Η αγωνία για την εξεύρεση μιας θέσης εργασίας που θα ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα του ατόμου αλλά και στις απαιτήσεις της εποχής αποτελεί πραγματικότητα. Από τη μια χιλιάδες υποψήφιοι νέοι, τελειόφοιτοι λυκείου, κάθε χρόνο που ψάχνουν να βρουν τις κατάλληλες σπουδές και από την άλλη το υφιστάμενο εργατικό δυναμικό που εκτός των άλλων προσπαθεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας που συνεχώς διαμορφώνονται και δείχνει να επηρεάζεται τόσο από τις τεχνολογικές εξελίξεις όσο και από άλλες απρόβλεπτες συνθήκες που εμφανίζονται κατά διαστήματα, όπως η οικονομία των χωρών, κρίσεις όπως της πανδημίας κ.ά.
Ποιες είναι, λοιπόν, αυτή τη στιγμή οι πιο περιζήτητες σχολές και πως θα διαμορφωθεί τα επόμενα χρόνια το τοπίο στην αγοράς εργασίας; Πως επιλέγουν οι υποψήφιοι τις σπουδές τους και ποιος ο ρόλος του επαγγελματικού προσανατολισμού; Τα «Ρ.Ν.» μίλησαν με τους ειδικούς οι οποίοι έδωσαν τις εκτιμήσεις τους και προχώρησαν σε χρήσιμες επισημάνσεις.
Τα τρέχοντα περιζήτητα επαγγέλματα
Σύμφωνα, λοιπόν, με τους ειδικούς πολλά παιδιά αυτή τη στιγμή φαίνεται πως έχουν ως βασική επαγγελματική αξία την αποκατάσταση και τις ικανοποιητικές απολαβές. Όμως όπως σημειώνουν, τα δεδομένα συνεχώς αλλάζουν καθώς το τοπίο επηρεάζεται πολύ από τις τρέχουσες συνθήκες όπως για παράδειγμα με την περίπτωση της πανδημίας, όπου οδήγησε επαγγέλματα που σχετίζονται με τον κλάδο της υγείας να προτιμώνται από τους υποψήφιους. Από την άλλη τα social media δείχνουν να επηρεάζουν σημαντικά τις επιλογές δημιουργώντας μια νέα γενιά εργατικού δυναμικού. Ο Δημήτρης Μαϊδώνης, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, εξηγεί: «Η αγορά εργασίας βρίσκεται σε μια διαρκή μεταμόρφωση, επηρεασμένη από ποικίλες τεχνολογικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις. Οι πιο δημοφιλείς επιλογές αυτή στιγμή είναι: Προγραμματιστές και ειδικοί κυβερνοασφάλειας, Αναλυτές δεδομένων και ειδικοί τεχνητής νοημοσύνης, Ψηφιακοί δημιουργοί περιεχομένου και ειδικοί μάρκετινγκ. Από τον κλάδο της Υγείας και Ψυχολογίας είναι οι Ψυχολόγοι, σύμβουλοι ψυχικής υγείας, Ιατροί κάθε ειδικότητας, Εγκληματολόγοι, Τοξικολόγοι, βιογενετιστές, Ειδικοί τηλεϊατρικής, Επαγγελματίες νοσηλευτές και βιοϊατρικοί επιστήμονες. Ακόμα, οι Περιβαλλοντικοί επιστήμονες και Σύμβουλοι βιώσιμης ανάπτυξης και κυκλικής οικονομίας».
Από την άλλη, η κ. Λία Αχλαδά, σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού, ψυχολόγος, ΕΔΙΠ στο ΠΚ στο τμήμα Κοινωνιολογίας, σημειώνει: «Τα περισσότερα παιδιά επιλέγουν πεδίο με βάση της μαθησιακής τους ικανότητας. Ανάλογα δηλαδή με το ποια μαθήματα τα πάνε καλά. Μετά αναζητούν τα επαγγέλματα βάση της αποκατάστασης. Άλλα παιδιά πάλι επιλέγουν βάση των προσδοκιών της οικογένειας, όχι μεγάλο ποσοστό αλλά υπάρχει. Σίγουρα επηρεάζονται και από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης με το τι προβάλλουν οι influencers και έτσι τους ενδιαφέρει το ψηφιακό μάρκετινγκ, το ηλεκτρονικό εμπόριο κ.λπ. Οι τάσεις που βλέπω είναι τα επαγγέλματα υγείας όπως η φυσικοθεραπεία και η λογοθεραπεία όπου έχει αυξηθεί η ζήτησή τους. Από τη θεωρητική κατεύθυνση η ψυχολογία και η κοινωνική εργασία έχουν ανέβει πολύ στη ζήτηση, ενώ έχει πέσει η νομική. Τα επαγγέλματα πληροφορικής έχουν ζήτηση αρκετά, καθώς και τα οικονομικά όπως διοίκηση επιχειρήσεων. Επίσης, το Πολυτεχνείο έχει ζήτηση».
