Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Κ. ΠΑΠΑΔΕΡΟΥ*
Ήταν τότε, στις 15 Μαρτίου 2010, που στο φιλόξενο Πνευματικό Κέντρο Χανίων παρουσιάσαμε το βιβλίο με τίτλο: Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης (Ε.ΘΕ.Κ.).Ο συγγραφέας Δημήτρης Καρτάκης ήταν διακεκριμένος γιατρός και ένας από τους πρωτεργάτες της Εταιρείας, τη γένεση και μετεξέλιξη της οποίας τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της του είχαμε εμπιστευθεί να συνοψίσει σε βιβλίο, την εκτύπωση του οποίου διευκόλυνε ο Νομάρχης Χανίων Γρηγόρης Αρχοντάκης.
Με την ιδιότητα του συνιδρυτή και πρώτου γενικού διευθυντή της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης (ΟΑΚ) και πρώτου προέδρου της Ε.ΘΕ.Κ. και του Ημικρατικού Θεάτρου Κρήτης (1973-1983), έλεγα μεταξύ άλλων: «Ήταν τότε που το κορίτσι με το όνομα Ελευθερία είχε χαθεί στους παγωμένους δρόμους της χώρας μας. Μεθυσμένο, τρομαγμένο. Γιατί στην πολιτεία πανίσχυρος κυκλοφορούσε ο φόβος. Ένα άλλο κορίτσι, όχι λιγότερο μεθυσμένο, είχε ξεκινήσει από την Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης (ΟΑΚ) τον Ιούνιο του 1969. Αναντρανίζοντας το βλέμμα πέραν του φόβου, άρχισε να κυκλοφορεί στο νησί, με συντροφιά κάποιους λίγους σαλούς, που για το χατίρι της Κρήτης επιμέναμε να ονειρευόμαστε. Πρώτος εκτός Νομού Χανίων ο Νίκος Κοπιδάκης από το Ηράκλειο, που εργάστηκε αποτελεσματικά για την εδραίωση της Εταιρείας, ως πρώτος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της. Λίγο αργότερα στο ιδεατό εκείνο κορίτσι δώσαμε όνομα και αποστολή: Ε.ΘΕ.Κ. το είπαμε, Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης. Αποστολή της: Αντίσταση στον φόβο, δημιουργική απάντηση στον ζόφο των χρόνων εκείνων, συγκρότηση ακμαίου παγκρήτιου θεατρικού Οργανισμού, βασισμένου στην εθελοντική προσφορά. Απώτερη προοπτική η πολιτιστική αποκέντρωση της χώρας. Το πώς και το τι έγινε με την αποκοτιά εκείνη και πού οδήγησε, συνοψίζεται στο βιβλίο που ετοίμασε ο διακεκριμένος γιατρός και δυναμικός θεατρόφιλος Δημήτρης Καρτάκης, σεβόμενος επιθυμία του Συμβουλίου της Εταιρείας».
Σημειώνουμε ότι μια από τις μέριμνες του πρώτου διοικητικού συμβουλίου της ήταν η επικοινωνία με Κρήτες των Αθηνών, γνωστούς για επιδόσεις τους στα γράμματα και στις τέχνες. Αλέξης Μινωτής, Μάνος Χατζηδάκης, Δημήτρης Κακαβελάκης, Παντελής Πρεβελάκης και μερικοί άλλοι ήταν πρώτοι στη γνωριμία μας και στη στήριξη του έργου μας. Μαζί μας και ο Γιάννης Μαρκόπουλος. Προηγήθηκε ο Μάνος, που με το «Πολύτροπον» του, έκαμε γνωστή την Ε.ΘΕ.Κ. σε όλη την Κρήτη (24 μέχρι 30 Μάη 1974). Σε κείμενο που είχαμε δημοσιεύσει στο πρόγραμμα των συναυλιών του, ο Μάνος είχε δηλώσει: «Είμαι χαρούμενος που θα τραγουδήσω επιτέλους μαζί σας. Εγώ Κρητικός μαζί με σας τους Κρητικούς. Γνωρίζετε καλά, καθώς και εγώ, πως εμείς οι Κρητικοί ξέρουμε να τραγουδάμε καλύτερα από τους άλλους. Γιατί τραγουδάμε από χιλιάδες χρόνια πριν».
Ακολούθησε το 1975 ο Μαρκόπουλος με πρόσκληση της Ε.ΘΕ.Κ. και με συναυλίες που στερέωσαν σε όλη την Κρήτη την πεποίθηση, ότι κάτι καινούριο και ευάρεστο φέρνει στο νησί μας η Εταιρεία. Ναι και τις συναυλίες του Μαρκόπουλου περίπου 20.000 άνθρωποι τις χάρηκαν. Ιδιαίτερα βέβαια οι κάτοικοι του Λασιθίου, όπου γεννήθηκε.
Έγραφε τότε ο Μαρκόπουλος: «Η Κρήτη φαντάζει μέσα μου ως Ήπειρος κι ένα αλώνι με όλους τους πολιτισμούς από τον πιό παλιόν μέχρι τον πιό καινούργιο».
