300.000.000 παιδιά πέφτουν ετησίως θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης μέσω του διαδικτύου, σύμφωνα με τα στοιχεία του διεθνές οργανισμού «WeProtect Global Alliance»
H Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο στις 6 Φεβρουαρίου, αποτελεί μια καλή αφορμή για την ανάδειξη των δράσεων του Κέντρο για τη Διαδικτυακή Ασφάλεια του Χαμόγελου του Παιδιού που στόχο έχει την ενημέρωση και τη στήριξη μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών, μέσα από προγράμματα, τηλεφωνικές γραμμές στήριξης και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις.
Στο πλαίσιο αυτό, καθημερινές είναι οι παρεμβάσεις στα σχολεία, όπως επεσήμανε η συντονίστρια του κέντρου του οργανισμού Ιωάννα Γκίκα, σε μια προσπάθεια να θωρακιστούν τα παιδιά από τους κινδύνους του διαδικτύου και να υπάρχουν ασφαλείς διέξοδοι.
Κάθε δευτερόλεπτο τουλάχιστον δύο εικόνες ή βίντεο σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών διακινούνται διαδικτυακά, όπως αποκαλύπτουν παγκόσμια δεδομένα, ενώ 300 εκ. παιδιά πέφτουν ετησίως θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης μέσω του διαδικτύου, σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό «WeProtect Global Alliance», μέλος του οποίου είναι και το Χαμόγελο του Παιδιού.
Μιλώντας στην Τηλεόραση CRETA και τη Μίρκα Οικονομοπούλου, η συντονίστρια του κέντρου αναφέρθηκε τόσο στην επιτακτική ανάγκη πρόληψης, όσο και στις ανοιχτές γραμμές που έχει το Χαμόγελο του Παιδιού όπου μπορεί το παιδί, ο γονέας, ο εκπαιδευτικός να απευθυνθεί και να λάβει βοήθεια.
«Το κέντρο ξεκινά από την πρόληψη, καθώς είναι το πρώτο και πολύ σπουδαίο κομμάτι. Κάθε μέρα ψυχολόγοι του οργανισμού βρίσκονται σε σχολεία της χώρας για να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν διαδραστικές παρεμβάσεις πρόληψης αναφορικά με το φαινόμενο, τόσο σε μαθητές, όσο και σε εκπαιδευτικούς και σε γονείς», επεσήμανε η κ. Γκίκα, τονίζοντας ότι η πρόληψη αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των δράσεων του οργανισμού.
Παράλληλα το Χαμόγελο του Παιδιού διατηρεί τη Γραμμή SOS 1056, όπου ειδικοί λαμβάνουν περισσότερες από 500 κλήσεις την ημέρα και παρέχουν συμβουλευτική στήριξη σε ανηλίκους και γονείς που αντιμετωπίζουν περιστατικά διαδικτυακής βίας, όπως τόνισε η κ. Γκίκα.
Ένα ακόμη σημαντικό εργαλείο είναι η πλατφόρμα αναφορών Cyber Tip Line Hellas, μέσω της οποίας οποιοσδήποτε μπορεί να καταγγείλει άμεσα ύποπτη διαδικτυακή δραστηριότητα. Παράλληλα, η γραμμή 116111 παρέχει ψυχολογική υποστήριξη σε παιδιά και εφήβους.
«Προσπαθούμε να προσεγγίσουμε ολιστικά τα ζητήματα που αφορούν στα παιδιά και πάντα προσπαθούμε μέσα από συνέργειες με όλους τους θεσμικούς φορείς. Με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος είμαστε σε άμεση επικοινωνία, αλλά και με κάθε δήμο, κάθε περιφέρεια, κάθε φορέα που δραστηριοποιείται στον κλάδο αυτόν είμαστε σε άμεση συνέργεια», επεσήμανε η συντονίστρια του κέντρου.
