Στη διάρκεια των εορτών μου δόθηκε η ευκαιρία, να διαβάσω ένα βιβλίο επιθυμητό και ευπρόσδεκτο δώρο φίλου που θα το ‘λεγα σταθμό στην ιστοριογραφία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Παρουσιάζει συγκινητικό ενδιαφέρον αυτή η έκδοση. Είναι ένα έργο τεράστιας ιστορικής σημασίας, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα. Πρόκειται για τον τρίτο ογκώδη τόμο (921 σελ.), όπως και οι δύο προηγούμενοι, με τον οποίο ολοκληρώνεται η συγκλονιστική ιστορία του βρετανού ιστορικού Ρίτσαρντ Έβανς για το Γ’ Ράιχ.
Είναι η πληρέστερη και σημαντικότερη ιστορία που έχει γραφεί ως τα σήμερα με νέα άγνωστα στοιχεία και ντοκουμέντα που συγκλονίζουν για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που σημάδεψε τον 20ο αιώνα και συντάραξε την Ανθρωπότητα. Ήταν μια κοσμογονική οδυνηρή περίοδος της ιστορίας, που ζήσαμε οι παλαιότεροι μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα παραλογισμού και σε συνθήκες τραγικές και πρωτόγνωρες. Περίοδος αίματος και απίστευτης βαρβαρότητας που στοίχησε στην ανθρωπότητα 50.000.000! νεκρούς.
Είναι αδύνατον να συλλάβει ένας σύγχρονος το εντυπωσιακό μέγεθος του ναζιστικού παραλογισμού με τη δομή, τη φύση και το περίπλοκο σύστημα εξουσίας του Γ’ Ράιχ, που όμοιό του δεν είχε παρουσιαστεί ποτέ άλλοτε στην ιστορία. Ο Έβανς εξηγεί το ναζιστικό φαινόμενο και αναλύει, το πώς μπόρεσε ένα διεφθαρμένο καθεστώς, να πείσει και να οδηγήσει έναν ολόκληρο λαό στον Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δύο είναι τα κεντρικά θέματα τα οποία εντάσσονται στην πολυεπίπεδη αφήγηση του Έβανς. Η εξόντωση των Εβραίων και η τελική έκβαση του πολέμου. Βασικός συντελεστής της νίκης των Συμμάχων υπήρξαν δύο αποφασιστικοί, παράγοντες. Η ριψοκίνδυνη ενέργεια των Συμμάχων για την επιτυχή απόβαση στις γαλλικές ακτές και η σθεναρή αντίσταση που προέβαλε ο σοβιετικός στρατός στη μάχη του Στάλινγκραντ, με την αποκοπή των μεταφορών του ανεφοδιασμού των γερμανών και την αιχμαλωσία ολόκληρης της Στρατιάς του Φον-Πάουλους.
Με αδιάσειστα στοιχεία, που παραθέτει ο Έβανς, αποδεικνύει ότι η Γερμανία ήταν αδύνατον να κερδίσει τον πόλεμο. Τότε γιατί η Γερμανία έκανε έναν πόλεμο, που δε θα κέρδιζε; Ο Χίτλερ και το επιτελείο του ποτέ δε φανταζόταν την απρόβλεπτη εμπλοκή της Αμερικής και της τεράστιας πολεμικής μηχανής της. Κατά δεύτερο λόγο τη Σοβιετική Ένωση τη θεωρούσε ως χώρα απροετοίμαστη και ανέτοιμη. Ότι δεν είχε επαρκή προπαρασκευή τέτοια, ώστε να αντιμετωπίσει την πανίσχυρη Vermacht. Οι μυστικές του υπηρεσίες αγνοούσαν τι συνέβαινε πίσω από τα Ουράλια, επομένως ο Χίτλερ δεν είχε πληροφορηθεί για την ύπαρξη της νεοσύστατης πολεμικής βιομηχανίας της Σοβιετικής Ένωσης. Εξ’ άλλου ο Χίτλερ πίστευε ότι από τις κατεχόμενες χώρες, θα αντλούσε τους πόρους, για να σταθεί η ρημαγμένη οικονομία της Γερμανίας και από την αναγκαστική, άμισθη εργασία των κατοίκων στις κατεχόμενες χώρες.
