Ευρώπη, η αγαπημένη του Δία που έδωσε τ’ όνομά της στην ήπειρο που ανήκουμε και η αρχή του Μινωικού πολιτισμού
Ευρώπη: Το όνομά της πηγάζει πιθανόν από τις λέξεις εὐρύς + ὤψ δηλαδή αυτή που έχει μεγάλα μάτια. Ο μύθος της έχει πολλές παραλλαγές. Μία αναφέρει πως ήταν κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος ή της Παρθενόπης, αδελφή της ήταν η Θράκη και ετεροθαλής αδελφή της η Ασία και η Λιβύη. Υπήρξε επώνυμη της ηπειρωτικής Ελλάδας και μετά τους Περσικούς πολέμους του τρίτου τμήματος του τότε γνωστού κόσμου, της Ευρώπης. Άλλη παραλλαγή περιγράφει ότι η Δωδώνη στην Ήπειρο πήρε το όνομά της από τον Δώδων που ήταν γιος του Δία και της Ευρώπης. Επίσης παιδί της Ευρώπης ήταν και ο Κάρνος, αγαπημένος του θεού Απόλλωνα.
Η επικρατέστερη εκδοχή του μύθου, θέλει την Ευρώπη κόρη του Φοίνικα και της Τηλέφασσας ή κατά άλλους κόρη του Αγήνορα και της Τηλέφασσας. Η εκθαμβωτική ομορφιά της κέντρισε το ενδιαφέρον του Δία που έβαλε στόχο να την κάνει δική του. Μια μέρα στην ακρογιαλιά της Φοινίκης, όπου η Ευρώπη είχε πάει με τις φίλες της, αντίκρισε έναν πανέμορφο άσπρο ταύρο. Στην πραγματικότητα αυτός ο ταύρος ήταν ο Δίας. Πήγε κοντά του, τον χάιδεψε και αφού σιγουρεύτηκε ότι δεν ήταν άγριος, κάθισε πάνω στη ράχη του. Αυτό περίμενε και ο Δίας, και έτσι πριν προλάβει η Ευρώπη να καταλάβει τι συμβαίνει και να αντιδράσει, ο ταύρος – Δίας έτρεξε προς τη θάλασσα γρήγορος σαν αστραπή.
Ο ταύρος – Δίας με την Ευρώπη πάνω του ταξίδεψε από τη Φοινίκη κολυμπώντας. Το τέλος αυτού του ερωτικού ταξιδιού ολοκληρώθηκε με την άφιξη του ζευγαριού στην Κρήτη, και συγκεκριμένα στη Γόρτυνα. Εκεί ο Δίας πήρε την πραγματική του μορφή, έσμιξε μαζί της κάτω από έναν πλάτανο που αργότερα λάτρευαν οι κάτοικοι της Γόρτυνας ως ιερό, στον οποίο και θυσίαζαν. Καρποί του έρωτα του Δία και της Ευρώπης ήταν τρεις γιοι: Ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας.
Εν αντιθέσει με άλλες θνητές γυναίκες που ερωτεύθηκε ο Δίας και απέκτησε και παιδιά μαζί τους, στην Ευρώπη χάρισε τρία δώρα, αυτά ήταν ο Τάλως (ένας άγρυπνος τρομακτικός γίγαντας – φύλακας από μέταλλο που προστάτευε την Κρήτη από επιδρομές), ένα κυνηγόσκυλο που δεν έχανε κανένα θήραμα, και ένα όπλο που δεν αστοχούσε ποτέ. Τέλος την πάντρεψε με τον βασιλιά της Κρήτης Αστερίωνα, που υιοθέτησε τα παιδιά του Δία, χωρίς να αποκτήσει δικά του.
Η Ευρώπη μετά τον θάνατό της, θεοποιήθηκε και πήρε το όνομα Ελλωτίς και ο ταύρος Δίας απαθανατίστηκε ως ο ομώνυμος αστερισμός. Μάλιστα είχε καθιερωθεί γιορτή με τ’ όνομά της τα Ελλώτια, στην οποία περιφέρονταν τα οστά της στολισμένα με μύρτους. Η καταγραφή της συγκεκριμένης εκδοχής του μύθου έγινε από Έλληνες αλλά και Ρωμαίους συγγραφείς (Ησίοδος, Αισχύλος, Σιμωνίδης, Βακχυλίδης, Μόσχος, Οβίδιος, Νόννος κ.ά.) Η Ευρώπη λατρεύτηκε ως θεά και η λατρεία της διαδόθηκε σε όλη την Ελλάδα.
Ο Λουκιανός στο έργο του Λουκιανός Σαμωσατεύς, Ενάλιοι Διάλογοι, κεφ. 15 στ. 4 αντιπαραθέτει ως προς το που έγινε η συνεύρεση του Δία με την Ευρώπη καθώς καταγράφει ότι έγινε στο Δικταίο Άνδρο, τόπο γέννησης του, σε αντίθεση με τους Γορτύνιους που θέλουν το γεγονός να έγινε στην περιοχή τους, στη σκιά του πλατάνου που προαναφέραμε παραπάνω και από τότε παρέμεινε αειθαλής. Σήμερα υπάρχει σχετική πινακίδα που περιγράφει το γεγονός στο συγκεκριμένο δέντρο. Αποτυπώθηκε επίσης και σε πολλά νομίσματα της Γόρτυνας.