«Η πλειοψηφία των ζητημάτων αφορά στον ηλεκτρονικό σεξουαλικό εκφοβισμό»
Για το 2024 τα στοιχεία του οργανισμού καταγράφουν ότι ένα παιδί κάθε τρεις ημέρες αντιμετωπίζει πρόβλημα στο διαδίκτυο. Ένα ζήτημα που αναφέρουν τα παιδιά είναι ο ηλεκτρονικός σεξουαλικός εκβιασμός, που θύτες χρησιμοποιούν ευαίσθητο υλικό για να απειλήσουν και να εκβιάσουν ανηλίκους. Όπως ανέφερε η κ. Γκίκα: «Η πλειοψηφία των ζητημάτων αφορά στον ηλεκτρονικό σεξουαλικό εκφοβισμό. Το να έχει διακινηθεί με κάποιον τρόπο ευαίσθητο υλικό και περιεχόμενο και το πρόσωπο αυτό που κατέχει τις φωτογραφίες να απειλεί και να εκβιάζει την άλλη πλευρά. Μπορεί να αφορά είτε σε περιστατικά μεταξύ ανηλίκων, είτε από ενήλικες προς ανήλικους. Επίσης οι γονείς συνήθως θα μας καλέσουνε για θέματα τα οποία έχουν να κάνουν με το κομμάτι των ωρών που ένας νέος μπορεί να σπαταλάει στην οθόνη και στο διαδίκτυο».
Παράλληλα, όπως ανέφερε η κ. Γκίκα, πολλοί γονείς καλούν στις γραμμές του οργανισμού για να ζητήσουν βοήθεια σχετικά με το πως να διαχειριστούν ένα ζήτημα που προβληματίζει το παιδί τους.
«Τα περισσότερα παιδιά όταν δυσκολεύονται στο διαδίκτυο προτιμούν να μην μιλήσουν»
Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ειδικοί είναι ότι τα παιδιά που έρχονται αντιμέτωπα με διαδικτυακούς κινδύνους συχνά επιλέγουν να σβήσουν τον λογαριασμό τους και να προσπαθήσουν να ξεχάσουν το περιστατικό, αντί να ζητήσουν βοήθεια.
«Δυστυχώς η πλειοψηφία των παιδιών όταν δυσκολευτούν στο διαδίκτυο θα προτιμήσουν να διαγράψουν έναν λογαριασμό και όπως-όπως να αποφύγουν αυτό που έχει συμβεί», επεσήμανε η συντονίστρια του κέντρου, ενώ συμπλήρωσε: «Οι δυσκολίες αρχίζουν και εμφανίζονται – και τότε είναι που ζητούν βοήθεια – όταν οι δυσκολίες στον ψηφιακό κόσμο αρχίζουν και εμφανίζονται και στην πραγματική ζωή. Αποτελεί ένα θέμα ταμπού, ένα θέμα που ακριβώς γιατί η ρητορική των ανηλίκων απέναντι στο διαδίκτυο συνήθως έχει να κάνει με το κακό ίντερνετ, που θα σε κοροϊδέψουν, θα εκτεθείς και θα δυσκολευτείς. Όταν λοιπόν γνωρίζουν ότι οι γονείς θα έχουν μια τέτοια αντίδραση πολύ πιο δύσκολα θα ζητήσει βοήθεια. Άρα από τη μια έχουμε τα παιδιά που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν μόνα τους, είτε επειδή μπορεί να υπάρχει άγνοια, είτε μπορεί το διαδίκτυο μπορεί να είναι ο μόνος φίλος, η μόνη διέξοδος που υπάρχει επικοινωνία. Από την άλλη έχουμε τους γονείς που ενδεχομένως δαιμονοποιούν με τα λεγόμενά τους τη χρήση του διαδικτύου, και κάπως έτσι αυτές οι δύο πλευρές δυστυχώς δεν θα συναντηθούν».
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών
Σημαντικός είναι και ο ρόλος των εκπαιδευτικών, οι οποίοι – αν και δεν μπορούν να ελέγξουν άμεσα τη διαδικτυακή δραστηριότητα των παιδιών – αποτελούν πρόσωπα αναφοράς. Για τον λόγο αυτό το Χαμόγελο του Παιδιού παρέχει στους εκπαιδευτικούς ειδική εκπαίδευση, ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν σημάδια διαδικτυακής παρενόχλησης και να καθοδηγούν τα παιδιά με τον σωστό τρόπο.
«Οι εκπαιδευτικοί έχουν πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς αποτελούν μέρος του υποστηρικτικού δικτύου ενός παιδιού. Ακόμα κι εάν δεν είναι αυτοί που θα καθορίσουν τις ώρες που σπαταλάει ένα παιδί στο διαδίκτυο ή τη δραστηριότητά του εκεί, το γεγονός ότι αποτελούν τα πρόσωπα αναφοράς που μπορούν να μιλήσουν για την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο, να είναι εκεί ως αυτά τα αυτιά που ακούν και είναι υποστηρικτικά προς τα παιδιά, έχουν πολύ υποστηρικτικό ρόλο. Γι’ αυτό και επιμορφώνονται οι εκπαιδευτικοί, έρχονται στις δράσεις μας, τους δίνουμε εργαλεία για να νιώθουν και εκείνοι πιο θωρακισμένοι, αλλά να νιώθουν ότι γνωρίζουν και τι θα πουν σε ένα παιδί που θα τους απευθυνθεί για κάτι τέτοιο. Η δυσκολία πολλές φορές έγκειται στο γεγονός ότι και οι ίδιο δεν έχουν εκπαιδευτεί σε κάτι αντίστοιχο, μπορεί να δυσκολεύονται στη διαχείριση τέτοιων περιστατικών».
