Συμμετοχή καθηγητών του Τμήματος Βιολογίας σε Διαστημική Αποστολή
Η συμμετοχή του Πανεπιστημίου Κρήτης σε Διαστημική Αποστολή αποτελεί αναμφισβήτητα μεγάλη επιτυχία, ενισχύει τον ρόλο του στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα και πλέον αποκτά ρόλο στη Διαστημική έρευνα σε διεθνές επίπεδο. Και παρότι η επιτυχία αυτή δεν έχει γίνει γνωστή εντός των ελληνικών συνόρων, τουλάχιστον όχι ευρέως αλλά μόνο σε επίπεδο επιστημονικής κοινότητας, δεν έχει δοθεί καμιά δημοσιότητα σε αυτό το σημαντικό άλμα του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος του νησιού μας, τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» ανακάλυψαν την σπουδαία είδηση σε ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε το 2022 από την Ελληνική Βοτανική Εταιρεία και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Σύμφωνα με εκείνη την ανακοίνωση, τα αποτελέσματα πειραμάτων δυο Εργαστηρίων του Τμήματος Βιολογίας, με επικεφαλής τους καθηγητές Κυριάκο Κοτζαμπάση και Στέργιο Πυρίντσο, που αφορούσαν την ανθεκτικότητα των λειχήνων κάτω από ακραίες συνθήκες, όμοιες με αυτές που επικρατούν σε εξωγήινα περιβάλλοντα, ανέδειξαν την αστροβιοτεχνολογική προοπτική του συγκεκριμένου βιολογικού υλικού και ενίσχυσαν την θεωρία της πανσπερμίας. Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων στο επιστημονικό περιοδικό Astrobiology, άνοιξε την «διαστημική διαδρομή» του Πανεπιστημίου Κρήτης προς τον Άρη, αφού αναγνωρίστηκαν ως εξόχως σημαντικά στο πεδίο της διαστημικής έρευνας. Οι δυο καθηγητές του Τμήματος Βιολογίας προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν σε διακρατικό μακροπρόθεσμο διαστημικό πρόγραμμα, με έκθεση δειγμάτων σε συνθήκες ανοιχτού διαστήματος, έξω από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) για 1, 2 και 4 χρόνια.
Οι καθηγητές K. Κοτζαμπάσης και Σ. Πυρίντσος με τα Εργαστήριά τους στο Τμήμα Βιολογίας, για μεγάλο διάστημα προετοίμασαν κατάλληλα τα δείγματα λειχήνων στον Βοτανικό Κήπο του Πανεπιστημίου Κρήτης, στην Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, ένας χώρος στον οποίο επίσης έχει σημαίνουσα θέση η επιστημονική έρευνα, και από το Κοσμοδρόμιο Baikonur τα απέστειλαν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό για να δοκιμαστεί η αντοχή τους στις ακραίες συνθήκες ανοικτού διαστήματος.
Σύμφωνα με πληροφορίες, με επανδρωμένη διαστημική πτήση του Σογιούζ, τον περασμένο Σεπτέμβριο, μεταφέρθηκαν τα πρώτα δείγματα στη γη, τα οποία εκτέθηκαν στο διάστημα περισσότερο από ένα χρόνο, ενώ παράλληλα προγραμματίζονται μελλοντικά διαστημικά ταξίδια έως την ολοκλήρωση του προγράμματος.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η σπουδαιότητα του εγχειρήματος, στο οποίο φέρει πρωταγωνιστικό ρόλο το Πανεπιστήμιο Κρήτης, καθώς και ποια είναι τα ερευνητικά αποτελέσματα που αναμένονται από αυτή την Διαστημική Αποστολή, παραθέτουμε την ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε από την Ελληνική Βοτανική Εταιρεία και το Πανεπιστήμιο Κρήτης.
«Πρόσφατα πειράματα στο τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και πιο συγκεκριμένα στο Εργαστήριο Βιοχημείας Φυτών και Φωτοβιολογίας του καθ. Κυριάκου Κοτζαμπάση σε συνεργασία με τον καθ. Στέργιο Πυρίντσο ανέδειξαν την ανθεκτικότητα των λειχήνων κάτω από ακραίες συνθήκες, παρόμοιες με αυτές που συναντώνται σε εξωγήινα περιβάλλοντα (πλήρης αφυδάτωση, εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία (-196οC), ακραία UVB ακτινοβολία, κ.λπ.).