Στον ιστορικό και μαρτυρικό Φιρκά Χανίων (όπου είχαμε διαμορφώσει τον χώρο για τα γραφεία της εταιρείας και για θεατρικές παραστάσεις), εγκαινίασε και ανέδειξε ως θεατρικώς ευπρεπή αυτόν τον χώρο το βράδυ της 15ης Αυγούστου 1974, ο καλεσμένος μας Αλέξης Μινωτής, παρουσιάζοντας με εκλεκτούς συνεργάτες τη «Θυσία του Αβραάμ» του Βιτσέντζου Κορνάρου. Έκτατε και επί έτη, ο ιστορικός και μαρτυρικός αυτός τόπος της πόλης των Χανίων υπηρέτησε την Εταιρεία και σημαντικές εκδηλώσεις.
Στον Μαρκόπουλο αναθέσαμε και τη μουσική για τον «Κούρο» του Καζαντζάκη. Περίπου είκοσι χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα, στις 6 Ιουλίου 1977, πρεμιέρα στη Φορτέτσα Ρεθύμνου, σε κατάλληλο χώρο που είχαμε προετοιμάσει με τη βοήθεια των αρμοδίων της πόλης, ο οποίος καθιερώθηκε έκτοτε ως κατάλληλος για εκδηλώσεις. Παρούσα και η σύζυγος του συγγραφέα, η Ελένη.
Την παράσταση του έργου στα Χανιά (Φιρκάς), 14 Αυγούστου, παρακολούθησαν και οι μετέχοντες στο διεθνές συνέδριο της Ορθοδόξου Ακαδημίας «Σοσιαλισμός και Πολιτισμός», μεταξύ των οποίων ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Φρανσουά Μιτεράν, μετέπειτα Πρόεδρος της Γαλλίας, με πολυμελές επιτελείο και διανοούμενοι από πολλές χώρες. Θετική και αυτή τη φορά η κριτική για τη μουσική του Γιάννη.
Στην Ορθόδοξο Ακαδημία, στις 11-12.3.1995 πραγματοποιείται συνέδριο με θέμα: Ωδή στην Αποκάλυψη.Κάθε χρόνο την Κυριακή της Ορθοδοξίας η Ακαδημία τελεί την επίσημη εορτή της. Το 1995 ήταν αφιερωμένη στην Αποκάλυψη του Αγίου Ιωάννου, μετά την ανακήρυξη του από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίον σε «έτος της Αποκαλύψεως». Επιστημονικές εισηγήσεις για θέματα σχετικά με την Αποκάλυψη έκαμαν οι Καθηγητές Φ. Κακριδής (Κοσμογονικές διαστάσεις κοινές στην Παλαιά Διαθήκη και τον Ησίοδο), Μ. Κοπιδάκης (Σαπφώ Προφητεύουσα), Δ. Κυρτάτας (Εικόνες του Παραδείσου την εποχή της Αποκαλύψεως) και Σ. Αγουρίδης, (Μελλοντολογικός ή Παραινετικός ο χαρακτήρας της Αποκαλύψεως);
Μετά τη θεία Λειτουργία στην Ιερά Μονή Γωνιάς προεξάρχοντος του Σεβασμ. Μητροπολίτου Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίου, τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΟΑΚ και περίπου 750 καλεσμένοι μας κατέλαβαν θέσεις στο Αμφιθέατρο του νέου κτιρίου της ΟΑΚ, που χρησιμοποιήθηκε επίσημα για πρώτη φορά. Ο Σεβασμ. Ειρηναίος καλωσόρισε τους φίλους της Ακαδημίας, ο δε Σεβασμ. Κυδωνίας και Αποκορώνου Ειρηναίος ανέγνωσε το σεπτό Μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχου.
Μετά τους χαιρετισμούς των επισήμων και την ολοκλήρωση του Επιστημονικού Προγράμματος της δεύτερης ημέρας, ο Γιάννης Μαρκόπουλος τραγούδησε και έπαιξε στο πιάνο (σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση) μέρη από το Ορατόριο «Ωδή εις την Αποκάλυψιν του Ιωάννου», που είχα ετοιμάσει με βάση κείμενα από το ιερό βιβλίο. Μέρη της Ωδής έψαλε ο χορός του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Χανίων «Γεώργιος ο Κρής» σε βυζαντινό ύφος, που είχε μελοποιήσει ο Γεώργιος Χατζηθεοδώρου. Η μουσική της Ωδής ολοκληρώθηκε και το Ορατόριο παρουσιάσθηκε σε τελική μορφή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (παραγωγή Στ. Αεράκη).
Περιττό να τονίσω ότι ο Γιάννης Μαρκόπουλος, όπως και πολλοί άλλοι Κρήτες ή φίλοι της Κρήτης συμπαραστάθηκαν παντοιοτρόπως στο έργο της Ε.ΘΕ.Κ.
Πέρασαν τα χρόνια. Ηρθε ο καιρός να πάρει την ευχή της Κρήτης και να την αποχαιρετήσει ευχαριστημένος. Στο λαμπρό Πολιτιστικό Κέντρο του Ηρακλείου, παρουσίασε το μεγάλο έργο του «Λειτουργία του Ορφέα» (3 και 4 Δεκ. 2022). Ο δήμος τον ανακήρυξε Επίτιμο Δημότη του Ηρακλείου. Και ευχαριστημένος, αποχαιρέτησε και ετοιμάστηκε για το μεγάλο ταξίδι!
Με αίσθημα ευγνωμοσύνης λοιπόν προπέμπομε τον αγαπητό μας Γιάννη στο έλεος του Θεού.
* Ο Αλέξανδρος Κ. Παπαδερός είναι Δρ. Φιλοσοφίας, Δρ.Θεολογίας h.c.
