μας θα αναφέρουμε  το σύνολο των τομέων για να δει ο καλόπιστος αναγνώστης από πού εξοικονομούνται πόροι και που κατευθύνονται.