Οι σαρωτικές νίκες των ναζιστών και οι θαυμαστές επιτυχίες σ’ έναν κεραυνοβόλο πόλεμο, τα δύο πρώτα χρόνια, επέφεραν στη Γερμανία έναν ασυγκράτητο ενθουσιασμό. Οι λόγοι του Χίτλερ, έκαναν το γερμανικό λαό, στο άκουσμα της φωνής του να παραληρεί. Η συντριπτική πλειονότητα των Γερμανών είχε πειστεί, ότι τα αλάθητα στρατηγικά σχέδια του Χίτλερ και η «σπινθοροβόλος ευφυΐα» του θα οδηγούσαν μοιραία σε μια θριαμβευτική νίκη της Γερμανίας. Ο Γερμανικός λαός ζούσε σε μιαν αστείρευτη ευφορία, σε έλλειψη κάθε ανησυχίας, σε απόλυτη μακαριότητα. Δε είχε αντιληφθεί πως οι Σύμμαχοι μετά τις αιφνιδιαστικές πρώτες νίκες συσπειρώθηκαν, οργανώθηκαν σε μιαν αρραγή, αδιάσπαστη ενότητα και ότι θα εξαπέλυαν εναντίον της Γερμανίας μια ακαταμάχητη, αμέτρητη δύναμη πυρός τέτοια, ώστε να είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί.
Ο Έβανς παραθέτει πλήθος στοιχεία από μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες οι συνθήκες της ζωής των γερμανικών στρατιωτών, σαν έφτασαν στο Στάλινγκραντ, όπως η εξαθλίωση, η απελπιστική κατάσταση μέσα στα χιόνια, με θερμοκρασία υπό το μηδέν, με την πείνα και το φόβο του θανάτου, ήταν τέτοιες, ώστε πολλοί δεν άντεχαν τη φρίκη του πολέμου και τρελαίνονταν, ενώ άλλοι αυτοκτονούσαν. Ήταν εκείνοι οι ίδιοι, που τους πρώτους μήνες της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα (της επίθεσης εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης) όταν κυρίευαν τη χώρα με μιαν ορμητική προέλαση νικητές και τροπαιούχοι φωτογράφιζαν περιχαρείς, για σουβενίρ, τα εγκλήματά τους, όπως τις κρεμάλες με τους απαγχονισμένους Ρώσους ομήρους, τα φλεγόμενα σπίτια αθώων χωρικών κ.λπ. Αυτά είναι ασφαλώς ανατριχιαστικά όχι όμως περισσότερο από άλλα φαινόμενα, όπως των γερμανών επισκεπτών που τους πήγαιναν σε γκρουπ ως «τουρίστες» στο εβραϊκό γκέτο της Βαρσοβίας, για να «διασκεδάσουν», αντικρίζοντας το δράμα των δυστυχισμένων, που διέμεναν σαν υπάνθρωποι και που… δεν άξιζε να ζουν. Το πόσο είχε διαποτίσει ο ρατσισμός το γερμανικό έθνος αποδεικνύεται από το γεγονός, ότι οι Γερμανοί έβλεπαν τους Εβραίους με χαιρεκακία, με απέχθεια και με αποστροφή, σα να έκαναν βόλτα σε ζωολογικό κήπο. Γνώριζαν άραγε οι Γερμανοί το ανεξίτηλο αίσχος για τα κρεματόρια και τα στρατόπεδα του Νταχάου, του Άουσβιτς και για όλη αυτή την κτηνωδία; Ο Έβανς αποφαίνεται ότι ασφαλώς και τα γνώριζαν σχεδόν άπαντες, είτε είχαν ακούσει πληροφορίες ασαφείς και ελάχιστες, αλλά αδιαφορούσαν, επέχαιραν και τα έλεγαν ως μυθεύματα. Η πώρωση και η ηθική αναισθησία του γερμανικού λαού υπήρξε αδιανόητη.
