Η Ελλάδα γερνάει και συρρικνώνεται. Η μείωση του πληθυσμού και η γήρανση της κοινωνίας εξελίσσονται σιωπηλά σε ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της χώρας, με συνέπειες που απλώνονται σε όλα τα επίπεδα: την οικονομία, την εργασία, το ασφαλιστικό, την περιφέρεια και τελικά την ίδια τη βιωσιμότητα του έθνους.
Γεννήσεις λιγότερες από θανάτους
Τα στατιστικά είναι αποκαλυπτικά: Ο δείκτης γεννήσεων έχει πέσει στο 1,3 παιδιά ανά γυναίκα – πολύ χαμηλότερα από το όριο αναπλήρωσης πληθυσμού (2,1).
Την ίδια στιγμή, κάθε χρόνο καταγράφονται περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις, ενώ η μέση ηλικία του πληθυσμού ξεπερνά τα 45 έτη.
Οι βασικές αιτίες
Η γήρανση και η μείωση του πληθυσμού δεν είναι απλά αποτέλεσμα της τύχης. Τροφοδοτούνται από συγκεκριμένες αιτίες:
• Οικονομική αβεβαιότητα: Η κρίση, η ανεργία, η επισφαλής εργασία και το υψηλό κόστος ζωής αποθαρρύνουν τα νέα ζευγάρια από την απόκτηση παιδιών.
• Μετανάστευση νέων: Από το 2010 και μετά, πάνω από 500.000 Έλληνες – κυρίως νέοι και μορφωμένοι – έχουν μεταναστεύσει, αφαιρώντας κρίσιμες δυνάμεις από την παραγωγική βάση της χώρας.
• Ανεπαρκής στήριξη της οικογένειας: Έλλειψη δημόσιων δομών φύλαξης παιδιών, ακριβή στέγαση και περιορισμένες παροχές δημιουργούν ένα εχθρικό περιβάλλον για τη γονεϊκότητα.
Επιπτώσεις σε όλα τα μέτωπα
Το δημογραφικό πρόβλημα δεν περιορίζεται στην πληθυσμιακή εικόνα. Έχει ευρείες επιπτώσεις:
• Οικονομία: Ο λιγότερος ενεργός πληθυσμός μειώνει την παραγωγικότητα και περιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης.
• Ασφαλιστικό σύστημα: Με λιγότερους εργαζόμενους να στηρίζουν περισσότερους συνταξιούχους, το σύστημα συντάξεων γίνεται ολοένα και πιο δυσβάστακτο.
• Υγειονομικές ανάγκες: Η γήρανση του πληθυσμού αυξάνει τη ζήτηση για υγειονομική περίθαλψη, χωρίς όμως να αυξάνονται οι πόροι.
• Κοινωνική συνοχή: Η ερημοποίηση της υπαίθρου και η πληθυσμιακή πίεση στα αστικά κέντρα δημιουργούν νέες κοινωνικές ανισότητες.
Τι μπορεί να γίνει;
Αν και δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις, άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δείξει τον δρόμο:
• Οικονομικά και φορολογικά κίνητρα για νέες οικογένειες.
• Δημόσιες δομές παιδικής φροντίδας.
• Επαναπατρισμός νέων επιστημόνων με κίνητρα.
• Στήριξη της εργασίας γυναικών και ισορροπία εργασίας-οικογένειας.
• Στοχευμένες πολιτικές για την ανάπτυξη της περιφέρειας.
Το διακύβευμα είναι εθνικό
Το δημογραφικό δεν είναι απλώς μια στατιστική ανησυχία. Είναι ζήτημα εθνικής επιβίωσης. Χωρίς στρατηγική αντιμετώπιση, η Ελλάδα κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια χώρα λιγοστών, γερασμένων πολιτών, χωρίς επαρκείς παραγωγικές δυνάμεις για να στηρίξουν το αύριο. Η ώρα των αποφάσεων έχει φτάσει.
