Ο όρος «αποτυχημένο κράτος» (failed state) αναφέρεται στα κράτη τα οποία αδυνατούν να εκτελέσουν ορισμένες θεμελιώδεις λειτουργίες του κυρίαρχου εθνικού κράτους, όπως η αδυναμία άσκησης αποκλειστικής εξουσίας στην επικράτεια και τους λαούς τους και η απώλεια ελέγχου των γεωγραφικών τους ορίων. Ο Φράνσις Φουκουγιάμα πιστεύει δε, ότι τα «αποτυχημένα κράτη» είναι η πηγή πολλών από τα πιο σοβαρά προβλήματα του κόσμου.
20 χρόνια μετά την αμερικανική επέμβαση στο Αφγανιστάν, με την υποστήριξη αρχικά του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά και στη συνέχεια ενός συνασπισμού 40 χωρών, οι Ταλιμπάν ανακαταλαμβάνουν την εξουσία της χώρας. Ο εικοσαετής πόλεμος του Αφγανιστάν χωρίζεται σε δύο μέρη, την «Επιχείρηση Διαρκής Ελευθερία» (2001-2014) και την «Επιχείρηση Φρουρός της Ελευθερίας» (2015-2021).
Η πρώτη είχε ως σκοπό την καταπολέμηση της Αλ Κάιντα και την εκδίωξη των συμμάχων τους Ταλιμπάν από την εξουσία. Η δεύτερη περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, την εκπαίδευση και υλικοτεχνική υποστήριξη των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας. Παράλληλα με την ενίσχυση των κρατικών δομών, απώτερος σκοπός ήταν να κατορθώσει πλέον το αφγανικό κράτος να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Η πρώτη επιχείρηση πέτυχε το σκοπό της, η δεύτερη εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι απέτυχε περίτρανα.
Ο Πρόεδρος Μπάιντεν στο διάγγελμα του είπε ορισμένες αλήθειες, ενώ προσπάθησε να αποκρύψει τις αποτυχίες. Υπεραμύνθηκε της απόφασης του να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν, λέγοντας ότι «τους δώσαμε όλες τις δυνατότητες να καθορίσουν το μέλλον τους» και ότι «οι αμερικανικές δυνάμεις δεν μπορούν, και δεν θα έπρεπε, να διεξαγάγουν και να πεθάνουν σε έναν πόλεμο στον οποίο δεν έχουν τη θέληση να πολεμήσουν οι αφγανικές δυνάμεις». Σε αυτό έχει δίκιο.
Είπε όμως επίσης ότι σκοπός της αποστολής των ΗΠΑ δεν ήταν ποτέ η οικοδόμηση ενός κράτους. Τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια που ξοδεύτηκαν στο Αφγανιστάν σε προγράμματα ανοικοδόμησης, ενίσχυσης των κρατικών δομών, στην δημιουργία και εκπαίδευση του αφγανικού στρατεύματος όλα αυτά τα χρόνια, είναι ο ορισμός της προσπάθειας οικοδόμησης ενός κράτους. Φυσικά ο πρόεδρος Μπάιντεν δεν θα μπορούσε να το πει αυτό, καθώς θα χρεώνονταν στην χώρα του η δημιουργία ενός «αποτυχημένου κράτους» που κατέρρευσε μέσα σε ελάχιστους μήνες.
Το δίδαγμα από το Αφγανιστάν είναι ότι η αποκλειστικά top-down (από πάνω προς τα κάτω) προσέγγιση οικοδόμησης ενός κράτους, και μάλιστα με εξωτερική παρέμβαση, δεν έχει μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας. Όσο ελκυστική κι αν είναι η φιλελεύθερη δημοκρατία, χάρη στην ευημερία που προσφέρει συγκριτικά με τα άλλα πολιτεύματα, δεν έχει ελπίδες επιβίωσης όταν ένας λαός δεν έχει την πρόθεση ούτε να την αποδεχθεί, αλλά ούτε και να την υπερασπιστεί. Το Αφγανιστάν εξάλλου, είναι ένα πολυπολιτισμικό κράτος με διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, οι οποίες ενώνονται μοναχά από ένα κοινό στοιχείο: την θρησκεία.
Η απόφαση των ΗΠΑ για αποχώρηση από το Αφγανιστάν δεν ήταν μια λανθασμένη επιλογή. Η εμπιστοσύνη όμως που έδειξαν στην διεφθαρμένη πολιτική ελίτ της χώρας ήταν. Συνοψίζοντας αυτά τα 20 χρόνια, θα λέγαμε πως η Δύση και η φιλελεύθερη Δημοκρατία στο στρατιωτικό σκέλος βγήκε νικηφόρα. Στο πολιτικό κομμάτι όμως, της οικοδόμησης του νέου κράτους, απέτυχε παταγωδώς.
