Του ΓΙΩΡΓΗ ΕΜΜ. ΜΑΥΡΟΤΣΟΥΠΑΚΗ
Η στρατιωτική θητεία από τότε που καθιερώθηκε ήταν μια τομή στη ζωή του κάθε στρατευμένου, καθώς συνεπαγόταν μεγάλη αλλαγή στις συνθήκες, στις συνήθειες και στις υποχρεώσεις. Ο ιδιαίτερος αυτός τρόπος ζωής εντυπωνόταν έντονα στο νου και στην ψυχή του καθενός. Πρόσωπα και γεγονότα χαράσσονταν στη μνήμη, ανακαλούνταν και εξιστορούνταν συχνά, όταν κανείς ήθελε να αναφερθεί σε περιστάσεις του βίου του που ήταν διαφορετικές από τις κανονικές.
Ειδικές συνθήκες δημιουργούνταν,όταν η θητεία συνδεόταν με κατάσταση πολέμου. Εκεί πια η κάθε στιγμή ήταν ξεχωριστή. Μόνιμη η επιφυλακή, διαρκής η ένταση, παρών συνεχώς ο κίνδυνος, αναγκαία η έξαρση των σωματικών και ψυχικών δυνάμεων, και η εκτέλεση του καθήκοντος, σε όσους δεν ήταν συνειδητή, ήταν επιβαλλόμενη. Σε τέτοιες καταστάσεις μπορεί κανείς να ξεπεράσει τον εαυτό του πολεμώντας, αντέχοντας, ενεργώντας με δυνάμεις που κι ο ίδιος ίσως να μην φανταζόταν πως διέθετε, κινούμενος από το ψυχικό φτερούγισμα και το ιδεολογικό κέντρισμα που δίνει η αίσθηση του χρέους προς την πατρίδα.
Αυτά διακρίνει ο αναγνώστης του αυτοβιογραφικού κειμένου του Ζαχαρία Κ. Καπελώνη από τις Κουρούτες Αμαρίου, «Όσα θυμούμαι από τη ζωή μου», που αναφέρεται στις μνήμες από τη στρατιωτική του θητεία. Από τον Μάρτιο του 1940, όταν κατατάχτηκε ως κληρωτός στο 44ο Σύνταγμα Πεζικού στο Ρέθυμνο, μέχρι τα Χριστούγεννα του 1945 που επέστεψε στις Κουρούτες ως πολίτης.
Πρόκειται για μια ημερολογιακή αφήγηση άμεσων εντυπώσεων, όπου στο επίκεντρο είναι η προσωπική περιπέτεια του αφηγούμενου, οι εμπειρίες που έζησε ως στρατιώτης σε διαφορετικά μέτωπα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Παράλληλα όμως με το ατομικό πλαίσιο της εξιστόρησης δίνεται και το ευρύτερο ιστορικό περίγραμμα των γεγονότων,μέσα από τις επισημάνσεις των επιμελητών της έκδοσης, με στοιχεία αντλημένα από επίσημες πηγές, όπως το «Ο Ελληνικός Στρατός στη Μέση Ανατολή (1941-1945) ΓΕΣ/ΔΙΣ (Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού).
Έτσι ο αναγνώστης ενημερώνεται για ιστορικά συμβάντα εκείνης της περιόδου,που δεν έχουν την προβολή εκείνων του αλβανικού μετώπου και των όσων ακολούθησαν. Συγκεκριμένα, για τα διατρέξαντα το 1940-1941 στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο, όπου υπηρετούσε ο Ζαχαρίας Καπελώνης, τη διαφυγή του εκεί ελληνικού στρατεύματος στην Τουρκία και μετά στη Μέση Ανατολή, τη δημιουργία της ελληνικής Ταξιαρχίας στη Βόρεια Αφρική, τη δραστηριότητά της, τα εσωτερικά προβλήματα και τις διχαστικές ενέργειες που εκδηλώθηκαν και τη δράση της μετά στην Ιταλία ως Ταξιαρχία του Ρίμινι.
Όλα αυτά με τον ανεπιτήδευτο λόγο ενός απλού στρατιώτη που μπορεί να περιγράφει τα μικρά αλλά και τα μεγάλα του πολεμικού περίγυρου σαν μια φυσική κατάσταση της καθημερινότητας, αφηγούμενος όσα συνέβαιναν με τρόπο λιτό, χωρίς περίσσιες λεπτομέρειες, αλλά παραστατικό, συχνά υπονοούμενα σχολιαστικό,έτσι ώστε να αποδίδεται η πραγματικότητα στις αληθινές της διαστάσεις. Είναι αξιοσημείωτος ο συνδυασμός περιεκτικότητας και εκφραστικής δωρικότητας, και μάλιστα για γεγονότα πολέμου που σε άλλες περιπτώσεις εξαίρονται με πατριωτική «δραματικότητα» (ή μελοδραματικότητα). Είναι το είδος του λαϊκού γραπτού λόγου που αποδίδει το νοηματικά καίριο με γλωσσική ευθυβολία, χωρίς εκφραστικούς πλεονασμούς.
Αξιοσημείωτη, επίσης, η σχεδόν παράκαμψη της προσωπικής επαινετής δράσης του στα πεδία των μαχών – δεδομένης από την παρασημοφόρηση και από την απονομή αναβαθμιστικών σε λοχία στρατιωτικών βαθμών – με απλές μόνο αναφορές, δείγμα σεμνότητας, υγιούς αντίληψης του καθήκοντος και εσωτερικής ισορροπίας.
Ο Ζαχαρίας Καπελώνης ήταν, όπως φαίνεται από το κείμενο,από εκείνους τους ανθρώπους του προηγούμενου καιρού,της γενιάς των γονέων μας, τους μεγαλωμένους στα χωριά μας,μέσα στις διαφορετικές συνθήκες εκείνων των χρόνων,με τις λιγοστές υλικές ανέσεις,με τις λίγες γραμματικές γνώσεις,αλλά με την επάρκεια αγαθών που συνέτειναν στην ψυχική και ηθική στερεότητα, στην απαρασάλευτη πίστη σε αξίες διαχρονικές, στην οικοδόμηση προσωπικοτήτων που μπορούσαν να αντέξουν,να προσφέρουν, να δικαιώσουν προσδοκίες και τελικά να δικαιωθούν.
Τα παιδιά του, ο Γιώργης και ο Κωστής και οι οικογένειές τους, με την έκδοση του βιβλίου αυτού τίμησαν τη μνήμη του πατέρα τους με τον καλύτερο τρόπο.
Ένα βιβλίο εκδοτικό κόσμημα από κάθε άποψη,επιμελημένο από τον Γιώργη και τον Κωστή, των οποίων η καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία είναι αποτυπωμένη σε κάθε σελίδα.
Ένα βιβλίο – μαρτυρία,κατάθεση βιωματική για μια περίοδο ιστορικά σημαντική μέσα από τη ματιά ενός αυθεντικού ανθρώπου.
