Από το 1898 οι Ρεθεμνιώτες ξεφάντωναν με αυτοσχέδιες αποκριάτικες εκδηλώσεις

Μέχρι που ήρθε το πρώτο άρμα να σηματοδοτήσει το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι

Πριν ανακαλύψουμε τις πολύτιμες σημειώσεις του Ιωάννη Δεττοράκη, εμπόρου, που ήταν και από τους πρώτους καρναβαλιστές είχαμε εντοπίσει μια αναφορά του ιστορικού, συλλέκτη και ιστοριοδίφη Γιώργου Εκκεκάκη για το Καρναβάλι στο Ρέθυμνο το 1901!

Ο αξέχαστος Κρητολόγος έκανε μια λεπτομερή περιγραφή της παρέλασης του 1901, η οποία είναι δημοσιευμένη στη χανιώτικη εφημερίδα «Πατρίς» (φ. 15 Φεβρ. 1901, σ. 3) και έχει τίτλο «Αι Απόκρεω εν Ρεθύμνω». Το ρεπορτάζ υπογράφει ο εδώ ανταποκριτής με το ψευδώνυμο «Ρεθεμνιώτης».

Το σχετικό απόσπασμα αναφέρει: (…) Εις κανέν’ άλλο της Κρήτης μέρος δεν εορτάσθησαν ως παρ’ ημίν τα καρναβάλια… Την έναρξιν της παρελάσεως όρισε το Κομιτάτον (= η επί τούτου οργανωτική ομάδα) από της 3ης μεταμεσημβρινής ώρας. Όμως πολύ ενωρίτερον είχε κατακλυσθεί η οδός Τσάρου υπό του πλήθους. Τα παράθυρα και οι εξώσται εκάμπτοντο – αλλά και εκαμάρωνον – υπό το επίχαρι βάρος όπερ επεκόσμει ταύτα… Ενωρίς ωσαύτως ήρχισε και ο πόλεμος … Επεκράτει το κομφετί, εφεδρείαν δ’ εσχημάτιζον τα φασόλια και τα πίσα (=μπιζέλια) και αραιότερον πυρ τα κουφέτα! Την 3ην ακριβώς παρήλασε το μεγαλοπρεπές άρμα του Καρναβάλου, κατακλυσθέν υπό του χαρτοπολέμου, ον και αυτό βροχηδόν επέχεε. Έπειτα επεφάνησαν αι μασκαράται …

Ο Γιώργος Εκκεκάκης αφού αναφέρει ότι τα καλύτερα από τα άρματα βραβεύτηκαν, μεταφέρει και την περιγραφή ενός βραβευμένου άρματος που είχε ως θέμα την κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας:

(…) Άρμα, ικανώς ωραία εστολισμένον, παρίστα την αίθουσαν του υπουργικού μας συμβουλίου. Πέριξ τραπέζης εκάθηντο οι τέσσαρες υπουργοί με τους υψηλούς των πίλους, υπογράφοντες διορισμούς… με μισθούς ποικίλλοντας από 1000 έως 8000 δραχμάς. Και εσύρετο (το συγκεκριμένο άρμα όχι από ζώα, αλλ’) υπό του λαού, κυρτουμένου υπό το βάρος των φόρων…

Στη συνέχεια ο ίδιος αναφέρει «Άλλα θέματα αρμάτων ή συνθέσεων ήταν: το πάγωμα των έργων στο Λιμάνι, η μάταιη αναζήτηση πτυχιούχου οικονομολόγου για την Τράπεζα Κρήτης, ο Γενικός Επιθεωρητής της Εκπαίδευσης που επιθεωρούσε τα σχολεία με… τηλεσκόπιο, η έλλειψη μέσων στο τοπικό Νοσοκομείο, η μειωμένη κίνηση στη ρεθεμνιώτικη αγορά κ.λπ.».

Τέλος συμπληρώνει ότι « η παρέλαση κράτησε 3 ½ ώρες και η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με βεγγαλικά, πράγμα όχι σύνηθες για κείνη την εποχή».

Είναι γεγονός ότι οι Ρεθεμνιώτες άνθρωποι με μπρίο κι έξω καρδιά εύρισκαν ευκαιρία τις Απόκριες να κλέβουν πολλές μέρες του χάρου.

Ο Θεμιστοκλής Βαλαρής μας ενημερώνει στο περίφημο βιβλίο του «Μια πόλη Αναμνήσεις», πως μετά το 1898 οι Ρεθεμνιώτες, ελεύθεροι πια από τον τουρκικό ζυγό, ξεφάντωσαν την πρώτη Απόκρια χωρίς δεσμά.

