Με λαμπρότητα τιμήθηκε στα Σακτούρια η μνήμη των 15 ομήρων που εκτελέστηκαν στην Αγιά, το Σεπτέμβρη του 1944 μαζί με άλλους πατριώτες. Οι ήρωες αυτοί, είχαν συλληφθεί κατά την έφοδο που είχαν κάνει οι ναζί στο χωριό τον Μάιο του ίδιου έτους, σαν αντίποινα για την αντιστασιακή δράση των Σακτουριανών.
Οι ναζί, αφού απομάκρυναν τους κατοίκους, κατέστρεψαν το χωριό από τα θεμέλια και έφυγαν παίρνοντας ομήρους τους πατριώτες που είχαν συλλάβει.
Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, που με συνέπεια τιμά τις επετείους αυτές κάθε χρόνο, είχε καταφέρει και αυτή τη φορά να δημιουργήσει κλίμα συγκίνησης και εθνικής υπερηφάνειας. Την επισημότητα της εκδήλωσης υπογράμμισαν με την παρουσία τους ο βουλευτής κ. Μανόλης Χνάρης, η αντιπεριφερειάρχης κα Μαρία Λιονή, ο δήμαρχος κ. Γιάννης Ταταράκης, η αντιδήμαρχος κα Ευαγγελία Γλαμπεδάκη, περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι, πρόεδροι συλλόγων και μαρτυρικών χωριών, εκπρόσωποι πολιτικών κομμάτων, λοιπών αρχών και αρκετός κόσμος.
Μετά την επιμνημόσυνη δέηση που εψάλη στο ηρώο του χωριού, έλαβε τον λόγο ο πρόεδρος του συλλόγου και εντεταλμένος σύμβουλος σε θέματα πολιτισμού και δημόσιας, υγείας του δήμου Αγίου Βασιλείου, κ. Γιάννης Νεκτάριος Χαραλαμπάκης αναφέροντας μεταξύ άλλων:
«Έχουν περάσει 79 χρόνια από τις 16 Σεπτεμβρίου του 1944 που οι Γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν ομάδα Ελλήνων πατριωτών στις φυλακές της Αγυιάς Χανίων. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και 15 Σακτουριανοί που πλήρωσαν με τη ζωή τους το πάθος για λευτεριά. Ήταν η συμβολή σε αίμα των Σακτουριανών στον απελευθερωτικό αγώνα της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Κρήτης εναντίον της γερμανικής κατοχής…».
Ο κ. Χαραλαμπάκης, αφού αναφέρθηκε στα γεγονότα που ακολούθησαν την κατάληψη του νησιού από τα στρατεύματα κατοχής, μίλησε για τη δράση της Εθνικής Αντίστασης και για τη συμμετοχή των Σακτουριανών τονίζοντας τα εξής:
«Σε αυτό λοιπόν τον αγώνα και οι Σακτουριανοί βοήθησαν με όλες τους τις δυνάμεις, με όλους τους τρόπους. Διατηρούν ασύρματο που δίνει χρήσιμες πληροφορίες στο συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής για τις κινήσεις των Γερμανικών στρατευμάτων στη νότια Κρήτη.
Πολλές ομάδες ανταρτών έμειναν και τροφοδοτήθηκαν με τρόφιμα και άλλα εφόδια σε αγροτική περιοχή του χωριού μας. Έκρυψαν, τροφοδότησαν και τελικά φυγάδευσαν μεγάλο αριθμό συμμάχων στην Μέση Ανατολή από τον φυσικό όρμο του Αγίου Παύλου.
Αυτός ο τόπος είχε επιλεγεί από το συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής και ειδικότερα από την στρατιά υπό τον Άγγλο στρατηγό Ουίλσον για να έρχεται το υποβρύχιο Τρούπερ με κυβερνήτη στην αρχή τον Ιρλανδό κάπτεν Ντηλ και αργότερα με τον Άγγλο κάπτεν Πουλ.
Το υποβρύχιο αυτό κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των Γερμανών που διατηρούσαν δύο φυλάκια στην περιοχή έφερνε πολεμικό υλικό και άλλα εφόδια για τους αντάρτες και έπαιρναν συμμάχους που είχαν εγκλωβιστεί στην Κρήτη κατά την αποχώρησή τους.