Η αρπαγή της Ευρώπης στην τέχνη
Ο μύθος της Ευρώπης ενέπνευσε στο πέρασμα των αιώνων πολλούς καλλιτέχνες. Ενδεικτικά στη ζωγραφική αναφέρουμε τους: Τιτσιάνο, Βερονέζε, Ρούμπενς, Αντόνιο Καρράτσι κ.ά. Το 2005 οι αδελφοί Νίκος και Παντελής Σωτηριάδης δημιούργησαν ένα γλυπτό με θέμα την αρπαγή της Ευρώπης. Ο δήμος Αγίου Νικολάου Λασιθίου το πρόσφερε ως δώρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σήμερα είναι τοποθετημένο στην είσοδο Ουίνστον Τσώρτσιλ του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο.
Το πλέον διάσημο έργο αναπαράστασης του μύθου είναι το ψηφιδωτό μωσαϊκό δάπεδο στη Σπάρτη, που χρονολογείται γύρω στον 4ο αιώνα π.Χ. Βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης σε πολύ καλή κατάσταση. Αυτό το ψηφιδωτό απεικονίζεται και στην ελληνική έκδοση του κέρματος των δύο ευρώ.
Τάλως, ο γίγαντας από χαλκό. Ο άγρυπνος φύλακας της Κρήτης
Η φαντασία των Αρχαίων Ελλήνων τον περιγράφει ως ανθρωπόμορφο γίγαντα. Μπορεί να θεωρηθεί κάλλιστα και το πρώτο ρομπότ που κατασκευάστηκε.
Κατά πρώτον ο Απολλόδωρος πίστευε πως τον κατασκεύασε ο θεός Ήφαιστος και τον χάρισε στον Μίνωα για να φυλάει την Κρήτη. Ο Πλάτωνας πίστευε από την πλευρά του ότι ήταν υπαρκτό πρόσωπο και μάλιστα αδελφός του Ραδάμανθυ. Ο Απολλώνιος από τη Ρόδο ότι προσφέρθηκε ως δώρο του Δία στην Ευρώπη (περιγραφή παραπάνω), που με τη σειρά της τον χάρισε στον γιο της τον Μίνωα. Ο Ιωάννης Κακριδής βασίστηκε στον Ησύχιο που έλεγε ότι το όνομά του σήμαινε ήλιος, αν και Ταλαιός ήταν το όνομα του Δία στην Κρήτη, εξέφρασε την άποψη του ότι ήταν ηλιακή θεότητα, που με την πάροδο του χρόνου, η φαντασία τον μετέτρεψε σε ήρωα.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα ο Τάλως φρουρούσε την Κρήτη και επιτηρούσε και την εφαρμογή των νόμων, έχοντας τους μαζί του σε χάλκινες πλάκες. Ήταν άγρυπνος φρουρός που γύριζε την Κρήτη τρεις φορές την ημέρα. Υπάρχει η εκδοχή ότι είχε φτερά και τη φρούρηση της Κρήτης την έκανε πετώντας. Έριχνε τεράστιες πέτρες στα άγνωστα πλοία που έφταναν στις ακτές. Αν οι άγνωστοι βρίσκονταν στις ακτές, όταν τους έβρισκε τους έκαιγε με την ανάσα του ή ζέσταινε το σώμα του σε κάποια φωτιά, τους αγκάλιαζε σφιχτά πάνω του κι έτσι τους έκαιγε. Ο μύθος θέλει ο Τάλως να μένει στην κορυφή του Κουλούκωνα, σε ύψος 1076 μέτρα κοντά στο Γεροντόσπηλιο του Μελιδονίου όπου τον κατασκεύασε κατά την παράδοση ο θεός Ήφαιστος.
Το τέλος του Τάλω έχει δύο εκδοχές που έγινε κατά τη διάρκεια της Αργοναυτικής εκστρατείας. Η μία όταν οι Αργοναύτες γύριζαν από την Κολχίδα με το Χρυσόμαλλο Δέρας έφτασαν στην Κρήτη. Ήρθαν όμως αντιμέτωποι με τον Τάλω που έριχνε βράχους προς την Αργώ. Στο πλοίο βρισκόταν η Μήδεια, που μάγεψε τον Τάλω, υποσχόμενη του αθανασία, και του αφαίρεσε το καρφί από τη φτέρνα, που έκλεινε τη μία και μοναδική φλέβα, που διέτρεχε όλο το κορμί του που περιείχε ιχώρ, θεϊκό υγρό αντί για αίμα, φέρνοντας το τέλος του. Η δεύτερη εκδοχή θέλει να τον θανατώνει ο πατέρας του Φιλοκτήτη ο Ποίας με βέλος στο συγκεκριμένο σημείο με το καρφί.
Ο Τάλως στην τέχνη
Στα νομίσματα της Φαιστού κύρια απεικόνιση αποτελεί η μορφή του Τάλω.
Στο διάστημα υπάρχει ο αστεροειδής 5786 Τάλως (Talos).
Στον κινηματογράφο και συγκεκριμένα στην ταινία του 1963 Ο Ιάσωνας και οι Αργοναύτες, ο Τάλως πολεμάει τους Αργοναύτες, κάτι που δεν περιγράφει ο μύθος.
Τα Ταλαία Όρη φέρουν το όνομά τους από τον Τάλω.
Τάλως ονομάζεται και περιοχή στην πόλη του Ηρακλείου.
Πηγές: Νίκου Ψιλάκη, Κρητική Μυθολογία Ηράκλειο Εκδόσεις Καρμανώρ Ηράκλειο 1996
Φωτογραφίες: www.google.com