Ροσόλια και τραταρίσματα γεφύρωναν ανθρώπινες σχέσεις και η οδός Τσάρου (Αρκαδίου σήμερα) γέμιζε φασόλια. Ήταν το κομφετί της εποχής.

Η εφημερίδα «Αναγέννηση» μας πληροφορεί στο επίκαιρο φύλλο του 1900 ότι υπήρχε επιτροπή διοργάνωσης καρναβαλιού. Είχε αρχίσει επομένως ο θεσμός να επισημοποιείται.

Αργότερα ξεκινά η διοργάνωση των περίφημων χορών από το Σύλλογο Κυριών και το Λύκειο Ελληνίδων. Το «Ιδαίον Άντρον» αρχικά και η αίθουσα του Λυκείου αργότερα φιλοξενούν τα μεγάλα αυτά κοσμικά γεγονότα.

Οι προϋποθέσεις είναι αυστηρές για την ένδυση. Όποιος δεν είχε μεταμφιεσθεί έπρεπε να φέρει επίσημο ένδυμα φράκο ή μαύρο κοστούμι οι κύριοι, τουαλέτες οι κυρίες. Και μάλιστα οι τουαλέτες είχαν γίνει παραγγελία στο Παρίσι.

Σύμφωνα με τον Δεττοράκη οι αποκριάτικες εκδηλώσεις ήταν από τις πρώτες δραστηριότητες του Εμπορικού Συλλόγου που είχε μέσα στους στόχους του και μια εκδήλωση για να συγκεντρώσουν χρήματα και να ανακουφίσουν την ανθρώπινη δυστυχία που περίσσευε στην πόλη μας. Και ένας αποκριάτικος χορός ήταν μια καλή ευκαιρία για να πετύχουν τον στόχο τους.

Με τους ίδιους σκοπούς ξεκίνησαν και οι αποκριάτικοι χοροί των Γυναικείων Σωματείων (Συλλόγου Κυριών και Λυκείου των Ελληνίδων).

Είχαν όμως και οι χοροί αυστηρό πρωτόκολλο. Εκτός από την εμφάνιση που έπρεπε να είναι υπέρκομψη και αυστηρά προσεγμένη, έπαιζε μεγάλη σημασία και η καταγωγή εκείνου που θα ήθελε να διασκεδάσει σε ένα από τους χορούς αυτούς. Οι «πληβείοι» έπρεπε να βλέπουν από μακριά και να περιορίζονται στους δικούς τους ταπεινούς τρόπους διασκέδασης.

Οι χοροί ήταν οικογενειακοί. Όπερ μεθερμηνευόμενον οι δεσποινίδες έπρεπε με χαμηλό βλέμμα να βρίσκονται πλάι στον μπαμπά και τη μαμά και αν κάποιος από τους δανδήδες της εποχής τις ζητούσε σε χορό έπρεπε να φαίνεται εντελώς τυχαία η επιλογή.

Έτσι σύμφωνα με τον αξέχαστο Εμμανουήλ Βογιατζάκη οι ερωτευμένοι νέοι με ενδοσυνεννόηση δικής τους πατέντας έπαιρναν θέση ώστε «τυχαία» να βρεθούν μπροστά στην οικογένεια της καλής τους. Και να έχουν τη χαρά άνευ απροόπτου να κρατήσουν από λογική απόσταση στην αγκαλιά τους την καλή τους φορώντας απαραιτήτως γάντια ώστε να μην ακουμπά το χέρι τους ό,τι αποκάλυπτε (τρόπος του λέγειν δηλαδή) η κομψή τουαλέτα της αγαπημένης τους.

Πάντα υπήρχαν επιβλέποντες για την εξυπηρέτηση των καλεσμένων. Κάποια στιγμή κάθονταν κι εκείνοι αλλά για να πιάσουν κιθάρα και να ξεκινήσει το δικό τους πρόγραμμα.

Διασκέδαζαν με Βέρντι και Σακελλαρίδη

Μας ξαφνιάζει το μουσικό πρόγραμμα που έφερνε τους Ρεθεμνιώτες στο «τσακίρ» κέφι.

Όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα «Αγών» (Φεβρουάριος 1919) στον χορό του Λυκείου Ελληνίδων ξεφάντωσαν οι πάντες και οι πάσες με Βέρντι και Θεόφραστο Σακελλαρίδη. Πώς συνέβαινε τώρα να ξεσηκώνεται ο κόσμος με «Τροβατόρε» και να βγαίνει στα μεγάλα κέφια, δεν είναι παρά ένα δείγμα της αισθητικής της εποχής που μας δείχνει πόσο μεγάλο είναι το πολιτιστικό τους επίπεδο. Και πόσο επηρεάστηκε η μουσική τους παιδεία από την παρουσία των Ρώσων στον τόπο μας.

Ο βάρδος του Ρεθύμνου Γιώργης Καλομενόπουλος με τον μοναδικό στίχο του μας μεταφέρει στις παλιές Απόκριες και μας δίνει ένα δείγμα κεφιού, σημειώνοντας ότι σε κάποιες καντρίλιες βγήκαν οι χορευτές από την πόρτα του Ωδείου, έκαναν το γύρο του τετραγώνου και γύρισαν στην αίθουσα, ενώ χάραζε η αυγούλα.

Πέρασε καιρός για να γίνει η πρώτη αποκριάτικη παρέλαση,

Ο Μιχαήλ Μύρωνος Παπαδάκις μας δίνει μια μοναδική περιγραφή του πρώτου άρματος που έκανε το περίφημο κομιτάτο των Ρεθεμνιωτών. Εκείνο το καλαίσθητο μαντολίνο.

Ας θυμηθούμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το σχετικό του ρεπορτάζ που είναι σήμερα μια πολύτιμη πηγή για την Ιστορία του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού:

Ανάγκη για ξεφάντωμα

Εκείνες τις Απόκριες του 1915 ο κόσμος είχε μεγάλη διάθεση να ξεφαντώσει. Κι ας έμεναν τα εμπορεύματα στα ράφια κι ας είχε προδώσει και η παραγωγή λαδιού τις τόσες προσδοκίες.

Πηγαίο και άφθονο ήταν το κέφι. Με το που έπεφτε το βράδυ γέμιζαν σπίτια και μαγαζιά από ανθρώπους που διψούσαν για γλέντι. Καλλιτέχνες κάθε επιπέδου είχαν την τιμητική τους. Οι περιζήτητοι βέβαια ήταν ο Νικήστρατος με το βιολί του και τις μαντινάδες του, ο Δαλέντζας με τη λύρα του και ο Αγιούτης με το μπουζούκι του.

Η γενική ευθυμία έδινε άφεση και στα παιδιά να ξεφύγουν από το μέτρο με δαιμονισμένο θόρυβο και ατέλειωτο παιχνίδι.

Για τους πρωτεργάτες του κεφιού αναφέρει ο Παπαδάκης τον Μανώλη τον γαλατά τον πατέρα του γλύπτη Ιω. Κανακάκη τους δασκάλους Σταυρακάκη και Ηλιακάκη που παίζανε βιολί, τον Μανόλη (Χρύσανθο) Βιτζικουνάκη μαντολίνο, Αρτέμη Μπεμπισάκη, Μ. Ηλιακάκη, Κ. Βαρούχα, Π. Σκαντάλη, Ιω. Καμπουράκη, Ν. Γουναρίδη που ήταν καλοί τραγουδιστές.

Αναφέρει ακόμα τους καλλιτέχνες επιπλοποιούς, Νίκο και Βαγγέλη Μουντριανάκη, από τους οποίους ο πρώτος έπαιζε ωραία κιθάρα και τραγουδούσε περίφημα.

Αρκετά ευτράπελα καταγράφουν οι χρονογράφοι της εποχής. Κι ένα περιστατικό έκανε τόση εντύπωση που αξίζει να το αναφέρουμε.

Ο φαρμακοποιός Ιωάννης Κούνουπας είχε σημειωτέον πάθος με την τελειότητα.

Και δεν έκανε συμβιβασμό ούτε και με τις αποκριάτικες αμφιέσεις του γιατί ήταν από τους πρωτεργάτες του κεφιού στο Ρέθυμνο.

Εκείνο το βράδυ του Μαρτίου του 1935, ενώ οι κυρίες του Συλλόγου Κυριών είχαν συμβούλιο με αφορμή τα γεγονότα του Κινήματος στο σπίτι της Λέλας Κούνουπα, στο άλλο δωμάτιο ο άνδρας της Γιάννης, με την επικουρία ενός υπαλλήλου Αρμενικής καταγωγής, του Αλέκου, μεταμφιέστηκε ούτε λίγο ούτε πολύ σε… Ελευθέριο Βενιζέλο!