Οι λειχήνες διατήρησαν πλήρως τον μεταβολισμό τους και ιδιαίτερα την ικανότητά τους να παράγουν υψηλές ποσότητες υδρογόνου (H2) με την επάνοδό τους σε κανονικές συνθήκες. Τα πειραματικά αποτελέσματα που ανέδειξαν την αστροβιοτεχνολογική προοπτική των λειχήνων και ενίσχυσαν τη θεωρία της πανσπερμίας, δημοσιεύτηκαν μεταξύ άλλων, στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Astrobiology (https://doi.org/10.1089/ast.2017.1789) και σχολιάστηκαν από το περιοδικό New Scientist (https://www.newscientist.com/article/2184896-why-lichen-may-be-perfect-factories-for-making-rocket-fuel-on-mars/), το οποίο ένθερμα πρότεινε τη χρήση λειχήνων σε μελλοντικές διαστημικές αποστολές στον Άρη για να χρησιμοποιηθούν ως ανέξοδη πηγή ενέργειας.
Στη συνέχεια, υπήρξε μια επίσημη πρόσκληση από το Ινστιτούτο IBMP (Institute of Biomedical Problems) της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών προς τον καθ. Κυριάκο Κοτζαμπάση και τον καθ. Στέργιο Πυρίντσο για τη συμμετοχή τους σε ένα μακροπρόθεσμο Διαστημικό ερευνητικό πρόγραμμα με το όνομα «Biorisk». Βάσει του εν λόγω προγράμματος, Διαστημική αποστολή που ξεκίνησε πριν από λίγες εβδομάδες από το Κοσμοδρόμιο Baikonur, μετέφερε δείγματα λειχήνων, που είχαν ετοιμαστεί στο τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με τον Βοτανικό Κήπο του Πανεπιστημίου Κρήτης, αρχικά στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Στη συνέχεια αστροναύτες τοποθέτησαν τα δείγματα των λειχήνων σε ειδικές κατασκευές στην εξωτερική πλευρά του ISS προκειμένου να δοκιμαστεί η αντοχή των λειχήνων και η αστροβιοτεχνολογική προοπτική τους σε ακραίες συνθήκες ανοικτού διαστήματος. Σύμφωνα με το Διαστημικό πρόγραμμα οι λειχήνες θα εκτεθούν στις ακραίες διακυμάνσεις τις θερμοκρασίες και στην κοσμική ακτινοβολία του διαστήματος για 1, 2 και 4 χρόνια και θα μεταφερθούν με ξεχωριστές διαστημικές αποστολές στη Γη για να εξεταστεί η αντοχή τους στο ανοιχτό διάστημα και η δυνατότητά τους να παράγουν υδρογόνο (δηλαδή ενέργεια) μετά από την έκθεσή τους σε αυτές τις ακραίες συνθήκες.
Ο όλος πειραματικός έλεγχος θα γίνεται από τα εργαστήρια των καθηγητών Κυριάκου Κοτζαμπάση και Στέργιου Πυρίντσου στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η επιτυχία αυτής της προσπάθειας αναμένεται να ανοίξει τον δρόμο για μελλοντικές αστροβιοτεχνολογικές εφαρμογές σε πλανήτες όπως τον Άρη.
Το εγχείρημα, στο οποίο εμπλέκονται πυραυλικά συστήματα και αστροναύτες, είναι εξαιρετικά δαπανηρό και καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τη Ρωσική πλευρά (IBMP και Roscosmos). Η ελληνική πλευρά έως τώρα είχε να καλύψει συγκεκριμένα τεχνικά έξοδα για ελέγχους ασφαλείας και προετοιμασίες των δειγμάτων πριν εκτεθούν στο ανοιχτό διάστημα. Αυτό το κόστος καλύφθηκε από το Π.Δ.Ε. της Περιφέρειας Κρήτης με την υποστήριξη του περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταύρου Αρναουτάκη».