Ήταν ασύλληπτο το φαινόμενο της άπειρης εμπιστοσύνης του γερμανικού λαού στη μεγαλοφυΐα του Χίτλερ. Όλοι πίστευαν ότι ήταν προικισμένος με θαυμαστές, μοναδικές ικανότητες και ότι μπορούσε να συλλάβει ένα τόσο πρωτοποριακό έργο, όπως ήταν το κοσμοϊστορικό γεγονός που επέδρασε καταλυτικά στην ιστορία για το «μεγαλείο» της Γερμανίας και εκφράζεται στις τρεις λέξεις του γερμανικού εθνικού ύμνου «Deutschland uber alles».
Το ναζιστικό καθεστώς δεν μπορούσε να έχει και δεν είχε καμιά σχέση με τη χριστιανική διδασκαλία. Ο Χριστιανισμός ήταν εξοβελισμένος και ανεπίτρεπτος. Ο Χίτλερ έχοντας μέσα του τις δυνάμεις του κακού, το έβλεπε σαν εμπόδιο στα σχέδιά του. Ο Χριστιανισμός γι’ αυτόν ήταν «αυτός καθ’ εαυτόν εβραϊκός, γέννημα και θρέμμα της Εβραϊκής φυλής». Ότι οι ιερείς ήταν «μαύροι κοριοί» και «εκτρώματα με ράσα» αναφέρει στο βιβλίο του ο Έβανς.
Παρόλα αυτά η αποναζιστικοποίηση της Γερμανίας σταμάτησε μόλις από την αρχή της δεκαετίας του ’50, όταν άρχιζε μια άλλη ταραγμένη περίοδος και οι χτεσινοί αντίμαχοι γίνονταν σύμμαχοι. Ήταν η εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν πολλοί πρωταγωνιστές και υπέρμαχοι του Ναζισμού αποκαταστάθηκαν μεθοδευμένα και σχεδιασμένα και κατέλαβαν και κατέκτησαν θέσεις, όχι απλά σημαντικές, αλλά καίριες και κρίσιμες. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του πασίγνωστου και περιβόητου στρατηγού Έριχ φον Μάσνταϊν. Το 1949 βρετανικό στρατοδικείο τον καταδίκασε σε δεκαπέντε χρόνια φυλάκιση για εγκλήματα πολέμου και μάλιστα για κακουργήματα εναντίον αμάχων, που επισύρουν και ακόμα βαρύτερες ποινές. Εν τούτοις αφού αποφυλακίστηκε οι Σύμμαχοι τον επανέφεραν στην ενεργό υπηρεσία εν πομπεί και παρατάξει το 1953. Διορίστηκε στο ύπατο αξίωμα του Στρατιωτικού Συμβούλου της Δυτικογερμανικής κυβέρνησης!
Στην κατακλείδα του σημαντικού βιβλίου ο Άγγλος συγγραφέας αποκομίζει ένα πολύτιμο δίδαγμα. Επισημαίνει, στηλιτεύει και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα εναπομείναντα, τελευταία «σταγονίδια» και για τη νοσηρή κληρονομιά του Γ’ Ράιχ με το βεβαρυμμένο ποινικό του μητρώο. Ότι παραμένει μέχρι σήμερα, υποβόσκουσα με μυριάδες τρόπους, μια ολοζώντανη αδιάσπαστη συνέχεια του φαινομένου σε διαφορετικά είδη, μορφές και χαρακτήρες.
