Το κοινωνικό στίγμα της ψυχικής ασθένειας

Ο σύλλογος Οικογενειών και Φίλων για την Ψυχική Υγεία Ρεθύμνου σε συνεργασία με το μέλος του συλλόγου και  υποψήφιο διδάκτορα στο τμήμα Ψυχολογίας, Ανδρέα Βάββο, διοργάνωσαν μια τρίωρη διδασκαλία για φοιτητές/τριες που παρακολουθούν το μάθημα «Ποιοτικές Μέθοδοι στις Κοινωνικές Επιστήμες» με διδάσκοντα τον αναπληρωτή καθηγητή Μανόλη Τζανάκη. Το μάθημα υλοποιήθηκε στον χώρο του συλλόγου στην Παλιά Δημοτική Βιβλιοθήκη, την Τρίτη 09 Μάιου 2023 και εστίασε στη μεθοδολογία της έρευνας δράσης. Η έρευνα- δράση είναι μια μεθοδολογία που βασίζεται στο συλλογικό αναστοχασμό και στη δράση και θέτει στο προσκήνιο της επιστημονικής έρευνας, την επίλυση πρακτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν διάφορες κοινότητες. Η έρευνα δράση ασκεί κριτική σε παραδοσιακές μορφές έρευνας και θέτει επιτακτικά την αναγκαιότητα της σύνδεσης της επιστημονικής έρευνας με τη ζώσα  πραγματική κατάσταση διάφορων κοινωνικών ομάδων.

Η έμφαση της διδασκαλίας ήταν στο κοινωνικό στίγμα της ψυχικής ασθένειας, ως ένα ζήτημα που ταλανίζει τόσο τον σύλλογο όσο και την κοινωνία του Ρεθύμνου εν γένει. Ο στιγματισμός και ο επακόλουθος κοινωνικός αποκλεισμός των ατόμων με ψυχική νόσο,  οφείλονται κυρίως στην έλλειψη γνώσεων για την αιτιολογία της νόσου, με συνέπειες όπως⁚  Η δυσπραγία στην εύρεση πόρων για υπηρεσίες ψυχικής υγείας, τα προβλήματα στέγασης (εφ’ όσον  κάποιοι ιδιοκτήτες συχνά αρνούνται να μισθώσουν τα σπίτια τους σε άτομα µε ψυχιατρικά προβλήματα, ενώ κάποιες γειτονιές εμποδίζουν την εγκατάσταση ξενώνων με ψυχικά ασθενείς), ο περιορισμός των ευκαιριών για εργασία (κυρίως λόγω της αρνητικής στάσης των εργοδοτών), η κοινωνική απομόνωση, οι αρνητικές επιπτώσεις στην πορεία της νόσου(λόγω της εσωτερίκευσης του στίγματος) και οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικογένεια. (Η οικογένεια βιώνει συνολικά τις συνέπειες των προκαταλήψεων, του στιγματισμού και των κοινωνικών διακρίσεων).

Ένας από τους τρόπους καταπολέμησης του στίγματος είναι η αγωγή της κοινότητας με τη διάδοση έγκυρων πληροφοριών για την ψυχική νόσο και αντίκρουση όταν παρουσιάζονται εσφαλμένες αντιλήψεις από τα ΜΜΕ.

Με αυτό το στόχο, πραγματοποιήθηκε η διδασκαλία, η οποία ξεκίνησε με παρουσίαση της μεθοδολογίας της έρευνας δράσης από τον Ανδρέα Βάββο και στη συνέχεια ακολούθησε η ενημέρωση για τους σκοπούς του συλλόγου από την πρόεδρο και ακολούθησε μια σύντομη παρέμβαση για το στίγμα της ψυχικής ασθένειας από την Γραμματέα του συλλόγου. Στη συνέχεια σχηματίστηκαν τέσσερις ομάδες: μια ομάδα θεατρικού δρωμένου, μια ομάδα κειμένου για τον έντυπο τύπο, μια ομάδα ποίησης/χαϊκού και μια ομάδα εικαστικών. Και οι τέσσερις ομάδες εστίασαν τις βιωματικές τους δράσεις στον αποστιγματισμό της ψυχικής ασθένειας. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα παρουσίασε τη δουλειά της και ακολούθησε ένας συλλογικός αναστοχασμός της δράσης μας.

Ως σύλλογος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους φοιτητές και τις φοιτήτριες για τη διάθεσή τους να συμμετάσχουν ενεργά στη δράση, να καταθέσουν δικά τους προσωπικά βιώματα και να αγγίξουν με σεβασμό ένα ευαίσθητο κοινωνικό ζήτημα. Όλες οι ομάδες παρήγαγαν ενδιαφέρον υλικό, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τους σκοπούς του συλλόγου.

Ευελπιστούμε αυτή η δράση να αποτελέσει αφορμή για μια μακροχρόνια συνεργασία του ΣΟΦΨΥ με το τμήμα Ψυχολογίας.

Παραγωγή κειμένου και ποιημάτων κατά τη διδασκαλία

• Κείμενο

«Λέξεις που πληγώνουν»

Πρώην κατάδικος, πρόσφατα αποφυλακισμένος, στο πλαίσιο της επανένταξής του στην κοινωνία, του δόθηκε η ευκαιρία να εργαστεί σε ένα κατάστημα εστίασης. Πυροδότησε καυγά με σοβαρό επιχειρηματία. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο οξύθυμος σερβιτόρος επιτέθηκε λεκτικά όταν ο επιχειρηματίας έκανε ένα αθώο, χιουμοριστικό σχόλιο για τα τατουάζ του. Ο ευερέθιστος σερβιτόρος απάντησε άσχημα στο σχόλιο και ο επιχειρηματίας απαίτησε την απόλυσή του (όπως ήταν αναμενόμενο).

• Ποιήματα

Βελόνες τρυπούν

Της βροχής οι σταγόνες

Το παράθυρο

Λιόγερμα πάλι

Η ψυχή μου βαθαίνει

Στη θάλασσά της

Μοβ χαρτί

Περιορισμός

Βλέμμα στον κύκλο

Πόδια στο χώμα

Είμαστε εδώ

Λαλιά από το στόμα

Γιγάντια σα βουνό

Καταπράσινο

Μου πήραν τη λάμψη

Κρύβω ακόμα μέσα φως

Έχω ακόμα φως;

Ο νους μου είναι

Γεμάτος με μουντζούρες

Μα θα τις σβήσω

Το στίγμα είναι

Σαν κάτι αόρατο

Μα φωσφορίζει

Όταν με κοιτάς

Θέλω να βλέπεις

Έναν άνθρωπο κοινό

Φόβος μοναξιά

Το στίγμα πάντα πολύ

Πάνω μου κολλά

Αν ήμουν ήλιος

Θα φώτιζα το στίγμα

Σαν χαμόγελο

Από το Δ.Σ του Σ.Ο. Φ.Ψ.Υ Ρεθύμνου