Ένα ολόκληρο απόγευμα ασχολήθηκε ο υπάλληλος με υπομονή αλλά κατάφερε να μεταμορφώσει τον Ιωάννη Κούνουπα σε ένα εκπληκτικής ομοιότητας, Ελευθέριο Βενιζέλο.

Μας αφηγείται ο γιος του Μανόλης Κούνουπας εκλεκτός συγγραφέας.

«Ωστόσο, εντελώς αναπάντεχα και από μια ατυχή σύμπτωση παρά λίγο να ανατραπούν τα σχέδια. Τότε ήμουν πολύ μικρός. Πήγαινα στις πρώτες τάξεις του σχολείου. Μόλις είχα σχολάσει και ανέβαινα πηδηχτά τη σκάλα του σπιτιού. Ανήσυχος ο πατέρας από το άκουσμα του ποδοβολητού ξεχνώντας τη μεταμφίεσή του βγήκε ανήσυχος να δει τι συμβαίνει…».

«Όταν ο μικρός Μανολάκης είδε ξαφνικά μπροστά του τον Βενιζέλο που θυμόταν από την επίσκεψη στη Χαλέπα έφυγε έντρομος και τρύπωσε στο σαλόνι που συνεδρίαζαν οι κυρίες.

– Μαμά φώναξε ο φίλος μου ο Βενιζέλος είναι στο σπίτι.

Κι ενώ η Λέλα έμεινε άφωνη η κ. Ζακάκη σαν πιο ψύχραιμη βιάστηκε να την παρηγορήσει.

– Δεν πειράζει Λέλα μου. Θα είναι από τον πυρετό.

Ο καημένος ο πατέρας Κούνουπας σκεπτόμενος ότι έχει δημιουργηθεί σύγχυση βιάστηκε να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Αλλά μόλις τον είδαν οι κυρίες έπαθαν …την πλάκα τους.

Κι όταν η κ. Ζεκάκη ξεκίνησε να λέει:

«Εξοχότατε κύριε πρόεδρε…» ο αξέχαστος φαρμακοποιός πατέρας του Ανδρέα και του Μανόλη Κούνουπα. σκέφτηκε να συνεχίσει την πλάκα. Και τις διαβεβαίωσε με το ανάλογο ύφος ότι από το Κίνημα δεν είχαν να φοβηθούν για τα χρήματα του ταμείου του Συλλόγου Κυριών που ήταν και το θέμα της συνεδρίασης. Δυστυχώς γι’ αυτόν και την επιτυχία της πλάκας του μια παρατηρητική κυρία του συμβουλίου τον αναγνώρισε και του φώναξε:

«Και του χρόνου Γιάννη μου και του χρόνου».

Η πρώτη επίσημη διοργάνωση

Ο πόλεμος φυσικά και η περίοδος που ακολούθησε μόνο κέφι δεν μπορούσε να δημιουργήσει. Πένθος, μισαλλοδοξία και φτώχεια έκαναν τις μέρες γκρίζες και μελαγχολικές.

Μέχρι που η Περιηγητική Λέσχη, μια ομάδα δραστήριων συμπολιτών, μόλις άρχιζε ο κόσμος να ορθοποδεί, άρχισε να κινεί τα νήματα για να βγει η πόλη από μια χειμερία νάρκη γεμάτη νοσηρότητα.

Και στις 2 Φεβρουαρίου 1960 διαβάζουμε στις εφημερίδες:

«Το απόγευμα της παρελθούσης Κυριακής συνεκροτήθη εις το δημαρχιακόν κατάστημα ευρεία σύσκεψις υπό την προεδρίαν του κ. Ευαγγέλου Νησιανάκη, προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου με θέμα την οργάνωσιν του Καρναβαλιού εις την πόλιν μας κατά τας εορτάς των Απόκρεω 27ην και 28ην τρέχοντος.

Εις την σύσκεψιν μετέχον ο πρόεδρος του τμήματος της Ελληνικής Περιηγητικής Λέσχης Ρεθύμνης κ. Κωνσταντίνος Μανουράς, ο πρόεδρος του τουριστικού συνδέσμου κ. Δημ. Δαφέρμος και οι κ. κ. Γ. Τσουδερός. Γ. Κούνουπας, Γ. Μαραγκάκης, Εμμ. Αστρινός, Χαρ. Πραματευτάκης, Εμμ. Βογιατζάκης, Τάκης Αποστόλου, Βασ. Παπαβασιλείου, Ιωάννης Τζέλησις και οι διδες Όλγα Δασκαλάκη και Ευρυδίκη Κούνουπα της Περιηγητικής Λέσχης.

