Με αφορμή τους εορτασμούς για την 28η Οκτωβρίου και τον αγώνα της Ελλάδος και της Κρήτης κατά του Ντούτσε και του Χίτλερ, το Λύκειο των Ελληνίδων Αργοστολίου οργανώνει εκδήλωση με αναφορά στην δράση των Λυκείων των Ελληνίδων που λειτουργούσαν την εποχή του 1940 και κατά την διάρκεια της Κατοχής (1939-1945). Όσον αφορά το Λύκειο των Ελληνίδων Ρεθύμνης που ήταν από τα λίγα Λύκεια που λειτουργούσαν τότε αλλά και που παρέμειναν ενεργά ( μόνο εννέα σε όλη την Ελλάδα) και κατά την διάρκεια της Κατοχής, αναφέραμε στο σχετικό κείμενό μας με τις πληροφορίες που μας ζητήθηκαν, τα εξής:
«Το 1939-1940 το Λ.τ.Ε. Ρεθύμνης είχε στο ενεργητικό του πληθώρα δράσεων. Κατ’ αρχάς είχε δική του ιδιόκτητη ευρύχωρη και πανέμορφη αίθουσα την οποία είχε εγκαινιάσει το 1935 και που το στεγάζει μέχρι σήμερα.
1) Διέθετε οκτώ αργαλειούς σε χώρο που ενοικίαζε και όπου κατεργάζονταν το μαλλί, το μετάξι και το λινάρι δημιουργώντας τα ανάλογα προϊόντα.
2) Είχε ορχήστρα και μαντολινάτα ενώ ειδικοί διδάσκαλοι παρέδιδαν μαθήματα μουσικών οργάνων εγχόρδων, πιάνου, πνευστών και οργάνωνε συναυλίες.
3) Παρείχε μαθήματα χορών Ευρωπαϊκών και οργάνωνε χορούς μεταμφιεσμένων και άλλων που άφησαν εποχή.
4) Οργάνωνε ομιλίες, διαλέξεις, τσάγια, εκδρομές, εσπερίδες.
5) Διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη ανοικτή ορισμένες ώρες για όσους ήθελαν να διαβάσουν τα βιβλία της, επί τόπου, στην αίθουσά του.
6) Είχε θεατρική ομάδα και ανέβαζε παραστάσεις και δρώμενα.
7) Παρείχε μαθήματα υφαντικής, κεντητικής, πλεκτικής, ποικιλτικής, κοπτικής-ραπτικής σε άπορες γυναίκες παρέχοντάς τους έτσι δυνατότητα βιοπορισμού.
8) Τα προϊόντα από τους αργαλειούς του, χαλιά, πατανίες, σεντόνια, κουβέρτες, ρουχισμό, τα διέθετε για να προικίσει άπορες κοπέλες, για την ένδυση άπορων παιδιών στα σχολεία και στο Ορφανοτροφείο και για να συνδράμει γυναίκες κρατούμενες.
Επίσης την εποχή εκείνη το περίφημο 44ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Κρητών, είχε την έδρα του στο Ρέθυμνο και το Λύκειο με εχεμύθεια, φρόντιζε να συνδράμει τις αναγκεμένες οικογένειες των στρατιωτών που άφηναν πίσω τους ηλικιωμένους γονείς, γυναίκες και μικρά παιδιά. Ταυτόχρονα έστελνε στους φαντάρους στη μεθόριο, ρούχα και κλινοσκεπάσματα. Ελάχιστα κεντήματα και υφαντά εξόχου Τέχνης κρατούσε προς ιδίαν χρήση.
10) Το ανθρωπιστικό του έργο ήταν τεράστιο και εξαιρετικά πολύτιμο για τον τόπο. Μοίραζε τρόφιμα, παιχνίδια, γλυκά κ.ά. σε αναξιοπαθούσες οικογένειες και τα ορφανά.
11) Στο Κυριακό Σχολειό του μάθαιναν γραφή, ανάγνωση, αριθμητική κ.ά. αναλφάβητοι άνδρες και γυναίκες.
Με την έναρξη του πολέμου το 1940 οι προτεραιότητες αλλάζουν άμεσα. Η παραγωγή των αργαλειών περιορίζεται μόνο στο μαλλί, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των στρατευμένων παιδιών της Ελλάδας. Δουλειά και παραγωγή αδιάκοπη μέρα και νύχτα. Το Λύκειο συνδράμει στην «Φανέλα του Στρατιώτου» και συμμετέχει στην σταυροφορία για την αγορά της φρεγάτας Νέας Έλλης, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής (ευχαριστούμε την κ. Εύα Λαδιά γι’ αυτήν την πληροφορία), οργανώνοντας εκδηλώσεις και με προσωπικές προσφορές. Τώρα εμπλουτίζει το έργο του και με εργασία στα σπίτια όπου όλες πλέκουν μάλλινα ρούχα, κάλτσες κ.ά. Το ίδιο κάνουν και άλλα γυναικεία Σωματεία της πόλης που συνεργάζονταν και με το Λύκειο. Οι ανάγκες μεγάλες και απαιτείται επεξεργασία του μαλλιού και στα σπίτια. Έτσι το μαλλί των αιγοπροβάτων που τους φέρνουν από την ύπαιθρο το βράζουν, το ξαίνουν, το βάζουν στη ρόκα από όπου το τραβούν προσεκτικά, το στρίβουν και το τυλίγουν για να έχουν την κλωστή.