Η συναισθηματική διάσταση της διαδικτυακής έκθεσης
Πολλά παιδιά, ακόμα και αν γνωρίζουν τους κινδύνους, εξακολουθούν να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης. Αυτό συμβαίνει γιατί το πρόβλημα δεν είναι πάντα τεχνικό, αλλά ψυχολογικό, όπως εξηγεί η κ. Γκίκα.
Το μεγαλύτερο ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι μόνο η τεχνική εκπαίδευση των παιδιών, αλλά η δημιουργία ενός υποστηρικτικού δικτύου, που να τα βοηθά να νιώθουν ασφάλεια τόσο στον ψηφιακό, όσο και στον πραγματικό κόσμο.
«Αυτό που βλέπουμε είναι ότι δεν είναι η τεχνική οδηγία που χρειάζεται πλέον ένα παιδί. Ένα παιδί γνωρίζει πώς να χειριστεί τα social media, πώς να αναρτήσει κάτι. Αυτό όμως που συμβαίνει είναι ότι έρχονται οι ψυχολογικές μεταβλητές του διαδικτύου να δυσκολέψουν το παιδί αυτό. Όταν λοιπόν γνωρίζει ένα παιδί την τεχνική οδηγία, αλλά βιώνει την απόλυτη μοναξιά σε ό,τι αφορά το υποστηρικτικό δίκτυο και υπάρχει ένας άνθρωπος που συνδέεται μαζί του διαδικτυακά και ξεκινά σιγά-σιγά να μοιράζεται πράγματα και να νιώθει οικειότητα, αυτό δεν έχει να κάνει με το ότι δεν γνωρίζει την τεχνική οδηγία που μπορεί να λέει ότι δεν μιλάει με ανθρώπους που είναι άγνωστοι και δεν διαμοιράζεται. Αυτό το συναισθηματικό έλλειμμα το καθιστά πιο ευάλωτο εκείνη τη στιγμή και με αυτόν τον τρόπο εκτίθεται. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι ακόμα και οι πιο κατηρτισμένοι νέοι μπορεί να ζοριστούν και να δυσκολευτούν όχι εξαιτίας της έλλειψης εκπαίδευσης, αλλά εξαιτίας ότι δεν υπάρχουν γύρω τους αρκετοί άνθρωποι που να νιώσουν ότι μπορούν να συσχετιστούν και άρα κάπως έτσι υπερεκτίθονται».
Το νομικό πλαίσιο σε Ευρώπη και Ελλάδα
Στην Ευρώπη το νομικό πλαίσιο προστασίας των παιδιών στο διαδίκτυο είναι ακόμα υπό διαμόρφωση. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ενιαία καταγραφή και διαχείριση περιστατικών, γεγονός που δυσχεραίνει τη χαρτογράφηση του φαινομένου και την εφαρμογή καλών πρακτικών.
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ένα ενιαίο πλαίσιο καταγραφής και διαχείρισης αυτών των περιστατικών και αυτό είναι κάτι που μας κάνει να δυσκολευόμαστε σε ό,τι αφορά στη χαρτογράφηση του φαινομένου, αλλά και στην αποκόμιση κάποιων καλών πρακτικών», επεσήμανε η κ. Γκίκα.
Την ανάγκη για ενίσχυση της θεσμοθέτισης σε αυτόν τον τομέα τόνισε η κ. Γκίκα, καθώς και την ανάγκη εγρήγορσης των πλατφορμών, καθώς έχουν μερίδιο ευθύνης και είναι σημαντικό να ακολουθούν μια κοινή οδηγία και ένα κοινό πρωτόκολλο διαχείρισης των αναφορών.
«Είναι κάτι που δεν υπάρχει στη χώρα μας και σε ό,τι αφορά στη διαχείριση των πλατφορμών δεν υπάρχει και άσε ένα ευρωπαϊκό επίπεδο», επεσήμανε η συντονίστρια του κέντρου κ. Γκίκα.
Επιμέλεια: Μαγδαληνή Κουντουνιώτη