Ο ρόλος του επαγγελματικού προσανατολισμού
Σε ένα κόσμο επομένως με τόση διάχυτη πληροφορία αλλά και έντονες μεταβολές ο ρόλος του σύμβουλου σταδιοδρομίας είναι καίριος. Όπως εξηγεί η Βάλια Κανελλάκη, φιλόλογος και Σύμβουλος Σταδιοδρομίας, η συμβουλευτική είναι μια δυναμική διαδικασία όπου ο συμβουλευμένος καλείται να πάρει ενεργό ρόλο αλλά και να αναλάβει στο τέλος την ευθύνη της επιλογής του: «Ακούμε πολλές φορές για τον επαγγελματικό προσανατολισμό και νομίζουμε ότι θα συμπληρώσουμε ένα ερωτηματολόγιο, θα βγουν τα αποτελέσματα και θα μας πουν αυτά τι θα κάνουμε. Αυτό δεν είναι επαγγελματικός προσανατολισμός. Απαιτείται και η προσωπική δουλειά του συμβουλευόμενου. Ένας σύμβουλος δεν θα πει πότε σε ένα παιδί τι να κάνει. Είναι αντιδεοντολογικό. Ένας σύμβουλος βοηθάει το παιδί ώστε να ανακαλύψει στοιχεία του χαρακτήρα του όπως ενδιαφέροντα και δεξιότητες και ταυτόχρονα να τα συνδέσει με τις επιλογές που έχει», επισημαίνει, ενώ ο Δημήτρης Μαϊδώνης συμπληρώνει: «Η Συμβουλευτική διαδικασία είναι πρωτίστως ένα επικοινωνιακό γεγονός μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου. Δηλαδή τόσο ο σύμβουλος όσο και ο συμβουλευόμενος καλούνται να επικοινωνήσουν μεταξύ τους πεποιθήσεις, συναισθήματα, στάσεις, συμπεριφορές, γεγονότα, πληροφορίες. Στόχος του επαγγελματικού προσανατολισμού είναι να φτάσει ο συμβουλευόμενος σε ένα σημαντικό επίπεδο αυτογνωσίας, έτσι ώστε να λάβει τις αποφάσεις που ταιριάζουν στα ενδιαφέροντά του, τις κλίσεις και τις δεξιότητές του».
Αναφορικά με το χάσμα που μπορεί να υπάρξει στο τι πραγματικά θέλει κάποιος να ασχοληθεί και με το ποια θα είναι η επαγγελματική του αποκατάσταση και ποιες οι απολαβές ο κ. Μαϊδώνης τονίζει: «Το βασικότερο, είναι να φτάσει κάποιος στην αυτογνωσία, να γνωρίζει τι του ταιριάζει επαγγελματικά σύμφωνα με τα θέλω του, τις δυνατότητές του και τις αξίες του. Από εκεί και πέρα, βλέποντας τις τάσεις της αγοράς, συζητώντας με καταξιωμένους επαγγελματίες του κλάδου του, διευρύνοντας την επαγγελματική του δικτύωση και αξιοποιώντας την ευελιξία του θα καταφέρει να κάνει επαγγελματικές επιλογές που θα του αποφέρουν ικανοποιητικές απολαβές», ενώ η κ. Αχλαδά παρατηρεί πως πλέον πολλοί τομείς φέρουν διεπιστημονικό χαρακτήρα, πράγμα που μπορεί να δώσει επιλογές σε κάποιο παιδί που ίσως νιώθει απόσταση αναμεσά στα ενδιαφέροντα του και την επαγγελματική αποκατάσταση: «Αυτό συμβαίνει κυρίως σε αυτούς που είναι στη θεωρητική κατεύθυνση. Πολλά παιδιά από αυτό το πεδίο νιώθουν ότι δεν έχουν επιλογές. Μπορεί κάποιος να του ταιριάζει αρχαιολόγος, έναν τομέα που φθίνει, αλλά αγνοεί ότι αν το έχει και λίγο με την πληροφορική μπορεί να κάνει ένα μεταπτυχιακό και να το συνδέσει με εφαρμογές όπως τρισδιάστατες ξεναγήσεις κ.λπ. Πρέπει να πάνε εκεί που πραγματικά ταιριάζουν γιατί έτσι θα πετύχουν άσχετα με το αν το επάγγελμα φθίνει».