Θυμάμαι την μητέρα μου αείμνηστη Ιωάννα Βαλαρή, τότε Στραπατσάκη και κατόπιν αργότερα επί 46 χρόνια πρόεδρο του Λυκείου, να μου διηγείται ότι κάθε απόγευμα και βράδυ με το φως της λάμπας και κουβέρτες στα παράθυρα λόγω της συσκότισης για τον φόβο των βομβαρδισμών, μαζεύονταν στο σπίτι τους κυρίες και δεσποινίδες κι έραβαν μετατρέποντας παλιά σεντόνια, μαξιλαροθήκες ακόμα και πετσέτες σε ανδρικά εσώρουχα ενώ έπλεκαν εκτός των άλλων και κάλτσες με πέντε βελόνες. Η ίδια είχε ειδικότητα σε αυτό το πλέξιμο και ήταν μόλις 15 ετών. Όταν μου μιλούσε γι’ αυτά ένοιωθε ακόμα ζωντανή τη λαχτάρα που είχαν όλες τους να προσφέρουν, να βοηθήσουν τους φαντάρους μας και την Πατρίδα! Πολλές φορές τις έπαιρνε ο ύπνος εκεί που δούλευαν. Μάλιστα μέσα σε κάθε δέμα που ετοίμαζαν έβαζαν κι ένα σημείωμα σαν ραβασάκι με ευχές για Κουράγιο και τη Νίκη!
Ένα ευτράπελο στιγμιότυπο ήταν όταν σε μία ιδιαίτερα θερμή απάντηση με ευχαριστήρια από έναν στρατιώτη καθώς λίγοι κατάφερναν να απαντήσουν, αναφερόταν με ζέση η επιθυμία του να συναντηθούν με την «κοπέλα» που του είχε ετοιμάσει το δέμα και ό,τι ήθελε προκύψει…Όμως, ατυχώς, η «κοπέλα» αυτή συνέπεσε να είναι 50 ετών γιαγιά. Τα γέλια όλων και τα πειράγματα ήταν ατελείωτα. Χρόνια μετά η μητέρα μου αναπολώντας το γεγονός αυτό, συνήθως τις μέρες της Μάχης της Κρήτης, ακόμα γελούσε.
Με την Μάχη της Κρήτης τον Μάιο του ’40, όλα παγώνουν. Το ίδιο έτος, τρεις μήνες πριν τη μάχη αυτή, πεθαίνει η κόρη της τότε προέδρου αείμνηστης Φερενίκης Βαλαρή, στα 27 της χρόνια. Παρά τον αβάσταχτο πόνο, η μεγαλόκαρδη, αποφασιστική Φερενίκη, κρατά το Λύκειο ζωντανό στα σπίτια των Λυκειάδων ενώ το έργο του περιορίζεται σε καθαρά φιλανθρωπικό.
Οι Γερμανοί έχουν επιτάξει την αίθουσά του λεηλατώντας και καταστρέφοντας τα Αρχεία και τα πρακτικά του, τις σπάνιες συλλογές του, τα πολύτιμα εργόχειρα, κεντήματα και υφαντά, τη βιβλιοθήκη του ολοσχερώς, κατατρυπώντας τους τοίχους, μετατρέποντάς την σε κινηματογράφο. Έχουν εισβάλλει στον χώρο με τους αργαλειούς και τίποτα δεν μένει όρθιο. Ρημάδια όλα.
Όμως το απίστευτο κουράγιο αυτών των χαλκέντερων κυριών δεν τις εγκαταλείπει. Από το υστέρημά τους πλέον προσπαθούν να συνεχίζουν, όσο αυτό είναι εφικτό την ανθρωπιστική τους προσφορά, με ιδιαίτερη έγνοια για τα ορφανά. Τοπική εφημερίδα σε μνεία συνταξιούχου πια διδασκάλου που δίδασκε την μαύρη εκείνη εποχή της Κατοχής, αναφέρει: « …περιμέναμε τότε, (εννοεί τα χρόνια της Κατοχής), στο Ορφανοτροφείο Ρεθύμνης, την Πρωτοχρονιά και το Πάσχα να μας κάνει το τραπέζι το Λύκειο των Ελληνίδων, να χορτάσομε φαγητό και να μας κεράσουν γλυκό…».
Το Σωματείο δεν σταμάτησε ποτέ να λειτουργεί και να παράγει έργο ανεκτίμητο για τον τόπο μας έργο που συνεχίζει μέχρι σήμερα.
Έτσι….για να υπενθυμίζομε και να μην λησμονούμε…
Υ.Γ. Η βοήθεια του Α΄ τόμου των πενήντα χρόνων δράσης και δημιουργίας (1917-1967) του Λυκείου των Ελληνίδων Ρεθύμνης, της κ. Μαριέττας Ασημομύτη-Εκκεκάκη υπήρξε καθοριστική για να γραφεί αυτό το άρθρο. Την ευχαριστώ και πάλι θερμά.