Γιατί όμως παραμένει ζωντανή; Ο Έβανς δίνει την απάντηση. Το φαινόμενο δεν περιορίζεται σήμερα στη Γερμανία, αλλά επεκτείνεται πολύ πέρα απ’ αυτήν. Το Ράιχ έχει καταδείξει, με το πλέον εμφανή τρόπο, ποιες θα μπορούσε να είναι οι ολέθριες συνέπειες του ανθρώπινου μίσους και της τρομερής καταστροφικότητας, που υπάρχουν και εκκολάπτονται σήμερα από το «αυγό του φιδιού». Ο χιτλερισμός πιστοποιεί, με τρομερή καθαρότητα, τις τραγικές συνέπειες του ρατσισμού, του μιλιταρισμού, του αυταρχισμού. Τι θα μπορούσε να συμβεί και που θα κατέληγε η ανθρωπότητα, όπως όταν διαχωρίζονταν οι άνθρωποι σε φυλετικά ανώτερους και σε υπανθρώπους.
Το δίδαγμα αποκτά μεγαλύτερη σημασία σε μια εποχή, όπου τα ρατσιστικά φαινόμενα πολλαπλασιάστηκαν και πολλαπλασιάζονται σε όλη την Ευρώπη, ότι αυξάνονται από μέρα σε μέρα οι θιασώτες της σβάστικας και οι φανατικοί υπέρμαχοι του ναζισμού, άνθρωποι χαμηλής υποστάσεως και περιορισμένης διανοητικότητας, μορμολύκεια της lumpen διαστρωμάτωσης, οι οποίοι θέλουν να αγνοούν παντελώς την ιστορία με την αθλιότητα, τον τρόμο και τη βαρβαρότητα του Ναζισμού. Άτομα με συμπλέγματα κατωτερότητας, τα οποία αισθάνονται έντονη ανεπάρκεια και ανασφάλεια σε σχέση με τους άλλους και προσπαθούν πάση θυσία, να αισθανθούν επιβεβαίωση με τον εαυτό τους με προκλητική, βάρβαρη επιθετικότητα, με εχθρική διάθεση και συμπεριφορά.
Το ιστορικό βιβλίο του Έβανς αποτελεί έργο μνημειώδους, πολυτίμητης αξίας για τους νέους, εμάς δε τους παλαιότερους μας μεταφέρει στα χρόνια της Κατοχής, όταν μαθαίναμε εναγωνίως την προέλαση των Γερμανών και την οπισθοχώρηση των Ρώσων.
Στον Β’ τόμο της τριλογίας ο Έβανς αναφέρεται στη Μάχη της Κρήτης, στην οποία εγκωμιάζει και εξυμνεί ενθουσιωδώς τον ηρωικό κρητικό λαό για την ανεκτίμητη δυναμική συμβολή του στη νίκη των Συμμάχων, λόγω της καθυστέρησης της επιθέσεως στη Σοβιετική Ένωση και αχρήστευση του σώματος των Αλεξιπτωτιστών.
Πανεπιστημιακοί του αναστήματος ενός Richard Evans αξίζουν κάθε τιμή από Ελληνικά Πανεπιστήμια ακόμη και από την Ακαδημία κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντος, ενώ κατ’ αντίθεση προς τα ειωθότα συνέβη ένα απαράδεκτο ολίσθημα, το οποίο δε συνάδει στην εξέχουσα θέση και στο υψηλό αξίωμα εκπαιδευτικού, που επέμενε ντε και καλά να απονεμηθεί τιμητικό βραβείο σε άνθρωπο, ο οποίος παραχαράζοντας την ιστορία, προσέβαλε τους ηρωικούς για την ελευθερία αγώνες του κρητικού λαού.
Αυτός ο εκπαιδευτικός ας είναι βέβαιος ότι μ’ αυτήν την καταχρηστική ενέργεια και την αναστάτωση της ρεθεμνιακής κοινωνίας, τραυμάτισε βαρύτατα το κύρος ενός Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος.