Τα «επαγγέλματα του μέλλοντος»
Μεγάλος λόγος, πάντως γίνεται για τα λεγόμενα επαγγέλματα που θα κυριαρχήσουν στο μέλλον. Πολλοί υποψήφιοι είναι εκείνοι που προσπαθούν να επιλέξουν έναν κλάδο ο οποίος όταν θα βγουν στην αγορά δεν θα τους αποκλείσει από ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης. Η κ. Κανελλάκη τονίζει ότι το τοπίο της αγοράς εργασίας είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο για αυτό η καλύτερη επένδυση είναι σε σπουδές που ταιριάζουν στον καθένα: «Τα παιδιά δεν πρέπει να επιλέξουν επάγγελμα αλλά σπουδές. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε τα παιδιά της γενιάς αυτής, ένα μεγάλο ποσοστό, θα ακολουθήσουν επαγγέλματα που δεν υπάρχουν τώρα. Μεταβάλλεται συνεχώς το τοπίο. Πρέπει να βρουν μια σχολή που τα ενδιαφέρει, που τους αρέσει το αντικείμενο, έχουν ενημερωθεί για τον οδηγό σπουδών, τα μαθήματα και τις προοπτικές που έχει το κάθε τμήμα. Αλλά ας μην πάμε μακριά. Αν σκεφτούμε δηλαδή πριν την καραντίνα κατά πόσο επαγγέλματα ή τομείς που συζητάμε τώρα πάρα πολύ έντονα υπήρχαν πριν. Δε χρειάζεται να περάσουν δεκαετίες. Ναι, υπάρχουν επαγγέλματα του μέλλοντος, μπορούμε να έχουμε μια σφαιρική εικόνα αλλά δεν μπορούμε να προβλέψουμε απόλυτα και ξεκάθαρα και δεύτερον αν κάποιος παράδειγμα είχε ασχοληθεί τώρα με κάποιο επάγγελμα τεχνολογικό ενώ δεν του αρέσει καθόλου η τεχνολογία τώρα θα ήταν άνεργος. Δεν υπάρχει, λοιπόν, ακριβώς επάγγελμα του μέλλοντος υπάρχει αυτό που ταιριάζει σε εμένα. Υπήρχε μια έρευνα του 2013 η οποία έλεγε ότι το 2023 θα υπάρχει ζήτηση μεγάλη σε τραπεζικούς υπαλλήλους. Αυτή τη στιφή που μιλάμε στις τράπεζες οι περισσότεροι υπάλληλοι έχουν αντικατασταθεί από μηχανήματα».
Από την πλευρά του κ. Μαϊδώνης δίνει τη δική του εκτίμηση: «Ορισμένα επαγγέλματα που αναμένεται να έχουν αυξημένη ζήτηση στο μέλλον είναι στον τομέα Τεχνολογίας και Πληροφορικής, όπως Ειδικοί τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης, Ειδικοί κυβερνοασφάλειας, Προγραμματιστές τεχνολογίας blockchain. Στην Υγεία και τις Βιοεπιστήμες: Βιοϊατρικοί μηχανικοί, Γενετιστές και ειδικοί εξατομικευμένης ιατρικής, Τηλεϊατρικοί σύμβουλοι, Γηρίατρος – Γεροντολόγος. Στον κλάδο της Πράσινης Οικονομίας και Βιωσιμότητας: Ειδικοί σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, Σύμβουλοι κυκλικής οικονομίας, Περιβαλλοντικοί μηχανικοί. Στην Εκπαίδευση και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες: Εκπαιδευτικοί εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, Ειδικοί ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών όπως Ψηφιακοί Αρχαιολόγοι, Ψηφιακοί Συντηρητές και Αποκαταστάτες Πολιτιστικών Κληρονομιών, Επαγγελματίες Ψηφιακής Συντήρησης και Διαχείρισης Περιεχομένου, Αναλυτές Δεδομένων Πολιτιστικών και Ιστορικών Πηγών».