Κατά τη σύσκεψη αποφασίστηκε η οργάνωση Καρναβαλιού υπό της Περιηγητικής Λέσχης εν συνεργασία μετά του Τουριστικού Συνδέσμου και με την οικονομικήν ενίσχυσιν του Δήμου και της Ε.Π. Λέσχης.

Προς τον σκοπόν αυτόν εψηφίσθη υπό του Δήμου το ποσόν των 5000 δραχμών και θα παρακληθούν όσοι δυνάμενοι να συμβάλουν εις την επιτυχίαν της εορτής ,όπως ενισχύσουν την εν λόγω προσπάθειαν κατά το δυνατόν».

Και φυσικά οι αρθρογράφοι της εποχής συνιστούν την ενίσχυση της πρώτης αυτής διοργάνωσης μεταπολεμικά του Καρναβαλιού.

Η αιώνια μιζέρια

Αρχίζει μια λαμπρή περίοδος για το Καρναβάλι ακόμα και μέσα στα γκρίζα χρόνια της χούντας, παρά τις απαγορεύσεις και τον αγώνα που έδωσε κάποτε ο Κανάς, για να υπερασπιστεί τον θεσμό, με κίνδυνο να βρεθεί πίσω από τα κάγκελα.

Μέχρι που επικρατεί σιωπή και διαβάζουμε στον τύπο:

«Από την Περιηγητική Λέσχη Ρεθύμνης, στην οποία απευθύνονται ερωτήσεις «αν θα οργανώσει και φέτος Καρναβάλι» παρέχεται η πληροφορία ότι την οργάνωση του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού πήρε από το 1982 η Επιτροπή Πολιτιστικών Υποθέσεων του Δήμου Ρεθύμνης, τον οποίο και βαρύνει αποκλειστικά η διακοπή μιας τόσο όμορφης εκδήλωσης που είχε καθιερωθεί στην πόλη μας με παγκρήτια αναγνώριση …».

Έχω άποψη, επειδή εκείνα τα χρόνια ήμουν ενεργά στο επάγγελμα και είχα την ευκαιρία να μιλήσω και να έχω πρώτη πληροφόρηση από τον αξέχαστο Κώστα Καννά.

Κάποιες απόπειρες αναβίωσης καρναβαλιού απέτυχαν παταγωδώς. Μια από αυτές μάλιστα προκάλεσε και οργή γιατί και από αισθητικής και ποιοτικής άποψης ήταν «να το κλαίνε οι ρέγγες».

Ο Μέρωνας ανέλαβε πρωτοβουλία

Μια ακόμα αξιοσημείωτη αναφορά καρναβαλικής διοργάνωσης, γίνεται στις 2 Μαρτίου 1984. Διαβάζουμε σχετικά:

«Στο Πέραμα και στο Μέρωνα θα κάνει φέτο τη βόλτα του ο Καρνάβαλος. Μπορεί οι Ρεθεμνιώτες να είχαν την ατυχία να μη δουν φέτο Καρναβάλι στην πόλη τους, αν θέλουν όμως μπορούν να αναπληρώσουν το κενό, πηγαίνοντας στο Πέραμα ή στο Μέρωνα Αμαρίου.

Ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος του Μέρωνα διοργανώνει πυρετωδώς τις Καρναβαλικές εκδηλώσεις που θα κάνει μεθαύριο Κυριακή στο χωριό. Ομάδες από νέα παιδιά ετοιμάζουν τα άρματα που θα πάρουν μέρος, τις στολές και τις μασκαράτικες παρέες που θα πλαισιώνουν τις εκδηλώσεις.

Το Μερωνιανό Καρναβάλι θα αρχίσει την πορεία του μέσα στο χωριό στις 2 το απόγευμα της Κυριακής.

Προβλέπεται δε να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πολλών γειτόνων.

Την επομένη Καθαρά Δευτέρα σειρά έχει το Πέραμα. Το Περαματιανό Καρναβάλι θ’ αρχίσει στις 3 το απόγευμα. Και οι διοργανωτές υπόσχονται σε όσους θα πάνε να γλεντήσουν με την ψυχή τους με ρεμπέτικη κομπανία και με παραδοσιακούς αποκριάτικους χορούς…».