Η αντιστασιακή αυτή δράση συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της κατοχής.
Οι Γερμανοί όμως τελικά το έμαθαν και το πρωί της 4ης Μαΐου του 1944 κύκλωσαν το χωριό, μάζεψαν τους κατοίκους στην πλατεία και τα μεν γυναικόπαιδα τα εξόρισαν σε χωριά κοντά στο Ρέθυμνο τους δε άντρες άνω των 15 ετών τους οδήγησαν στην αγροτική περιοχή του Αγίου Κυρίλλου με σκοπό να τους εκτελέσουν αν έβρισκαν στα σπίτια τα πολεμοφόδια του υποβρυχίου.
Τα πολυβόλα ήταν στημένα και περίμεναν τη διαταγή να ολοκληρώσουν το ανατριχιαστικό τους έργο.
Ευτυχώς δεν βρήκαν τίποτα στα σπίτια και δεν τους εκτέλεσαν αλλά από κει τους οδήγησαν στο Ρέθυμνο στο ενετικό φρούριο της Φορτέτζας, στο οποίο ήταν οι φυλακές του Ρεθύμνου.
Στο μεταξύ ανατίναξαν με εκρηκτικές ύλες κα τους δύο οικισμούς και χωρίς κανένα ίχνος σεβασμού ανατίναξαν το σχολείο και τις εκκλησίες στο πάνω και κάτω χωριό.
Το χωριό μας ήταν από τα πρώτα χωριά που καταστράφηκαν για αντίσταση κατά των κατακτητών μετά τη Μάχη της Κρήτης, γιατί τον Αύγουστο του 1944 ακολούθησε η καταστροφή και άλλων χωριών όπως της Κρύας Βρύσης και των χωριών του Κέδρους αλλά και της Κοξαρές.
Τα γυναικόπαιδα, που μετά την καταστροφή επέστρεψαν, αλλά και οι άνδρες που άρχισαν σιγά σιγά να ελευθερώνονται από τις φυλακές της Φορτέτζας, βρήκαν το χωριό κατεστραμμένο, ένα σωρό ερείπια και τους κόπους μιας ζωής χαμένους.
Γι’ αυτό λοιπόν εκτός του ότι βρέθηκαν μπροστά στο φάσμα της πείνας, χρειάστηκαν πολύ κόπο και πολλά έξοδα για να αποκαταστήσουν το χωριό και να μπορέσουν να κατοικήσουν ξανά στα σπίτια τους.
Σε διάστημα, λοιπόν, 80 ημερών οι περισσότεροι άνδρες είχαν αποφυλακιστεί και οι τελευταίοι που κρατήθηκαν, 28 σε αριθμό, μεταφέρθηκαν στις φυλακές της Αγυιάς Χανίων.
Η εκτέλεση των 15 από αυτούς έγινε στις 16 Σεπτεμβρίου του 1944, λίγες μέρες πριν οι Γερμανοί εγκαταλείψουν ηττημένοι την Κρήτη και την Ελλάδα για να έλθει η λευτεριά και πάλι σε αυτόν τον πολύπαθο τόπο.
Η μεγαλοσύνη της αντίστασης και η βαθιά καταξίωσή της στη συνείδηση του λαού μας αποτελεί φάρο λευτεριάς σε τούτη εδώ την πατρίδα που αιώνες πολεμάει αδιάκοπα ροκανίζοντας τις αλυσίδες που πολλοί κατακτητές προσπάθησαν να απλώσουν γύρω της.
Κάθε χαραυγή λευτεριάς είναι μουσκεμένη με το αίμα των Ελλήνων.
Κάθε γενιά είναι άξιοι συνεχιστές της προηγούμενης και ανοίγει το δρόμο για την επόμενη.
Πέρα που οι σιδερόφρακτοι κατακτητές χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα, βασανιστήρια, εκτελέσεις ή αντίποινα για να κάμψουν το φρόνημα του λαού, οι Έλληνες αποδεικνύουν ότι ο ζήλος για την ελευθερία μεγαλουργεί και θα εξακολουθήσει να ζει σε αυτή τη γωνιά της γης…».
Και ο κ. Χαραλαμπάκης κατέληξε λέγοντας:
«Η εθνική αντίσταση μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητες αυτού του λαού να βρίσκει φωτεινές διεξόδους εκεί που δεν υπάρχει καθόλου φως.
Πρέπει να καταλάβουν όλοι και περισσότερο εμείς ότι είμαστε ένας λαός που έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει την απόγνωση σε ελπίδα.
Σε αυτό το δίκαιο αγώνα θυσιάστηκαν πολλοί όπως και οι συγχωριανοί μας.
Όμως η θυσία τους δεν πήγε χαμένη, το δέντρο της λευτεριάς άνθισε… τα φίμωτρα και οι αλυσίδες της σκλαβιάς δεν έμελλε να επιχρυσωθούν.
Μετά από το βάθος της νύχτας ανέτειλε ο ήλιος της ελευθερίας, οι κερκόπορτες της σκλαβιάς έκλεισαν ερμητικά.
Εμείς σήμερα ζούμε σε μια ειρηνική εποχή, που όμως το φάσμα του πολέμου πλανάται γύρω μας…
Ας μην αφήσουμε τον παραλογισμό να κυριαρχήσει και ας αγωνιστούμε για την παγκόσμια ειρήνη με αρετή και τόλμη… ας γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και ας αντισταθούμε.
Ας μην αφεθούμε αμέτοχοι και απαθείς στο σημερινό γίγνεσθαι που μας απογοητεύει… Ας παλέψουμε… ας αναθεωρήσουμε και πάλι την αρχέγονη αξία της ανθρώπινης ύπαρξης και ας προσπαθήσουμε να επαναφέρουμε την ανθρώπινη ζωή στο βάθρο που της αξίζει.
Ας μην βάλουμε εναντίον των συνανθρώπων και του ίδιου του πλανήτη που μας τροφοδοτεί με ζωή.
Για να πλάσουμε μια κοινωνία ανθρώπων που θα προάγει τον άνθρωπο, θα σέβεται την αξία της ανθρώπινης ζωής, θα αγωνίζεται για την ειρήνη και θα τιμά την διαφορετικότητα των λαών.
Για όλα αυτά αγωνίστηκαν οι πρόγονοι μας! Για να μπορούμε ελεύθεροι να απολαμβάνουμε τα αγαθά της ελευθερίας και της ειρήνης.
Ας μην τους απογοητεύσουμε εάν θέλουμε να είμαστε άξιοι συνεχιστές τους και ας μην προδώσουμε ότι με αιματηρές θυσίες μας προσέφεραν ως ύστατο φόρο περιουσίας στη μνήμη τους!
Αιώνια η μνήμη τους!».
Στη συνέχεια η κα Άννα Σκανδαλάκη, που διαθέτει εξαιρετική στιχουργική ικανότητα, αφιέρωσε μερικούς στίχους στη μνήμη των ηρώων όπως το συνηθίζει και ο κ. Αντώνης Παπαδομιχελάκης με αφάνταστη εκφραστικότητα ερμήνευσε ένα πατριωτικό τραγούδι που συγκίνησε το ακροατήριο.
Για πρώτη φορά εφαρμόστηκε στο υπόλοιπο της εκδήλωσης μια σκηνοθετική παρέμβαση, που έλυσε θαυμάσια το πρόβλημα απουσίας μπάντας, ενώ τιμές απέδιδε το άγημα που πλαισίωνε το ηρώο.Στο ακουστικό αυτό δρώμενο με τη συνεργασία Σταύρου Ρακιντζή, Μάρκου Πελαντάκη και Στέλιου Πατακού έγινε προσκλητήριο ηρωικών πεσόντων με «χαλί» την επιβλητική μουσική του Μπάμπη Πραματευτάκη σε ένα από τα εξαιρετικά του Δοξαστικά, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή, ακολούθησε η προσευχή Dmitry Bortniansky και η εκδήλωση έκλεισε με τον Εθνικό Ύμνο.
Στη συνέχεια προσφέρθηκε η παραδοσιακή φιλοξενία στην αίθουσα του Πολιτιστικού Συλλόγου προς τιμήν των αρχών και του κόσμου που παραβρέθηκε.
Ήταν μια άριστα οργανωμένη εκδήλωση που άφησε άριστες εντυπώσεις στον κόσμο που την παρακολούθησε.