Σπίθες στο απόλυτο σκοτάδι

Σ΄ αυτή την εποχή του μαρασμού είναι αρκετοί οι Ρεθεμνιώτες που αγωνίζονται για μια καλή οργάνωση Καρναβαλιού εκτός από την Περιηγητική Λέσχη. Ο Δημήτρης και η Ελένη Τζέτζου, ο Στέλιος Σαλβαράκης κι άλλοι που δεν έτυχε να γνωρίσω. Αναφέρομαι σε πρόσωπα που πολλές φορές μοιράστηκαν μαζί μου την ελπίδα για την αναβίωση ενός λαμπρού Καρναβαλιού.

Εκείνος βέβαια που αξίζει ιδιαίτερης αναφοράς είναι ο Μιχάλης Καραδάκης. Ο Καράς όπως ήθελε ο ίδιος να αναφέρεται για να θυμάται τη σφακιανή του καταγωγή.

Ο γνωστός Ρεθεμνιώτης που σπούδασε αρχιτεκτονική στην Ιταλία, αλλά έγινε πιο γνωστός από τις περίφημες δερμάτινες κατασκευές. Ένα άτομο από αυτά που μπορούν να σε κάνουν να ξεχάσεις κάθε καημό κι ας είναι τα ίδια στις «μαύρες» τους.

Ο Μιχάλης αποδεδειγμένα θα πρέπει να θεωρηθεί από τους θεμέλιους λίθους της ανασύστασης του Καρναβαλιού στη σημερινή του λαμπρή οργάνωση.

Και μάλιστα ο ίδιος ο Κώστας Καννάς το είχε αναφέρει, όταν υποχρεώθηκε να πάρει θέση και να τονίσει την προσφορά του Καρά σε μια σύσκεψη στον δήμο, όπου ο τότε δήμαρχος πίκρανε το Μιχάλη που ως γνωστόν «δεν χαρίζει κάστανα» γι’ αυτό και είναι αξιαγάπητος παντού.

Με τους «Τρομοκράτες» του λοιπόν, ομάδα που έχει «νονά» την καλή μας συνάδελφο Μαρία Πετράκη, ο Μιχάλης έβαλε ένα από τα θεμέλια της σωστής αναδιοργάνωσης του Καρναβαλιού.

Γνωρίζοντας πολύ καλά τη «συνταγή» του κεφιού δεν μπορούσε να μη δώσει σωστές κατευθύνσεις

Κι αυτό έκανε όταν η αγαπητή μας Πέπη Μπιρλιράκη ασχολήθηκε ενεργά σαν δημοτικός παράγοντας με το Καρναβάλι και ζήτησε τις απόψεις του. Άκουσε με προσοχή τις θέσεις του Μιχάλη και την ανάγκη να συμμετέχει ο κόσμος που έρχεται να δει τη διοργάνωση κι έτσι φθάσαμε στον γνωστό επιτυχημένο θεσμό.

Νομίζω ότι η κ. Μπιρλιράκη θα πρέπει να πιστωθεί από μια ακόμα αρετή που καλό θα είναι να αποκτήσουν κι άλλοι παράγοντες. Ξέροντας να ακούει και να συζητά προτάσεις, είχε επιτύχει αυτά που κάποτε θα πρέπει να της αναγνωριστούν. Και πάνω από όλα η επιτυχία του Καρναβαλιού που συναγωνίζεται πια τις μεγαλύτερες διοργανώσεις πανελλαδικά.

Το καλό πρέπει να λέγεται την κατάλληλη στιγμή. Και δεν στοιχίζει τίποτα να αναγνωρίζουμε και στους άλλους καλές πλευρές που ωφελούν τον τόπο. Κάποτε πρέπει και αυτό να γίνει συνείδηση.

Και δεν βλάπτει πιστέψτε με εκείνους που διαχειρίζονται την πολιτιστική μας ζωή να μελετούν πότε πότε αυτά που με αρκετό κόπο έχουν συγκεντρωθεί. Για να σταματήσουν και οι ανακρίβειες στις αναρτήσεις που βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που εμένα προσωπικά θυμό μονάχα μου προκαλούν. Να υπάρχουν τόσες πηγές και να επιμένουμε σε ανακριβή στοιχεία που από κάπου τα ακούσαμε είναι αρκετά προκλητικό. Δεν νομίζετε;

Οι φωτογραφίες είναι από τα αρχεία Περιηγητικής Λέσχης, Οικογένειας Τζέτζου και Πολιτιστικού Ρέθυμνου.